του Γιάννη Ιωαννίδη
Ο Τζάνγκο Ράινχαρντ (Django Reinhardt) ήταν πρωτοποριακός βιρτουόζος κιθαρίστας της τζαζ και συνθέτης, που ξεχώρισε για την τεχνική και τη δεξιοτεχνία του, ενώ εφηύρε ένα εντελώς νέο στυλ τεχνικής τζαζ κιθάρας, που πλέον είναι μουσική παράδοση στη γαλλική τσιγγάνικη κουλτούρα.
Ανάμεσα στις δημοφιλέστερες συνθέσεις του, οι οποίες θεωρούνται πλέον κλασικά κομμάτια της τζαζ μουσικής, είναι τα «Minor Swing», «Daphne», «Belleville», «Djangology», «Swing ’42», «Nuages».
Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΤΟΥ ΗΛΙΚΙΑ
Ο Ζαν Τζάνγκο Ράινχαρντ γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1910 στη Liberchies, μία μικρή πόλη στο ανατολικό Βέλγιο, από τσιγγάνους γονείς. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών του χρόνων σε καταυλισμούς των Ρομά κοντά στο Παρίσι, παίζοντας μπάντζο, κιθάρα και βιολί από μικρή ηλικία. Ήδη στα 13 του, ο Ράινχαρντ ήταν σε θέση να βγάζει τα προς το ζην από τη μουσική.
Στην ηλικία των 18, τραυματίστηκε από πυρκαγιά στο τροχόσπιτο που έμενε με την πρώτη του σύζυγο. Ο ίδιος υπέστη εγκαύματα 1ου και 2ου βαθμού σε πολλά μέρη του σώματός του, ενώ το τρίτο και τέταρτο από τα δάχτυλα του αριστερού χεριού του έμειναν μερικώς παράλυτα. (παράμεσος και μικρός). Έτσι, αναγκάστηκε να επανέλθει στην οργανοπαιξία με έναν εντελώς νέο τρόπο. Έπαιζε όλα τα κιθαριστικά σόλο του με τα δύο δάχτυλα, και χρησιμοποιούσε τα δύο τραυματισμένα μόνο για την απόδοση των συγχορδιών. Η περίοδος μεταξύ των ετών 1929 και 1933 ήταν καθοριστική για την εξέλιξή του. Εγκατέλειψε το μπάντζο υπέρ της κιθάρας, ενώ επηρεάστηκε από τις μουσικές των Έντι Λανγκ και Τζο Βενούτι, Λούις Άρμστρονγκ, Ντιούκ Έλινγκτον. Το 1933, συναντιέται με το βιολιστή Stéphane Grappelli, με τον οποίο το 1934 σχηματίζουν στο Παρίσι το Quintette du Hot Club de France. Quintette du Hot Club de France.
Η ΚΑΡΙΕΡΑ ΤΟΥ
Το κουϊντέτο του Hot Club de France αποτελούσαν οι Τζάνγκο Ράινχαρντ, Stéphane Grappelli, Τζόσεφ Ράινχαρντ (αδελφός του Django), Roger Chaput και Louis Vola. Οι πρώτες τους ηχογραφήσεις («Dinah», «Tiger Rag», «Oh Lady be Good», «I Saw Stars») στη μικρή δισκογραφική εταιρεία Ultraphone, προκάλεσαν αίσθηση και προχώρησαν σε δεκάδες άλλες με επιτυχία τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Έπαιξαν δίπλα στα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής, όπως ο Coleman Hawkins, ο Benny Carter ή ο Rex Stewart. Το κουϊντέτο θεωρείται το σημαντικότερο σχήμα jazz που βασίστηκε μόνο σε έγχορδα.
Το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, βρήκε το Quintette να περιοδεύει στην Αγγλία. Ο Grappelli παρέμεινε εκεί και ο Τζάνγκο επέστρεψε στην Γαλλία για να συνεχίσει να ηχογραφεί καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου, με το κλαρινέτο του Hubert Rostaing να αντικαθιστά το βιολί του Grappelli. Μετά τον πόλεμο ωστόσο, ξανασυναντήθηκαν και ηχογράφησαν πάλι μαζί.
O Τζάνγκο, πιθανότατα λόγω της φήμης και του ταλέντου του, κατάφερε να αποφύγει -αν και τσιγγάνος- τη σύλληψη από τους ναζί τα χρόνια της γερμανικής κατοχής.
Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ
Το 1946 περιόδευσε για σύντομο χρονικό διάστημα με τον Ντιούκ Έλινγκτον στις Η.Π.Α. αλλά οι εμφανίσεις του εκεί δεν έτυχαν ιδιαίτερα ευνοϊκής αποδοχής. Κατόπιν, επιστρέφει στη Γαλλία (Φεβρουάριος 1947). Το 1949 ηχογραφεί έναν από τους σημαντικότερους δίσκους του, το «Djangology».
Το 1951, αποσύρθηκε στο χωριό Samois-sur-Seine, κοντά στο Φοντενμπλό, όπου και έζησε μέχρι το θάνατό του. Συνέχισε να εμφανίζεται σε τζαζ κλαμπς στο Παρίσι, ενώ ξεκίνησε να παίζει ηλεκτρική κιθάρα, παρά τους αρχικούς δισταγμούς του προς το συγκεκριμένο όργανο. Πέθανε το 1953 από εγκεφαλική αιμορραγία, σε ηλικία 43 ετών.
Παραθέτουμε μικρά αποσπάσματα που έδωσε ο συνθέτης στο Γ. Π. Σαββίδη, το 1949, ενδεικτικά για το χαρακτήρα του καλλιτέχνη:
«Η Ευρώπη έχει καλούς μουσικούς της τζαζ. Στη Γαλλία, την Αγγλία, τη Σουηδία κ.ά. υπάρχουν εξαιρετικοί σολίστ. Αλλά δε βλέπω τις προσωπικότητες που θα δημιουργήσουν μια «ευρωπαϊκή τζαζ». Θα εξακολουθήσωμε γι΄ αυτό να εξαρτώμεθα από την Αμερική. Μήπως κι εκεί κατά βάθος οι λευκοί μουσικοί -όσο και να μη μας αρέσει να το παραδεχόμαστε- δεν εξαρτώνται από τους μαύρους; Η τζαζ των λευκών έχει κάτι το τυποποιημένο· ποτέ ο λευκός δε θα έχει την άνεση και το πηγαίο του νέγρου jazzman».
«Η τζαζ έχει πάψει πλέον να ΄ναι μόνο μουσική χορού· αν κι αυτό δεν είναι λίγο: στο κάτω-κάτω η εποχή του Μότσαρτ δεν ήταν η εποχή του τοτινού «σουίνγκ;». Η τζαζ έχει ήδη επηρεάσει και διευρύνει την μορφή και την τεχνική της κλασικής μουσικής. Πιστεύω ότι κάποτε η τζαζ θα είναι η μόνη μουσική. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι μολονότι ακολουθώντας διαφορετικούς δρόμους ο Μπάρτοκ, ο Χόνεγκερ, ο Ελινγκτον κι ο Γκιλέσπι φτάνουν στην ίδια κορυφή. Θα ΄μαστε όμως ανόητοι αν πιστέψομε ότι είναι ποτέ δυνατόν να θαφτούν τα μνημεία της κλασικής μουσικής. Οι συνθέσεις του Μπαχ, του Φρανκ, του Ντεμπισί, του Ραβέλ, του Μπάρτοκ, του Σοστακόβιτς (που ΄ναι οι αγαπημένοι μου) κ.ά. θα εξακολουθούν ν΄ αξίζουν και να εκτελούνται. Μόνο που οι τότε μουσικοί θα έχουν καρπωθή την τεράστια ανανεωτική προσφορά της τζαζ».
«Οπως βλέπετε ζωγραφίζω. Τελευταία μου κόλλησε η μανία. Τόσοι ζωγραφίζουν και τους παίρνουν στα σοβαρά -γιατί να μη πάρουν κι εμένα. Κι ύστερα είναι ωραίο να ΄χεις χρώματα και να τα κάνεις ό,τι θες! Εκτός από την τζαζ υπάρχει κι άλλη ομορφιά στη ζωή -και την απολαμβάνω. Αλλ΄ ας μιλήσομε σοβαρά. Το μεράκι μου είναι η σύνθεση. Έχω ήδη συνθέσει ένα συμφωνικό ποίημα «La Μanoir de mes reves», για ορχήστρα, αρμόνιο και χορωδία, που χρησίμευε για υπόκρουση στο φιλμ «Το χωριό της οργής». Επίσης κι ένα bolero για ορχήστρα και φλάουτο που πρωτοεκτελέστηκε το ΄36. Ακόμα, έγραψα τους «Αυτοσχεδιασμούς» μου (αριθ. 1, 2, 3), που είχα κάνει με την κιθάρα μου σε διάφορες φωνοληψίες. Και τώρα ετοιμάζω μια λειτουργία για τους τσιγγάνους – γιατί, ξέρετε, δεν έχομε δική μας λειτουργία. Νομίζω πως το πάθος μου για τη σύνθεση είναι δυνατώτερο από την αγάπη μου για την κιθάρα. Δυστυχώς δεν έχω τη θεωρητική μόρφωση που θα ΄θελα. Τελειώνοντας θα ΄θελα να διαβιβάσετε όλη μου τη συμπάθεια στους έλληνες φίλους μου και ιδιαίτερα στις κοπέλες. Ελπίζω ν΄ αξιωθώ κάποτε να ΄ρθω στη χώρα σας και να τα πούμε από κοντά».
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
1945 Paris 1945
1947 Ellingtonia – with the Rex Stewart Band – Dial 215
1949 Djangology
1951 Django Reinhardt and the Hot Club Quintet
1951 At Club St. Germain
1953 Django Reinhardt et Ses Rythmes
1954 The Great Artistry of Django Reinhardt
1955 Django’s Guitar
1959 Django Reinhardt and His Rhythm
1980 Routes to Django Reinhardt
1991 Django Reinhardt – Pêche à la Mouche: The Great Blue Star Sessions 1947/1953
1996 Imagine
1997 Django Reinhardt: Nuages with Coleman Hawkins
1998 The Complete Django Reinhardt HMV Sessions
2000 The Classic Early Recordings in Chronological Order (5 CD boxed set)
2001 All Star Sessions
2001 Jazz in Paris: Swing 39
2002 Djangology (remastered) (recorded in 1948, discovered, remastered and released by Bluebird Records)
2003 Jazz in Paris: Nuages
2003 Jazz in Paris: Nuits de Saint-Germain des-Prés
2004 Le Génie Vagabond
2005 Djangology (Bluebird)
2008 Django on the Radio (radio broadcasts, 1945–1953)
