ΜΟΥΣΙΚΗ
ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ
Διονύσης Σαββόπουλος: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Η πορεία του Διονύση Σαββόπουλου είναι ένα ταξίδι που επιχείρησε με μια πλατφόρμα ισορροπώντας στα κύματα που δημιουργούσαν και δημιουργούν οι ανακατατάξεις των ιδεών. Με αυτό τον τρόπο και, σχεδόν, κολυμπώντας χάραξε τη δική του πορεία. Στην παραλία καθόμαστε και βλέπουμε αυτόν τον παράξενο ακροβάτη να παλεύει για να φτάσει στην Ιθάκη του. Είναι δικαίωμα καθενός να κάνει την κριτική του, μόνο που αυτή η κριτική θα πρέπει να συμβάλλει στη διαμόρφωση του δημοσίου λόγου.
Διονύσης Σαββόπουλος: Η μετακόμιση
Ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη. Αν γεννήθηκε με την βοήθεια κάποιων ανταρτών, το 1944, όταν ήταν νεαρός διάλεξε τον δρόμο αυτού που παίρνει αποστάσεις από την ομαδική λογική. Στην περίπτωσή του, κράτησε αποστάσεις από τη δογματική αριστερά της εποχής του. Η επιλογή του ήταν μονόδρομος: βάζει τα πράγματά του -τα όποια- σε ένα φορτηγό και κατηφορίζει στην Αθήνα. Ο λόγος του ήταν αριστερός; Πως θα μπορούσε κανείς να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση αν, πιο μπροστά, δεν προσδιορίσει ποια είναι η αριστερά στην Ελλάδα; Και αν κάποιος αποφασίσει να απαντήσει αυθόρμητα: «Μα ξέρουμε, χωρίς αμφιβολία», θα βρει μπροστά του σημαντικούς προοδευτικούς θεωρητικούς της πολιτικής επιστήμης που έχουν μεγάλες αμφιβολίες.
Από την εποχή της μετοίκησης του Διονύση Σαββόπουλου αυτοί οι προβληματισμοί ήταν κοινός τόπος σε αυτούς που αμφισβητούσαν την ισχύουσα άποψη. Ο Σαββόπουλος ήταν ένας από αυτούς. Όμως αν αμφισβητούμε την ορθόδοξη μαρξιστική αντίληψη στην ελληνική αριστερά -και καλώς κάνουμε- τότε είμαστε υποχρεωμένοι να βρούμε έναν ορισμό που θα προτείνουμε, εφόσον δεν ασπαζόμαστε τον δογματισμό στον αριστερό λόγο και θεωρούμε ότι αυτή η δογματική αντίληψη μόνο αριστερή και -πολύ περισσότερο- μαρξιστική δεν είναι. Έχω την αίσθηση ότι ο Διονύσης Σαββόπουλος, σε όλη τη ζωή του αυτό προσπαθούσε να βρει.
Διονύσης Σαββόπουλος: Οι επιρροές
Ο ποιητής και ο μουσικός είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, στην περίπτωση του Σαββόπουλου. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ο καλλιτέχνης δέχεται επιρροές από ομοεθνείς ή όχι δημιουργούς, το δύσκολο είναι να ανασυνθέσει από αυτά τα στοιχεία και να δομήσει το δικό του έργο. Τότε μόνο μπορούμε να μιλάμε για δημιουργό, αφού έχει φτιάξει τη δική του σύνθεση και δεν έχει απλά αντιγράψει.
Με αυτή την έννοια, δίνουμε μεγάλη αξία στα δημιουργήματα του Διονύση Σαββόπουλου. Αυτός είναι ο λόγος που τραγουδήσαμε και θαυμάσαμε τραγούδια, όπως «Η Δημοσθένους λέξη», όπου η φυλακή αποκτά άλλη έννοια και η αποφυλάκιση επίσης, ενώ το ρεαλιστικό και απελπιστικό «κανείς δε θα με περιμένει» είναι, όπως και όλη η σύνθεση, κάτι που αφορά όλους τους ανθρώπους που αντιλαμβάνονται ποια είναι η φυλακή, ποια είναι η απελπισία. Η επέκταση είναι τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για αυτό, αλλά σε αυτό το ερώτημα την απάντηση θα δώσει ο ακροατής, όχι ο τραγουδοποιός.
Διονύσης Σαββόπουλος: Η απήχηση
Αν διαβάσουμε προσεχτικά τους στίχους που έχει γράψει και μετά ακούσουμε τα τραγούδια του, τότε θα αντιληφθούμε ότι έχουμε βιώσει δύο διαφορετικά πράγματα: την ποίηση, ως πρόταση για μια προσωπική αντίληψη για τη ζωή, και το τραγούδι, ως διονυσιακή και -κάποιες φορές- απολλώνια αντίληψη του λόγου. Έτσι καταλαβαίνουμε αυτά που έχουμε ζήσει και είμαστε έτοιμοι να αναθεωρήσουμε κάποια θέματα και να αναδομήσουμε τις αξιακές δομές που δεχόμαστε.
Με αυτή την έννοια, αυτά τα τραγούδια δεν είναι απλά διασκεδαστικά, αλλά ψυχαγωγικά, με την έννοια ότι άγουν την ψυχή του ανθρώπου, της προτείνουν ή την καθοδηγούν και συνδιαμορφώνουν ή διαμορφώνουν μιαν άλλη πραγματικότητα. Αυτή η δημιουργική διαδικασία διαμορφώνει τον αναγνώστη/ακροατή των ποιημάτων/τραγουδιών σε κάτι άλλο, κάτι που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει. Αυτό το απροσδόκητο είναι μια έκπληξη. Ο άνθρωπος γίνεται συνδημιουργός και γοητεύται. Έτσι θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε την απήχηση αυτών των τραγουδιών που είναι διαφορετική για τον κάθε άνθρωπο.
Διονύσης Σαββόπουλος: Η πολιτική
Το τραγούδι είναι πολιτικός λόγος; Ο δημιουργός του ιχνηλατεί μια πολιτική διαδρομή; Η απάντηση -και στις δύο περιπτώσεις- είναι θετική. Αυτό όμως που θα πρέπει να δούμε είναι η διάσταση ανάμεσα στα δύο: στο λόγο και στη διαδρομή. Πως γίνεται αυτό; Μα, ο άνθρωπος, ο τραγουδοποιός, προτείνει όχι μόνο στο κοινό του, αλλά και στον ίδιο τον εαυτό του. Δέχεται αυτές τις αξίες και αναδομεί την προσωπικότητά του.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας ροκάς δεν μπορεί να συνταχθεί κάποια στιγμή με την συντήρηση στην πολιτική. Όμως το «ροκάς» δεν μπορεί να προσδιοριστεί με απόλυτο τρόπο. Αυτός είναι ο λόγος που δεν υπάρχει μόνο μια διαδρομή των τραγουδοποιών της ροκ, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Υπάρχουν διαφορετικές διαδρομές μέσα στο χώρο της ροκ μουσικής. Δεν είναι ίδια αυτή του Άσιμου, του Σιδηρόπουλου, του Πουλικάκου, του Μαχαιρίτσα, για να αναφέρουμε μερικούς, και, φυσικά, του Σαββόπουλου.
Για να φωτίσουμε αυτές τις πτυχές που ανήκουν στην ιστορία της μουσικής, θα πρέπει να μελετήσουμε ενδελεχώς και τον ψυχικό κόσμο του δημιουργού για να σχηματίσουμε τη δική μας άποψη, η οποία θα είναι μια προτεινόμενη ανάγνωση. Προφανώς οι φανατικοί λόγοι, υπέρ ή κατά, δε βοηθούν καθόλου τον διάλογο και, κατά συνέπεια, τη διερεύνηση αυτού του θέματος. Ας δώσουμε τη σκυτάλη στον ιστορικό της μουσικής και ας κάνουμε μία παύση στο λόγο μας. Οι απαντήσεις θα έρθουν, αργά ή γρήγορα, από τους ιστορικούς μελετητές.
Διαβάστε τα άρθρα που αφορούν στη μουσική που έχουμε δημοσιεύσει
Σχετικά με τον Διονύση Σαββόπουλο
