ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΤΟ ΠΡΟΔΟΜΕΝΟ ΄21
1821 η προδοσία: γράφει η Ελένη Καρασαββίδου
Δημοσιεύσαμε το 1ο μέρος αυτής της μελέτης για την επανάσταση του 1821. Αυτό είναι το 2ο μέρος αυτής της μελέτης.
1821 η προδοσία: Ο Μακρυγιάννης
«(…) οι αγωνισταί και χήρες των σκοτωμένων κι᾿ αρφανά παιδιά τους, κ’ εκείνοι οπού θυσιάσαν το δικόν τους στα δεινά της πατρίδος ας γκεζερούν (περιπλανώνται άσκοπα) εις τους δρόμους ξυπόλυτοι και ταλαιπωρημένοι κι ας λένε «ψωμάκι». Οι ακαθαρσίες της Κωσταντινόπολης και της Ευρώπης καρότζες, μπάλους, πολυτέλειες, λούσια (λούσα) πλήθος. Αυτείνοι αφεντάδες μας κ’ εμείς είλωτές τους»./…/«Είδα αυτό, και πέθαιναν και οι άνθρωποι εις τα παλιοκλήσια, οπλαρχηγοί κι’ άλλοι, κι’ από την πείνα κι’ από το κρύον, τότε στοχάστηκα: Οι αγωνισταί να πεθαίνουν της πείνας, κ’ εμείς να πλερωνώμαστε ολίγοι άνθρωποι; Εμείς οι ολίγοι φέραμεν την λευτεριά; Να κόψωμεν κ’ εμείς τον μιστόν μας, είτε να πάρουν και οι αδελφοί μας συναγωνισταί!». (Στρ Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα Βιβλίο Γ’, Κεφ. 2)
1821 η προδοσία: Το χάσμα
Η λογική πρόταση του Μακρυγιάννη, η οποία έπεσε σε αυτιά ανθρώπων που είχαν όλα τα προνόμια της τότε Αυλής, Βουλής και Γερουσίας που ήδη διασπάθιζαν δημόσιο χρήμα δυσανάλογα (και ήταν τότε 3 οι θεσμοί σε μια ακόμη φτωχότερη χώρα), δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα περίμενε κανείς. Ή, μάλλον, αντιμετωπίστηκε ακριβώς έτσι.
Σε αυτό συνέβαλλε και το ό,τι υπήρξε προεπαναστατικό χάσμα μεταξύ μερίδων του ελληνικού λαού, όπως και γενικά των υπηκόων της Οθωμανικής διοίκησης. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του Μακρυγιάννη στους Κωνσταντινοπολίτες εμπόρους. Οι Έλληνες, όπως έχει δείξει πλήθος μελετών αρχειακού υλικού της οθωμανικής διοίκησης, διαιρούνταν σε τέσσερις τάξεις: τον κλήρο, τους προεστούς, τον αστικό πληθυσμό, (πραματευτάδες, βιοτέχνες, καραβοκυραίους, κ.λπ.) και τον αγροτικό πληθυσμό…
Να σημειωθεί όμως πως ώστε να μην αναπαράξουμε κι εμείς αδικίες τις οποίες καταγγέλλουμε, πως δεν ήταν απόλυτα καθοριστική η ένταξη σε κάποια κοινωνική μερίδα για την στάση απέναντι στην Επανάσταση του 1821.
1821 η προδοσία: Η ατομική συγκυρία
Σε ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, ατομική μόρφωση -και δεν εννοώ την επίσημη μόνο, δέστε τα δημοτικά μας τραγούδια- και στάση ζωής σύμφωνα με τα ιδεολογικά προτάγματα της εποχής (ας δούμε π.χ. την στάση απέναντι στον Διαφωτισμό) η ατομική συγκυρία του καθενός και της καθεμιάς (ο βαθμός βολής ή απελπισίας σε σχέση με τα αισθήματα αγανάκτησης ή φόβου) έπαιξαν ρόλο ώστε δεν ήταν όλοι υπέρ ή εναντίον σε καμιά «κοινωνική μερίδα».
Παρόλα αυτά τούτο δεν αναιρεί την γενικότερη στάση που και αυτή διαμορφώθηκε από τις παραπάνω συντεταγμένες που ορίζουν την συνομιλία μας με «τους καιρούς». Η προστασία της Οθωμανικής κυβερνήσεως για το εμπόριο και τα ποσοστά που συνέβαλλε στον κορβανά της βαθμιαία είχε δημιουργήσει μια ελληνική αριστοκρατία διοικητικών οργάνων και φοροεισπρακτόρων. Η αριστοκρατία αυτή αποτελούνταν από τους Φαναριώτες στην Κωνσταντινούπολη και τους κοτζαμπάσηδες ή προεστούς στην Ελλάδα….
1821 η προδοσία: Η φορολογία
Όπως έχει σημειώσει ο Τάσος Βουρνάς σε μια μελέτη που παρουσιάζει μπόλικο αρχειακό υλικό, «πάντως, ναι μεν η φορολογία των αγροτών ήταν ελαφρότερη απ’ αυτή της βυζαντινής περιόδου, αλλά η επιβάρυνση ήταν αναλογικά μεγαλύτερη για τους χριστιανούς παρά για τους Τούρκους. Πέραν του ότι απέδιδαν στον γαιοκτήμονα (Έλληνα ή Οθωμανό) το 1/10 ή το 1/7 του ακαθάριστου προϊόντος (δούλευαν τις γαίες με δικά τους έξοδα), επιβαρυνόταν επιπλέον με πλήθος κοινοτικών και εκκλησιαστικών εισφορών, καθώς και από το χαράτσι (κεφαλικός φόρος) που τις παραμονές της Επανάστασης είχε φθάσει 4 δράμια περίπου ασήμι τον χρόνο.
Όμως, εκτός από τον έγγειο φόρο, που καταβαλλόταν σε είδος, η Οθωμανική διοίκηση εξανάγκαζε τους καλλιεργητές να την προμηθεύουν με μια προκαθορισμένη ποσότητα σίτου για τον εφοδιασμό της Κωνσταντινουπόλεως. Η ζημιά που παρουσιαζόταν από αυτό το δικαίωμα της προαγοράς (συνήθως «μπιτ παρά») έπεφτε βαριά πάνω στους χωρικούς./…/ Ο βοεβόδας ή ο μπέης αγόραζε τους φόρους μιας περιφέρειας, σαν κεντρικός φεουδάρχης. Ακολούθως υπενοικίαζε τις διάφορες κατηγορίες των προσόδων στους Έλληνες προεστούς, οι οποίοι συνήθως υπενοικίαζαν το μερίδιό τους σε μικρότερα τμήματα στους τοπικούς άρχοντες των κοινοτήτων της περιφέρειας. Με τον τρόπο αυτό οι δημόσιες πρόσοδοι της Ελλάδας συντηρούσαν τρεις διάφορες τάξεις φοροεισπρακτόρων σε βάρος βέβαια του λαού».
1821 η προδοσία: Η κωλυσιεργία
Δεν είναι λοιπόν τυχαία η κωλυσιεργία που χαρακτηρίζει την στάση εκπροσώπων συγκεκριμένων κοινωνικών μπλοκ όπως καταγράφεται στην επιστολογραφία της εποχής εκείνης, όπως και στα απομνημονεύματα της αμέσως επόμενης.
Στα Απομνημονεύματα αυτά αίρεται, καταρχήν, η αδυναμία να πλαισιωθούν οι ατομικές μνήμες ιστορικά, αφού η αναφορά των ημερομηνιών και η παράλληλη καταγραφή των γεγονότων από ιστορικά πονήματα που παραθέτει (συνήθως ξεχασμένα από την επίσημη εκδοχή που επικράτησε ως «εθνική») αποτελεί πολύτιμη πηγή, παρά το ενδεχόμενο φίλτρο κάθε συλλέκτη των επιστολών και κάθε εκδότη.
Σε μια επιστολογραφία όπου η ορολογία είναι συχνά συνωμοτική ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του εθνικού αγώνα της εποχής και που οι πολιτικάντικες προσεγγίσεις κάποιων εκ των πρωταγωνιστών δεν λείπουν, ο Γρηγόριος Δικαίος, ή Παπαφλέσσας, αναδεικνύεται (πριν αναδειχθεί σε Υπουργό Εσωτερικών) σε πρόσωπο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχή της εξέγερσης σπάζοντας ιεραρχίες και καλούπια:
1821 η προδοσία: Η επιστολή
«Αδερφέ Θυμίδη (Ξάνθε)» του γράφει 22 Φλεβάρη του 1821, την ίδια ημέρα που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την έναρξη του Αγώνα στο Ιάσιο της Μολδαβίας (η κήρυξη της, όπως και η προσφορά του Υψηλάντη, είναι αναμφισβήτητη, άραγε όμως αυτή ήταν η ημερομηνία; Ή έπαιξαν ρόλο εκ των υστέρων οι ανευρεθείσες επιστολές στην «κατοχυρωμένη» ημερομηνία;), «κράζοντας» τους υπεύθυνους για τους «φρονηματισμούς» και τις καθυστερήσεις:
«Δεν ηξεύρω δια τι περιωρίσθης εις τον ορίζοντα σου, και άλλο δεν ηξεύρεις πλέον παρά να συμβουλεύεις τον Δικαίον να μην ορμά κατά την συνήθειαν του και άλλα κουραφέξαλα. Ο Δικαίος φίλε έκαμεν ως προστάχθη τα δανείσματα έγιναν προς τα σύννεφα εκ μέρους της βροχής. Αυτά βιαζόμενα επολλαπλασιάστηκαν. Τι θέλεις η ευγένεια σου; Να μην ακουστεί μικρός καν γδούπος;
Οι φρόνιμοι πρότερον σκέφτονται ταύτα και ύστερον αποφασίζουν και εις τας αποφάσεις μένουν σταθεροί…/ φίλε ο καιρός παρέρχεται και δεν προσμένει την ιδικήν μου και ιδικήν σου αργοπορίαν. ../Ενταύθα είναι μέγα βρασμός, καθώς ίσως και άλλοθι δια τον πολλαπλασιασμόν των συννέφων, τα οποία συνωθούμενα αδύνατον να μην δουπήσουν μικρόν ή μέγα, ώστε να φτάσει ο δούπος και προς τους μετοίκους… Λοιπόν φίλε δια τους οικτιρμούς του θεού επιταχύνατε τον σεβαστόν Καλόν, (σσ Υψηλάντη) ότι αν παρέλθει εορτή μία και δεν φανή τα αγκάθια ως σκοτεινιασμένα δύνανται να κεντήσουν τους προθύμους μας ανεπαισθήτως, και τότε η αμαρτία ας ήναι εις τον λαιμόν σας… Εις τα κλουμπιά δεν γίνονται άνδρες ούτε εις τα ταντούρια…(σελ. 144-145).
1821 η προδοσία: Στην Φιλική Εταιρεία
Την ίδια ημέρα στέλνει επιστολή ως Αρμόδιος (το ψευδώνυμο του) στο Σύνολο της Φιλικής Εταιρείας: «Εντιμότατοι Κύριοι!
…Λοιπόν δια τον Θεόν! Μην αφήνεται να παρέρχεται ο καιρός. Οι τούρκοι ημέραν με την ημέραν υποπτεύονται, και είναι και φόβος, φόβος μεγάλος! Και έχετε να δώσετε λόγον, αν δια την άργηταν του προσδωκόμενου Υψηλάντου βιασθώμεν οι έλληνες να πάθωμεν ζημίας, όσας δεν ελπίζομεν…Ο ειλικρινής αδερφός σας Γρηγόριος Δικαίος» σελ 148.
Και ενώ η πρώτη πράξη αντίστασης στο νότο συνέβη στα μέσα Μάρτη (από τις 14 ως τις 16 του Μάρτη του 1821) όταν κατά τις μαρτυρίες των πρώτων χρόνων ο Νίκος Σολιώτης μαζί με τον Αναγνώστη Κορδή και άλλους κλέφτες έστησαν ενέδρα και χτύπησαν φοροεισπράχτορες των Τούρκων στην τοποθεσία «Πόρτες», κοντά στο χωριό Αγρίδι στον Χελμό, έναν ακριβώς μήνα μετά θα ξεκινήσει επισήμως η Επανάσταση:
«Τέλος συγκεντρώθηκαν και βγήκαν στις 22 Μαρτίου (α) στην Καλαμάτα ο Π. Μαυρομιχάλης, οι Καπετάκηδες, Κουμουνδουράκηδες, ο Π. Μούρτσινος, ο Αναγνωσταράς ο Νικίτας Σταματελόπουλος, ο αρχιεπίσκοπος τους Φλέσσας Παπαφλέσσας…» (Απομνημονεύματα Περί της Ελληνικής Επαναστάσεως του Φωτάκου, Πρώτου Υπασπιστή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη)
1821 η προδοσία: Η βολική ημερομηνία
Προδομένη αρχή που εκ των υστέρων χρεώνεται χειριστικά (τόσο από την «ξενοκρατία» όπως λεγόταν τότε ο «αποικισμός εκ μέρους των ισχυρών», βλέπε αναφορά του Πουκεβίλ όσο και δουλοπρεπώς από την ντόπια άρχουσα τάξη, κυρίως κατσαπλιάδες που στριμώχνονταν για μια θέση στην αυλή) σε άτομο που δεν ήταν καν στην περιοχή (Π. Π. Γερμανό) και στην «βολική» ημερομηνία της 25ης Μαρτίου:
Στα 1838 την βολική αυτή ημερομηνία θα την υπογράψει ο κάποτε Γραμματέας του Υπουργού Δικαίου Γλαράκης που έμεινε στέλεχος στην Καμαρίλα και (σε αντίθεση με τον μαρτυρικό Δίκαιο-Φλέσσα) «διεσώθη»: «Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ” εαυτήν εις πάντα Έλληνα διά την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ” αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ».
Εν Αθήναις τη 15η Μαρτίου 1838
ΟΘΩΝ
Ο επί των εκκλησιαστικών κτλ.
Γραμματεύς της Επικρατείας
Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ
1821 η προδοσία: Η προδοσία των οραμάτων
Κι όμως, ο ίδιος ο Τρικούπης στ’ απομνημονεύματά του μαρτυρεί πως πρόκειται περί ψεύδους, ένα ψέμα που ακόμη δημιουργεί δυναμικές εργολάβων ταλιμπάν σε σχέση με την ελληνικότητα.
Η εκ των υστέρων προδοσία των οραμάτων ενός λαού, παρά τις εσωτερικές αντιθέσεις κι αντιφάσεις που πάντα υπάρχουν στα μεγάλα σύνολα, δεν αίρει την σημαντικότητα της σημαντικότερης επανάστασης των αρχών του 18ου αιώνα υπό ευρωπαϊκού εδάφους. Η ελληνική ήταν ουσιαστικά μια ευρωπαϊκή επανάσταση, άλλαξε το status quo στην Ανατολική Μεσόγειο, την ως τότε πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας και το δόγμα περί ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…» όπως σωστά επεσήμανε ο Β. Κρεμμυδάς (κι αυτός όπως κι ο Μπασκόζος κι ο Πύργαρης, ο Ρηγόπουλος και αρκετοί άλλοι, έχουν προσφέρει σπουδαίες, αν και με διαφορετικό κέντρο βάρους, μελέτης που δεν έχουν κατέβει στο «δημόσιο σώμα» ώστε να συζητηθούν όπως και όσο απαιτούν οι καιροί.)
1821 η προδοσία: Τα προνόμια
Η διατήρηση, πάντως, των προνομίων υπό άλλη κρατική θέσμιση (και παρόλο που η εθνική ελευθερία είναι σημαντική αφού αίρει έναν ακόμη παράγοντα καταπίεσης σε αυτόν τον κατακερματισμένο και εθνικά κόσμο) δεν συνεπαγόταν αυτόματα και ουσιαστική απελευθέρωση των Ελλήνων και λοιπών υπηκόων που ζούσαν τότε επί ελληνικού εδάφους.
Η πρόταση, έτσι, του Μακρυγιάννη και οι διαμαρτυρίες του στην Αντιβασιλεία προκάλεσαν μία μίνι συμμαχία των αντιπάλων κομμάτων, ενώ και ο αρχηγός του Γαλλικού Κόμματος και στέλεχος των πρώτων κυβερνήσεων Ιωάννης Κωλέττης τον κατηγόρησε ότι προετοίμαζε αντιμοναρχική επανάσταση, τοκίζοντας και την δυσαρέσκεια των Βαυαρών για την στάση του Μακρυγιάννη, ώστε να τον εδραιώσουν ακόμη περισσότερο.
Και η στάση όλων των προνομιούχων οργανισμών, από την Αυλή, Βουλή, την Γερουσία ως την Εκκλησία, (αρέσει δεν αρέσει) απεκάλυπτε την συναίρεση των νέων ιδιοκτητών των απελευθερωμένων περιοχών. Βαθύς, υπόγειος διχασμός που δημιούργησε και την έννοια του «εχθρού λαού», έννοια που ενδυναμωμένη από διάφορους παράγοντες που οι περισσότεροι σχετίζονται είτε άμεσα είτε έμμεσα με το προδομένο ΄21, χαράκωσε το πρόσωπο του ελληνικού κράτους και διαχέεται εξαιρετικά καλά, όποτε χρειαστεί, στην εποχή των διαδικτυακών τρολ, ακολουθώντας τα βαθιά χειριστικά αφηγήματα της «επίσημης ιστορίας».
Απέναντι σε όλο αυτό το πλέγμα οι κρυμμένες μαρτυρίες όσων πρωταγωνιστών μπόρεσαν να μας τις κληροδοτήσουν, αποτελεί μια σιωπηλή κραυγή και ένα μεγάλο αίτημα, ταυτόχρονα, για Δικαιοσύνη.
Διαβάστε τα άρθρα που αναφέρονται στην ιστορία
Το πρώτο μέρος αυτής της μελέτης
Διαβάστε το τρίτο μέρος αυτής της μελέτης
