ΙΣΤΟΡΙΑ

ΣΚΛΑΒΟΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΤΟΣ

Σκλάβοι: γράφει ο Χρήστος Λάζος

Στον αναγνώστη ηχεί περίεργα ο παραπάνω τίτλος. Σκλάβοι. Όπως και η εξέγερση των Ελλήνων αποίκων: Όμως, η ιστορία είναι πέρα για πέρα αληθινή και τεκμηριωμένη. Έχει εκδοθεί μια μελέτη, όπου με πολλή γλαφυρότητα καταγράφονται στοιχεία. Τα συγκέντρωσε ο συγγραφέας για αυτή την υπόθεση¹.

ΣΚΛΑΒΟΙ: Η ΑΠΟΙΚΙΑ

Η ιστορία όμως για την αποικία της Νέας Σμύρνης. Αυτή ήταν η ονομασία της. Ήταν γνωστή από παλιά από έρευνες άλλων ιστορικών, κυρίως του Σεραφείμ Κανούτα. Σε αυτόν χρωστά η έρευνα για τον ελληνισμό της Αμερικής. Κάθε τόσο δημοσιεύονται κάποια άρθρα σε περιοδικά ή εφημερίδες. Η αλήθεια είναι όμως ότι η εργασία του Ε. Π. Παναγόπουλου είναι η πιο εκτεταμένη και η πιο έγκυρη².

«Σκλάβοι: ο ελληνισμός είχε σκορπίσει

στα πέρατα του κόσμου.»

Μια από τις λιγότερο φωτισμένες σελίδες της ιστορίας μας είναι η περίοδος ανάμεσα στο 1453 και στο 1821. Από τους πιο βασικούς λόγους που η έρευνα της μεσαιωνικής ιστορίας και αυτής των προεπαναστατικών χρόνων υστερεί είναι η εξής: Η δυσκολία του ερευνητή να έλθει σε επαφή με υλικό για την περίοδο αυτή. Το αυθεντικό, πρωτότυπο υλικό πρέπει να αναζητηθεί σε αρχεία του εξωτερικού. Όπως τα τούρκικα αρχεία, τα αντίστοιχα προξενικά της Γαλλίας και της Μ. Βρετανίας. Επίσης και τα αρχεία της τότε Αυστροουγγαρίας και της Ενετικής Δημοκρατίας³.

ΣΚΛΑΒΟΙ: Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΕΙΧΕ ΣΚΟΡΠΙΣΕΙ

Στο πλαίσιο αυτής της χρονικής περιόδου όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Ο ελληνισμός είχε σκορπίσει στα πέρατα του κόσμου. Για να αποφύγει τον αφανισμό και την εξαθλίωση από τον κατακτητή. Σε αυτό εντάσσονται τα ιστορικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν το 1765.

Πρόκειται για την περιπέτεια μιας ομάδας Ελλήνων, κυρίως από την Μάνη. Αυτοί είχαν μεταφερθεί από τους Άγγλους στη Βόρειο Αμερική. Θα αποικίσουν μια περιοχή κοντά στο σημερινό Άγιο Αυγουστίνο των ΗΠΑ, στη Φλόριδα.

Αυτή η απόπειρα είναι η δεύτερη. Είχε ήδη προηγηθεί μια άλλη. Αυτό αποκαλύπτεται από έγγραφη αναφορά ενός Άγγλου προς το βασιλιά του. Στα 1675. Ο Άγγλος Μπωλ πρότεινε στον τότε βασιλιά της Αγγλίας, Κάρολο Β΄, να μεταφέρει χιλιάδες Μανιάτες στην περιοχή της Βιρτζίνια ή της Τζαμάικα. Έναντι μικρής αμοιβής, για να εργάζονται εκεί σα δούλοι της μεγαλειότητάς του. Το έγγραφο ανήκει στη συλλογή των Αποικιακών Εγγράφων (Colonial Papars) και έχει αριθμό 569⁴.

ΣΚΛΑΒΟΙ: ΤΟ ΕΓΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΜΠΩΛ

«Ο κ. Μπωλ συνεπάθησε τους Μανιάτες οι οποίοι είναι κάτοικοι του περίφημου Μωρέα. Ανεκάλυψε πολλά δια μέσου Έλληνος τινός, έξυπνου ανθρώπου, όστις διαχειρίζεται όλας τας υποθέσεις των. Όστις δεν αμφιβάλλει ότι, εάν η Μεγαλειότης Του ευαρεστηθή. Ή τις εκ των υπηκόων Της, δυνάμενος να δώση εις αυτούς γην, θα προμηθεύσει χιλιάδας εξ αυτών όπως μεταβούν και κατοικήσουν οιονδήποτε ασφαλές μέρος της Αμερικής, υπό την εξουσίαν της Μεγαλειότητάς Του.

«Σκλάβοι: άνδρες δε, γυναίκες και

παιδιά επιβιβάζονται, χωρίς να έχει εξουσίαν

ο Τούρκος να εμποδίση αυτούς.»

Ούτοι είναι θορυβοποιοί και ο Τούρκος προσπαθεί πάση δυνάμει, να εκδιώξει της χώρας. Επιβάλλων εις αυτούς μέγαν κεφαλικόν φόρον, αρπάζων τα τέκνα των. Μη επιτρέπων εις αυτούς να εξασκώσι τα θρησκευτικά των καθήκοντα, τα οποία είναι της Ελληνικής Εκκλησίας.»

ΣΚΛΑΒΟΙ: Ο ΜΕΓΑΣ ΔΟΥΞ

«Ο Μέγας Δουξ πληρώνει τον ναύλον όλων όσοι θα έλθουν από 5 σελλίνια και 4 πέννας κατ’άτομον. Πολλά αγγλικά πλοία έφεραν αυτούς εις την εποχή του. Κατά δε το παρελθόν έτος ήλθον 400 ή 500. Μανθάνει ότι εφόρτωσαν δύο Γαλλικάς πολλάκας και θέλουν περισσότερους. Ο Δουξ δίδει εις αυτούς γην επί της Σιέννα, όπου ο αήρ είναι τόσο ολέθριος ώστε ολίγοι ζουν. Και σίτον δια να σπείρωσιν, αλλ’εξ άλλου μεταχειρίζεται αυτούς τόσον κακώς ώστε καταστρέφονται.

Ο Δουξ της Σαβοΐας επίσης κολακεύει αυτούς όπως έλθουν εις την χώραν του. Όστις φέρει αυτούς εις Βιλλαφράγκαν θα λάβη 5 ½ κομμάτια των 8 (5 ½ pieces of 8), κατ’άτομον. Πλοία μεταβαίνουν εις Πόρτο Βίτολο δια του ανοικτού δρόμου Πραντέα, παρά τα Χανιά (καλούμενον εδώ Bracia de Main). Άνδρες δε, γυναίκες και παιδιά επιβιβάζονται, χωρίς να έχει εξουσίαν ο Τούρκος να εμποδίση αυτούς.

«Σκλάβοι: θα ήσαν σκλάβοι της

Αυτού Μεγαλειότητας μέχρις ότου

θα επλήρωνον τα ποσά αυτά.»

Παρά την θέσιν εκείνην υπάρχουν ίσως 6.000 ή 7.000. Εις δε τον Μωρέα 4.000. Οίτινες ζώσιν εις σπήλαια, δάση κτλ. Όλοι αυτοί ημπορούν να μεταφερθούν. Είναι πολύ εργατικοί, καλοί βοσκοί και παράγουν πολύ έλαιον, οίνον, κήρον, βάμβακα και μέταξα. Αναμφιβόλως δε θα παρήγαγαν τα είδη ταύτα εις οιονδήποτε κατάλληλον χώρον, οίον εις Βιργινίαν, Τζαμάικαν, κτλ δια των οποίων η Μεγαλειότης Του είναι τόσον καλώς εφοδιασμένη. Μόνον ανθρώπων στερείται δια να ήνε ο μέγιστος πρίγκηψ του κόσμου.»

ΣΚΛΑΒΟΙ: Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥΣ

«Ούτοι δε επιθυμούν μόνο την ελευθέραν εξάσκησιν της θρησκείας των και αρκετή γην δια να συντηρηθούν. Η Μεγαλειότης Του ηδύνατο να διαταράξει ότι κυβερνήται πλοίων μεταφέροντας αυτούς εις Τάγγερην, ή μάλλον εις Αγγλίαν. Θα λάβουν τόσο κατ’άτομον, και πλοία προορισμένα δια το μέρος τούτο θα λάβουν πάλιν τόσον κατ’άτομον.

Ο μέγας αριθμός των πλοίων των αναχωρούντων εκ Ζακύνθου δι’ενταύθα θα ηδύνατο να μεταφέρη παρά πολλούς. Ή όταν τα πολεμικά αυτά πλοία τα μεταβαίνοντα επί του παρόντος εις τον πόλεμον επιστρέψουν ενταύθα, να διαταχθούν όπως μεταφέρον αυτούς. Αυτή δε η μεγάλη ευσπλαχνική πράξις θα ηδύνατο να γίνει με ολίγον έξοδον: 15 ή 20 κομμάτια των 8, κατ’άτομον, θα ήσαν αρκετά.

Καθότι αυτοί τρέφονται με μηδαμινά πράγματα. Συνήθως βαστάζουν τας προμηθειάς των οι ίδιοι. Περί τους 400 εξ αυτών κατευθυνόμενοι ενταύθα μετώκυσαν εσχάτως εις Αλγέριον. Θα ήτο πράξις εις άκρον ευσπλαχνική να εξαγορασθούν προς 100 κομμάτια των 8, κατ’άτομον. Θα ήσαν σκλάβοι της Αυτού Μεγαλειότητας μέχρις ότου θα επλήρωνον τα ποσά αυτά με τον τόκον των.»⁵.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Πρόκειται για το βιβλίο του Ε. Π. Παναγόπουλου, «Νέα Σμύρνη, μια ελληνική οδύσσεια του 18^ου αιώνα», εκδδ. Κάλβος, Αθήνα 1972. Το κεφάλαιο που παρουσιάζεται στη μελέτη για το θέμα έχει στηριχτεί κυρίως στο βιβλίο αυτό.
2. Άλλες εργασίες που χρησιμοποίησα είναι του Μ. Ε. d’Echavanes, «Histoire de Corinthe relation des principaux evenements de Moree», Παρίσι 1854 (σ.σ. 160-161) που δίνει λίγες αλλά σημαντικές πληροφορίες. Είναι το πρώτο βιβλίο που κάνει αναφορά για την αποικία αυτή. Του Κ. Σάθα, «Ημερολόγιον Καζαμίας του Κορομηλά», 1870 (σ.σ. 123-125). Του ίδιου, «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς», 1869, (σ.474, στη σημείωση 2). Του Σεραφείμ Κάνουτα, «Ο ελληνισμός εν Αμερική», Νέα Υόρκη 1918. Του Μπάμπη Μπαλαφούρη, «Έλληνες της Αμερικής, 1528-1948», Νέα Υόρκη 1948. Του Σ. Δέντια, «Αι ελληνικαί παροικίαι ανά τον κόσμον», Αθήνα 1919. Δύο άρθρα του Φ. Μιχαλόπουλου, «Η πρώτη ελληνική αποικία εις την Φλώριδα», εφημ. Έθνος (4 Ιουλίου 1949, σ.3) και «Οι Έλληνες της Αμερικής», περ. Νέα Εστία (Χριστούγεννα 1955), σ.σ 74-100. Τέλος, ένα άρθρο του Τάκη Δεμόδου, «Η πρώτη ελληνική ομαδική μετανάστευση», περ. Εστία (Χριστούγεννα 1955), σ.σ. 101-104. Υπάρχουν, βέβαια, και αρκετές δευτερεύουσας σημασίας πηγές που δεν κρίνω αναγκαίο να παραθέσω.
3. Μόνο τα τελευταία χρόνια έγινε κάποια αναδίφιση στα αρχεία αυτά και αποδείχτηκε, από τα λίγα αυτά δημοσιεύματα, πόσο τεράστια αξία έχουν για εμάς και την ιστορία μας. Τα αυστριακά αρχεία μελετά ο καθηγητής Ενεπεκίδης που πολλά ενδιαφέροντα άρθρα του έχουμε υπόψη μας και κάποιοι επιστήμονες Έλληνες τα γαλλικά και ενετικά (κυρίως στη Βενετία). Δυστυχώς, τα τούρκικα αρχεία, τα περισσότερα πολύτιμα, είναι απλησίαστα για τους Έλληνες μελετητές.
4. Βλ. Σ. Κανούτας, σ. 48.

      5. Στο ίδιο σ.σ. 48-49.

Διαβάστε τα άρθρα με θέμα την ιστορία

Δείτε τα βίντεο που έχουμε ετοιμάσει