του Γιάννη Φραγκούλη
(ψυχαναλυτή)
Μετά από την εμφάνιση του κορωναϊού στη χώρα μας είναι πλέον εμφανές ένα μεγάλο πλέγμα παρενεργειών που έχουν να κάνουν και με την ψυχοπαθολογία της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι αλλάζει σε μεγάλο βαθμό ο ρυθμός της ζωής της ελληνικής κοινωνίας. Είναι λογικό να υπάρχει ένα υστερικό κύμα σε έξαρση, στις καθημερινές συμπεριφορές του Έλληνα που, μέχρι στιγμής, δεν έχει φτάσει στα όρια της ψύχωσης.
Στην αρχή βλέπαμε τις περιπτώσεις ασθενών από τον κορωναϊό, στις άλλες χώρες, σα σκηνές από ταινία επιστημονικής φαντασίας, σαν κάτι που δεν υπήρχε περίπτωση να έρθει στη χώρα μας. Τα πρώτα κρούσματα ήταν μία χαλαρή και ανεκδοτολογική αντίδραση, η οποία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνοψίζεται στο «εμάς δε μας πιάνει τίποτε». Θα μπορούσαμε να πούμε ότι θέλαμε, με αυτό τον τρόπο, να ξορκίσουμε το κακό. Ποιο κακό όμως; Για να το αποφύγουμε θα πρέπει, πρώτα, να το γνωρίζουμε.
Σχεδόν αμέσως ακούστηκαν οι πρώτες θεωρίες συνομωσίας. Ποιοι «έφτιαξαν» αυτό τον ιό; Γιατί; «Θεωρίες» και αφηγήσεις που πλησιάζουν πολύ τις λογοτεχνικές αφηγήσεις. Υπάρχει αλήθεια σε αυτές τις θεωρίες; Ποτέ δε θα μάθουμε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλη αυτή η κατάσταση θα επηρεάσει την παγκόσμια λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Αν θυμηθούμε κάποιες ταινίες, ακόμη και το «Rabbit», του Κρόνενμπεργκ, ίσως ο κινηματογράφος τα έχει πει όλα. Τα έχει δείξει όλα. Ίσως από αυτές τις αφηγήσεις θα πρέπει κάτι να διδαχθούμε.
Αυτό που έχει φανεί σε ταινίες και θεατρικά έργα, με αφορμή αυτό το θέμα, είναι η υστερία που έχει πλήξει την κοινωνία, τους τρόπους αντιμετώπισης αυτής της πληγής που περνούν από την ψυχραιμία, αλλά και τον υπερήρωα που τελικά σώζει τους ανθρώπους από την ολική καταστροφή. Είναι όμως αυτό δυνατό; Η πραγματικότητα θα μας απαντήσει αρνητικά.
Ο άνθρωπος θέλει τον Πατέρα που θα τον προστατέψει. Θα καταλήξει στο υπέρτατο ον, στο θρησκευτικό ή παραθρησκευτικό πεδίο. Είναι λογικό το πιο σύνηθες να είναι η θρησκεία το πεδίο που θα βρει κάποιος την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και της ευχαρίστησης. Και το εκκλησιαστικό κύκλωμα φροντίζει να παρέχει άπλετα αυτή την ψευδαίσθηση, η οποία είναι φανερή ως τέτοια όταν η ίδια η πραγματικότητα διαψεύδει την ουσιαστική ασφάλεια του ανθρώπου. Τα λόγια των θρησκευτικών ηγετών δείχνουν ότι δεν μπορούν να αμφισβητήσουν τον επιστημονικό λόγο, όμως δεν τολμούν να απομακρυνθούν από το μεταφυσικό, αφού αυτό θα είναι μία βόμβα στα θεμέλια της θρησκείας, όπως έχει αναπτυχθεί εδώ και αιώνες από τις μονοθεϊστικές θρησκείες.
Από την άλλη, η στάση της κυβέρνησης ήταν στην αρχή διστακτική. Τα ΜΜΕ από τη μία έδειχναν ένα εφιαλτικό πεδίο, από την άλλη δεν τολμούσαν να ξεφύγουν από το συντηρητισμό και να «βουτήξουν» στα βαθιά του επιστημονικού λόγου.
Όταν οι πολιτειακοί παράγοντες αναγκάστηκαν να το κάνουν και να πάρουν τα αυτονόητα μέτρα, τότε άρχισε να δημιουργείται πανικός. Ο άνθρωπος κατάλαβε ότι είναι μόνος του. Η οικογένεια, το μικρότερο κύτταρο της κοινωνίας, πλήττεται και αυτό είναι μία σοβαρή πληγή που η κοινωνία τη ζει με τρόπο που πλησιάζει την υστερία. Κινήσεις που δείχνουν πανικό, ιδίως στην αποθήκευση προϊόντων που, νομίζουμε, ότι είναι απαραίτητα, αλλά στην ουσία δεν είναι σε αυτή την ποσότητα που εμείς αποθηκεύουμε. Συνίσταται ψυχραιμία και λογική. Αλλά πως;
Αν σκεφτεί κάποιος ότι αυτή η επιδημία δε θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε θα καταλάβουμε ότι θα πρέπει να επιστρέψουμε σε μία πιο ανθρώπινη συμπεριφορά, κάτι που θα μας θύμιζε το παρελθόν, παιχνίδι στο σπίτι, διάβασμα, οικογενειακές ασχολίες, εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά παιχνίδια, μουσική, ταινίες, σύσφιξη των ανθρωπίνων σχέσεων, αυτά που θα μας δώσουν και έμπρακτα την έννοια της κοινωνικής συνοχής. Συζήτηση και λήψη αποφάσεων μετά από ώριμη σκέψη, σεβασμό στο συνάνθρωπό μας, για την απόφασή μας θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όλους αυτούς τους παράγοντες για να καταλήξουμε σε μία συμπεριφορά που δε θα προσβάλλει κανένα και θα στοχεύει στην ασφάλεια και τη μείωση του ανθρώπινου πόνου. Αυτός θα είναι ο μεγάλος μας στόχος.
Θα μπορέσει η ελληνική κοινωνία να πειθαρχήσει και να δείξει ωριμότητα ή θα ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Ιταλίας, με τη δικαιολογία του μεσογειακού ταπεραμέντου; Τα μέχρι τώρα παραδείγματα συμπεριφοράς των Ελλήνων μας δίνουν την εικόνα ενός είτε υστερικού είτε ναρκισσιστικού ανθρώπου που, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να αντιληφθεί την πραγματικότητα ως έχει και προβάλλει το Υπερεγώ του. Θα δείξουν οι επόμενες μέρες τι πρόκειται να γίνει και αυτά θα είναι καθοριστικά για την υπόλοιπη ζωή μας, η οποία, πλέον, δε θα είναι ίδια με τα προηγούμενα δεδομένα.
