ιστορία και λαογραφία
του Γιάννη Φραγκούλη
(ερευνητής-ψυχαναλυτής)
Τα γούρια και τα άλλα αντικείμενα, όπως θα δούμε σε αυτή τη μελέτη, είναι αντικείμενα που συμβολοποιούνται από τον άνθρωπο στην προσπάθειά του να πολεμήσει αυτό που θεωρεί κακό, έχοντας, με αυτό τον τρόπο, συμμάχους τα πνεύματα που θα το βοηθήσουν σε αυτή τη μάχη. Το σύμβολο, σε αυτή τη θεώρηση, χάνει την ιδιότητά του, όταν χρησιμοποιείται αρκετές φορές, γίνεται αφηρημένο και ουσιαστικά εκπροσωπεί μία μεγάλη γκάμα στοιχείων, αφηγηματικών ή ψυχικών, γίνεται πιο συγκεκριμένο, όταν έρχεται σε επαφή με άλλα σύμβολα, σε αυτή την αφηγηματική διαδικασία, και έτσι μετουσιώνεται σε αφηγηματικό στοιχείο που αναφέρεται, όπως θα δούμε, σε ένα τμήμα του ψυχισμού του ανθρώπου που το χρησιμοποιεί.
Αυτά τα πνεύματα μπορεί να είναι όντα θεϊκά ή πρόγονοί του ή κάποιες ηρωικές φιγούρες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτές οι ιδιότητες αποδίδονται από τον ίδιο τον άνθρωπο, με την επεξεργασία των μυθικών, ιστορικών ή λαογραφικών στοιχείων, έτσι όπως τα επεξεργάζεται το ασυνείδητό του, λαμβάνοντας υπόψη του αυτά που έχει ακούσει και έχει μάθει, για να δημιουργήσει τη δική του αφήγηση, αυτή τη φορά στο συνειδητό, που θα είναι η δοξασία ή η πεποίθηση ή η φιλοσοφία του.
Η προσέλκυση της τύχης αποτελεί ευσεβή πόθο δια μέσου των αιώνων. Οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές χρησιμοποιούσαν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πολλαπλούς τρόπους, προκειμένου να την εξευμενίσουν και να την πάρουν με το μέρος τους.
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥΣ
Αρκετοί προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια της τύχης χρησιμοποιώντας φυλαχτά. Πρόκειται για πανάρχαια συνήθεια. Η πρώτη μορφή ιερών αντικειμένων ήταν τα τάλισμαν, με παραστάσεις της φύσης και ομοιώματα εκείνων που τα φορούσαν. Σήμερα οι πιστοί χρησιμοποιούν αναθήματα, εικονίσματα και αγιασμένα μικροαντικείμενα με την ελπίδα ότι οι άγιοι θα τους προστατεύσουν από τις κακοτυχίες. Άλλοι, πάλι, έχουν το γούρι τους, μια παράδοση βασισμένη σε λαϊκές δοξασίες.
Έτσι ξεκίνησε η συστηματική κατασκευή των κάθε λογής φυλακτών, τάλισμαν, γουριών κ.λπ. Η κατασκευή των βασίζεται στη θεωρία της αντιστοιχίας, δηλαδή, το όμοιο δημιουργεί το όμοιό του, το ανακαλεί και το θεωρεί σύμμαχό του στη μάχη με το κακό ή την κακή κατάσταση, με την ελπίδα να βγει νικητής, άρα ήρεμος και δυνατός, κυρίαρχος πάντως της τύχης του. Σε αυτή τη μάχη ο άνθρωπος χρειάζεται ενέργεια.
Η ενέργεια ενός σώματος ή ενός αντικειμένου δε χάνεται, αλλά όταν φεύγει από ένα σώμα ή ένα αντικείμενο πάει σε ένα άλλο και απλώς αλλάζει μορφή και λειτουργία, διατηρώντας όμως ένα σημαντικό φορτίο αυτής της ενέργειας. Επίσης, όταν ένα αντικείμενο γεμίσει με ένα ενεργειακό φορτίο, τότε είτε μεταβάλλεται σε ενεργειακό συσσωρευτή και συγκρατεί την ενέργεια είτε μεταβάλλεται σε ενεργειακό αναμεταδότη και την εκπέμπει.
Το αντικείμενο πρέπει να είναι ενεργειακά αγώγιμο, δηλαδή να είναι φτιαγμένο από υλικά κατάλληλα που να προσφέρουν τη δυνατότητα της πρόσληψης ενέργειας, καθώς και να έχει την ανάλογη χωρητικότητα, ώστε να αποθηκεύσουμε σε αυτό την ποσότητα της ενέργειας που επιθυμούμε. Ξέρουμε ότι ο χώρος συσσωρεύει μαγνητική ενέργεια η οποία είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη ανάλογα με την πυκνότητά της, ανάλογα, δηλαδή, αν αυτός ο χώρος είναι μεγάλος ή μικρός. Τέτοια αντικείμενα είναι τα φυλακτά, τα τάλισμαν, τα γούρια και οι μασκότ.
Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ
Φυλαχτό ονομάζεται ένα αντικείμενο κυρίως με ασυνήθιστο σχήμα ή χρώμα, το οποίο περιέχει διάφορα υλικά, όπως χόρτα, πέτρες, ορυκτά, αποξηραμένα έντομα, φυτά, μέταλλα, κρυστάλλους, χρώματα, ομοιώματα ζώων, επιγραφές, ιερά λόγια ή σχέδια, παραφίνη, μετάξι, βότανα, σύμβολα, παραστάσεις, αριθμούς, ζωδιακά ή θρησκευτικά σύμβολα, φτερά, τεμάχια ζώων, ονόματα, μαλλιά, νύχια, προσωπικά αντικείμενα, λιβάνια, χάντρες, λουλούδια, υγρά, κρασί, ξύδι, σπόρους, αυγά, φίδια, φελλό, κεριά, υφάσματα, έλαια, αρώματα, φρούτα, μπαχαρικά κ. ά. Επίσης στα φυλακτά χρησιμοποιούνται και οι ρούνοι, τα κινέζικα εξαγράμματα του ι τσινγκ, οι σφραγίδες των πλανητών και τα ιερά ονόματα των διαφόρων θρησκειών.
Τάλισμαν ονομάζεται κάθε κρεμαστό λαιμού το οποίο είναι φτιαγμένο από λίθους ή και κρυστάλλους δεμένους με το κατάλληλο μέταλλο ή άλλο υλικό, όπως ξύλο, πηλό, δέρμα, κλωστή, φτερά πτηνών, δόντια ή κόκαλα ψαριών, κοχύλια.
Γούρι ονομάζεται ένα αντικείμενο το οποίο είναι φτιαγμένο όπως τα φυλακτά αλλά με σκοπό να φέρει τύχη ή καλή έκβαση σε μία συγκεκριμένη υπόθεση.
Μασκότ ονομάζουμε ένα ζώο πραγματικό ή φανταστικό, αληθινό ή ψεύτικο, το οποίο χρησιμοποιείται για να φέρει καλή τύχη ή την καλή έκβαση μιας υπόθεσης.
Τα γούρια συνηθίζονται πολύ από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μέχρι τα Φώτα για να βοηθήσουν τον άνθρωπο να παλέψει με τα κακά πνεύματα των καλικάντζαρων που θέλουν να καταστρέψουν τη γη. Αυτή η χριστιανική δοξασία έρχεται από το γεγονός του πρόσκαιρου θανάτου του ήλιου και την ανάστασή του στις 25 Δεκεμβρίου. Στο χριστιανισμό ο ήλιος ταυτίζεται με το Χριστό, σε άλλες θρησκείες με την αντίστοιχη κυρίαρχη θεότητα. Ο Χριστός-Ήλιος θα φέρει το φως ακριβώς 12 μέρες μετά, στις 6 Ιανουαρίου, εορτή που την ονομάζουμε Θεοφάνεια, όπου ο αριθμός 12 αναφέρεται στο σύνολο των μηνών, άρα στο χρόνο που ακολουθεί. Ανάλογες γιορτές υπήρχαν στην αρχαιότητα, σε πολλές θρησκείες ανά τον κόσμο.
Ξεκινώντας από αυτό το κείμενο θα δούμε διάφορα μαγικά αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην ιστορία του ανθρώπου και ακόμη χρησιμοποιούνται, με συνειδητό ή ασυνείδητο τρόπο. Παράλληλα θα δούμε τις συμβολικές και ψυχολογικές προεκτάσεις τους, έτσι όπως εγγράφονται στον ανθρώπινο ψυχισμό και δημιουργούν παραστάσεις, στη διαδρομή τους από το ασυνείδητο προς το συνειδητό.
