Ο πολιτισμός στην Ελλάδα, σε επίπεδο πολιτικής, ελάχιστες φορές είναι το αντικείμενο της δημιουργικής προσπάθειας των κομματικών στελεχών, των πολιτικών και των υπουργών. Αυτή η κυβέρνηση της αριστεράς θα είναι η ευκαιρία να υπάρξει δημιουργική δουλειά για τον πολιτισμό στη χώρα μας; Ποια είναι τα θέματα που υπάρχουν ανοιχτά στο τραπέζι της εργασίας του νέου υπουργού Πολιτισμού; Θα προσπαθήσουμε να αναφέρουμε τα κυριότερα για να μπορέσουμε να τα αναλύσουμε, αργότερα.
Θα ξεκινήσουμε απ’την αντίληψη περί αποδοτικότητας που είχε εκφρασθεί πιο έντονα απ’τον Τάσο Γιαννίτση, κάτι που θα το βρούμε στην αντίληψη των Αμερικάνων για την αποδοτικότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, για να συνεχίσουμε με την αδιαφορία όσων μπήκαν στο υπουργικό γραφείο για το αντικείμενο της εργασίας τους. Θα θυμηθούμε όμως τη Μελίνα Μερκούρη, τον οργασμό εργασίας που υπήρχε, παρά τις έχθρες των αντίπαλων μερών των καλλιτεχνών, μία εποχή που δε θα βρούμε εύκολα στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Θα αναφερθούμε περιληπτικά στα θέματα αυτά.
Το πρώτο σημαντικό θέμα είναι αυτό της παιδείας. Η τέχνη θα πρέπει να μπει στη διδακτέα ύλη, απ’το δημοτικό μέχρι το λύκειο. Οι μαθητές θα πρέπει να πάρουν αυτά τα στοιχεία που θα τους κάνουν να ενδιαφερθούν αργότερα για θέματα τέχνης ή να ασχοληθούν με κάποιο τομέα αυτής.
Το δεύτερο θέμα είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αν δει κάποιος τόσο το αναλυτικό πρόγραμμα όσο και τις σχολές που διδάσκουν, ειδικά κινηματογράφο, θα καταλάβει πόσο πίσω είμαστε ίσως και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ανάμεσα σε αυτά θα πρέπει να βάλουμε και το θέμα των βιβλιοθηκών, ειδικά των σχολικών. Εδώ έχουμε το μέρος όπου θα αγαπήσει ο μαθητής το βιβλίο, τη μάθηση και τη διάρκειά της. Σε αυτές τις βιβλιοθήκες μπορούν να βρουν καταφύγιο περιοδικά τέχνης και πολιτισμού, ειδικά αυτά που φτιάχνονται από μεράκι και αγάπη απ’τις ομάδες που τις διευθύνουν.
Η παραγωγή έργων τέχνης είναι περιορισμένη στην Ελλάδα. Τα εργαστήρια τέχνης είναι περιορισμένα, οι χώροι όπου θα μπορούσαν να προετοιμάσουν τη δουλειά τους οι νέοι καλλιτέχνες είναι σπάνιοι την ίδια στιγμή που δημόσιοι χώροι μένουν αναξιοποίητοι, όπως πρώην στρατόπεδα.
Το ανταποδοτικό ποσό απ’τον πολιτισμό είναι σημαντικό. Μία τεράστια αγορά υπάρχει δίπλα απ’τους πολιτιστικούς χώρους: εκδοτικοί οίκοι, χώροι διασκέδασης, καταστήματα υλικών και μηχανημάτων για την παραγωγή έργων τέχνης, ελεύθεροι επαγγελματίες στον καλλιτεχνικό χώρο. Το χρήμα κινείται και η αγορά δείχνει τη δυναμική της.
Η κίνηση στην αγορά εκτός της χώρας μας είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Τα έργα των καλλιτεχνών δεν προωθούνται στο εξωτερικό, δεν οργανώνονται εκδηλώσεις αφιερωμένες στα ελληνικά έργα τέχνης, οι συμπαραγωγές είναι σπάνιο φαινόμενο, η μόνη καλλιτεχνική δραστηριότητα που παρουσιάζουμε με περηφάνια είναι τα έργα τέχνης στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο. Ο σύγχρονος πολιτισμός απλά δεν υπάρχει για το μάρκετινγκ της εποχής μας.
Η τηλεόραση προβάλλει πιο συχνά πολιτιστικά σκουπίδια δημιουργώντας εθισμό στη σαβούρα και στη χαμηλή αισθητική στο κοινό, αντί να προσπαθεί να το εκπαιδεύσει να αναγνωρίζει ένα έργο τέχνης. Οι φτηνές παραγωγές συνηθίζουν το θεατή στην κατανάλωση χαμηλής αξίας πολιτιστικών έργων.
Ας δούμε όμως πιο προσεχτικά τα θέματα του κινηματογράφου και του θεάτρου. Άλλωστε οι δύο αυτές τέχνες απευθύνονται στην πλατιά λαϊκή μάζα, έχουν άμεσο ανταποδοτικό όφελος, μπορούν να μας διδάξουν με πιο γλαφυρό τρόπο για την ιστορία της χώρας μας. Θα αναφερθούμε με συγκεκριμένες προτάσεις πρώτα στον τομέα του κινηματογράφου.
Γιάννης Φραγκούλης
