ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ
Η Γεωργία Μακρογιώργου συνομιλεί με τον Γιάννη Τσιτσίμη
Για το βιβλίο της «Ανταύγειες», για την συγγραφική της δραστηριότητα, για την «αφορμή» να βγει αυτό το βιβλίο μίλησε η συγγραφέας Γεωργία Μακρογιώργου. Ακόμη, για τις ανησυχίες και τις αισιοδοξίες της όσον αφορά στο αναγνωστικό κοινό, για τα νέα παιδιά, τους μελλοντικούς αναγνώστες και για μια ερώτηση που έκανε η ίδια στον εαυτό της. Απολαύστε την.
Ανταύγειες: Η θέση του
Ας ξεκινήσουμε δυναμικά. Τι θέση πιστεύετε ότι έχουν οι «Ανταύγειες» στο σύγχρονο ελληνικό εκδοτικό γίγνεσθαι όπου μια θάλασσα από βιβλία περιμένει τους αναγνώστες;
Οι «Ανταύγειες» είναι ένα βιβλίο που στέκεται διακριτικά, αλλά σταθερά, μέσα στην εκδοτική πολυφωνία. Φιλοδοξεί να φωτίσει αθέατες πλευρές της καθημερινότητας που είναι χρωματισμένες με πάθη, τραύματα, συνδέσεις με τη συλλογική μνήμη. Το βιβλίο δεν παίζει στις σκηνές μεγάλων εκδοτικών οίκων. Μέχρι στιγμής έχει παρουσιαστεί σε μικρούς, ζεστούς χώρους και έχει αγαπηθεί από ανθρώπους, έχει συζητηθεί σε λέσχες ανάγνωσης, ενώ κάποιοι λογοτέχνες το έχουν αναλύσει και έχουν δημοσιεύσει κείμενα. Αλλάζει θερμοκρασία και λαμπυρίζει όταν ταξιδεύει με αναγνώστριες και αναγνώστες, που στέλνουν μηνύματα για τα σημεία που τους ταξίδεψαν και τους άγγιξαν.
Ανταύγειες: Το βιβλίο
Μιλήστε μας για το περιεχόμενο του βιβλίου σας από τη στιγμή που κάνατε την πρώτη σύλληψη της έμπνευσής σας.
Μια μέρα μέσα στην καραντίνα που έβλεπα διαδικτυακά την παράσταση οι «Τρεις αδερφές», του Τσέχωφ, με τις τρεις γυναίκες που ήθελαν να πάνε στη Μόσχα και ποτέ δεν πήγαιναν, σκάλωσε η ιδέα στο μυαλό και στήθηκε μπροστά μου ένα μεγάλο αν. Τι θα γινόταν αν τρεις γυναίκες από διαφορετικές γενιές ήταν κλεισμένες σ’ ένα σπίτι τον καιρό της πανδημίας; Από εκεί και πέρα, από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η συνθήκη, με τις τρεις ηρωίδες, όλα άρχισαν να κινούνται σε ένα παράλληλο σύμπαν. Είχα ανοιχτές κεραίες προς όλα αυτά που βιώναμε εκείνη την περίοδο.
Οι ιστορίες φίλων, η δυστοπική καθημερινότητα, οι γυναικοκτονίες, οι φωτιές, οι πρόσφυγες, ο πόλεμος που ξέσπασε στην Ουκρανία, δεν μπορούσαν να μη μ’ επηρεάζουν. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα λοιπόν, ήρθε και η μνήμη «ἑνικοῦ ἀριθμοῦ, μόνον ἑνικοῦ ἀριθμοῦ καί ἄκλιτη», που λέει η Κική Δημουλά, αυτή των παιδικών χρόνων κι άλλων κρίσιμων περιόδων της ζωής κι αρχίζουν να χορεύουν όλα γύρω σ’ έναν πυρετώδη χορό. Σε όλη αυτήν την προσπάθεια, θέλησα να εστιάσω στα μεγάλα και τα μικρά της ανθρώπινης κατάστασης που αφήνουν το αποτύπωμά τους ανεξίτηλο στη ζωή μας.
Έτσι βγήκε και ο τίτλος ανταύγειες, με όλα τα φωτεινά ή τα σκοτεινά. Που αντανακλούν στη μνήμη, ακόμα κι όταν αυτή απομακρύνεται. Θυσίες και απώλειες. Προσεγγίσεις και συγκρούσεις. Όνειρα και απομυθοποίηση. Σε διάφορες αποχρώσεις, που λαμπυρίζουν όπως ο ήλιος και το φεγγάρι στην επιφάνεια της θάλασσας. Κι όλους εμάς να μοιάζουμε με φωτάκια από νυχτερινά καράβια που ταξιδεύουμε στο άγνωστο.
Ανταύγειες: Ο ρόλος της γυναίκας
Στο βιβλίο σας λοιπόν τον «ηρωικό» πρώτο ρόλο κρατάνε 3 γυναίκες που μοιάζουν κάτι να περιμένουν ενώ είναι κατά κάποιο τρόπο έγκλειστες. Τι περιμένουν; Τι είναι αυτό που περιμένει ν’ αλλάξει μια γυναίκα στην Ελλάδα σήμερα;
Περιμένουν να φτάσουν στον προσωπικό τους χώρο ισορροπίας, στο δικό τους λιμάνι, μέσα από μια διαδρομή αυτογνωσίας. Να δουν κατάματα τον εαυτό τους, να βρουν τα σημεία σύνδεσης με το περιβάλλον τους, να αποδεχτούν τις αλήθειες τους, να λυτρωθούν από τα κλισέ, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και τα πρέπει, να απαλλαγούν από τα προσωπεία που τους έχουν φορέσει εδώ και χρόνια. Η σύγχρονη Ελληνίδα -με όλα τα φάσματα της ταυτότητάς της- περιμένει να πάψει να χρειάζεται τόση προσπάθεια για να αποδεικνύει συνεχώς την αξία της. Θέλει να ζήσει χωρίς να αμύνεται. Το δικό μου βίωμα, ως γυναίκα, ως εκπαιδευτικός, ως συγγραφέας, είναι γεμάτο από σιωπές, ακυρώσεις, γκρεμίσματα αλλά και μικρούς καθημερινούς αγώνες ψάχνοντας δρόμους προς τη δημιουργία και την ισορροπία. Γι’ αυτό και γράφω.
Ανταύγειες: Η τέχνη ως βίωμα
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας σημειώνετε πως «η γραφή συνομιλεί με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τη μουσική και τον κινηματογράφο…» Για εσάς δηλαδή η τέχνη είναι παρέμβαση κι επανάσταση ή … άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε;
Το βιβλίο είναι γεμάτο συνομιλίες με την τέχνη, γιατί έτσι είναι και η ζωή μου. Ο πατέρας μου γέμιζε το σπίτι μελωδίες ως μουσικός και η μητέρα μου ήταν πολύ καλή στην αφήγηση ιστοριών. Έτσι έμαθα από μικρή κάθε βίωμα, μεγάλο ή μικρό, σημαντικό ή ασήμαντο, να το συνδέω με έναν στίχο, μια μελωδία, μιαν αφήγηση. Επειδή έτσι λειτουργώ, αυτό μου βγαίνει κάπως αβίαστα στη γραφή.
Από την άλλη, η τέχνη που αγαπάμε είναι κι αυτή που μάς πονά. Αν δεν παρεμβαίνει, δεν είναι τέχνη, είναι κατανάλωση. Για μένα, η γραφή είναι τρόπος ύπαρξης μέσα στον κόσμο και ταυτόχρονα απόπειρα να αλλάξεις τον κόσμο. Με λέξεις που χτίζουν και γκρεμίζουν, με αφηγήσεις που δίνουν φωνή στους άφωνους. Δεν είναι διακόσμηση της πραγματικότητας, είναι η ρωγμή της.
Πιστεύετε πως η σύγχρονη λογοτεχνία σήμερα μπορεί να παραστήσει το αντίβαρο στην απελπισία και την πτώση της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής ζωής της χώρας μας;
Η λογοτεχνία δεν κρατά ζυγαριά, αλλά καθρέφτη και μεγεθυντικό φακό. Όμως μπορεί να γίνει καταφύγιο και να γεννήσει τη σπίθα για κάτι καλύτερο. Μέσα στην ασφυξία, να μας κάνει να ανασάνουμε. Να λειτουργήσει σαν μικρό κύμα αντίστασης, που μας υπενθυμίζει ότι αυτό που ζούμε, αυτό που βλέπουμε δεν είναι το μόνο δυνατό. Να μας βοηθήσει να σκάψουμε, να δούμε πέρα από την επιφάνεια και να ανακαλύψουμε νέες δυνατότητες. Τελικά θα έλεγα ότι ναι, μπορεί να παραστήσει το αντίβαρο στην απελπισία και την πτώση της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής ζωής της χώρας μας.
Ανταύγειες: Τα παιδιά
Είστε στη δημόσια εκπαίδευση με συνέπεια και δράση επί τρεις και βάλε δεκαετίες. Τα παιδιά σήμερα δεν διαβάζουν σχεδόν καθόλου. Τι μπορεί να γίνει πρακτικά για να λυθεί ένα πρόβλημα που διογκώνεται με ταχύτητα;
Το διάβασμα δεν επιβάλλεται, εμπνέεται. Αν δεν δείξουμε με πάθος τη δική μας αγάπη για τα βιβλία, πώς θα την αναζητήσουν τα παιδιά; Στο σχολείο που δουλεύω λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη και όταν βλέπω τα παιδιά να δανείζονται βιβλία, χαίρομαι πολύ. Χρειάζεται οι εκπαιδευτικοί να ξεφύγουμε από το άγχος της ύλης και να αφιερώσουμε περισσότερο δημιουργικό χρόνο στο σχολείο, με δημιουργική ανάγνωση και γραφή και με ευφάνταστες δραστηριότητες. Όσες φορές στο δημοτικό σχολείο διαβάζουμε ένα παραμύθι και μετά γράφουμε ποιηματάκια, ή δίνουμε ένα δικό μας τέλος στην ιστορία, ή παίρνουμε ρόλους, τα παιδιά ενθουσιάζονται. Πολύ περισσότερο όταν συνδέουμε την ανάγνωση και τη γραφή με το θέατρο, τη μουσική, τη ζωγραφική, τα αποτελέσματα είναι υπέροχα και βοηθούν τα παιδιά να κάνουν βήματα προς τον κόσμο των βιβλίων.
Πέρα από τον συμβολισμό του έργου όπου η Αντιγόνη περιμένει τον Σοφοκλή, τι πιστεύετε πως θα βγει από την ερωτική αναμονή αλλά και την ερωτική μανία σε έναν κόσμο που πλέον σχηματοποιεί τα πάντα και σε λίγο θα ερωτεύεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης;
Πιστεύω πως η ερωτική αναμονή και η ερωτική μανία είναι δύο όψεις της ίδιας ανθρώπινης αγωνίας: της επιθυμίας για ένωση, για υπέρβαση της μοναξιάς. Σήμερα, σε έναν κόσμο που τείνει να σχηματοποιεί τα πάντα, να κατηγοριοποιεί με δεδομένα και αλγόριθμους, αυτές οι καταστάσεις μεταβάλλονται. Η ερωτική αναμονή μπορεί να γίνει προσμονή μιας ψηφιακής φαντασίωσης. Από την άλλη, η ερωτική μανία μπορεί να γίνει εμμονή, αφού η ασταμάτητη πρόσβαση στην επιθυμία μέσα από πολλαπλές διόδους μάς αφήνει συχνά ανικανοποίητους. Αν σε αυτό προστεθεί και ο έρωτας μέσω τεχνητής νοημοσύνης, τότε ίσως οδηγούμαστε σε μια νέα μορφή σχέσης, που θα μυρίζει φορμόλη και πλαστικό παρά τους χυμούς του ανθρώπινου σώματος. Η πρόκληση σε αυτήν τη φάση θα είναι να παραμείνουμε ανθρώπινοι: με την αβεβαιότητα, την επιθυμία, το ρίσκο και τη μαγεία του πραγματικού άλλου.
Ανταύγειες: Το καλλιτεχνικό περιβάλλον
Ποιο είναι το πιστεύω της Γεωργίας Μακρογιώργου σε μια εποχή που τελειώνει πολιτιστικά και κοινωνικά οδηγώντας στο τέλος όλων των εποχών;
Θέλω να είμαι αισιόδοξη σ’ αυτό το κομμάτι. Να εστιάζω στις «Ανταύγειες», σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις και τον πολιτισμό. Για παράδειγμα, βλέπω ότι στην πόλη μας οι καλές θεατρικές παραστάσεις που σε βάζουν να σκεφτείς είναι sold out, τα βιβλιοπωλεία έχουν ακόμα πελάτες, οι λέσχες ανάγνωσης και δημιουργικής γραφής είναι υπερδραστήριες και γενικά παρατηρώ μια κινητικότητα σε ό,τι αφορά την τέχνη. Πιστεύω στη δημιουργικότητα ως μέσο που μας συνδέει, ως πρακτική καθημερινή πράξη: να επιμένεις να βλέπεις τον άλλον, να γράφεις, να ακούς, να δίνεις φωνή στους κατατρεγμένους του κόσμου. Πιστεύω στη δυναμική της συλλογικής δράσης, που ακόμα και στις μέρες μας, αντιστέκεται στα πολλαπλά γκρεμίσματα και υψώνει ηχηρές φωνές ενάντια στις γενοκτονίες του σύγχρονου κόσμου.
Ποιες είναι οι λογοτεχνικές σας επιρροές, τα διαβάσματά σας;
Θα πω τους πρώτους που μου έρχονται στο μυαλό, είναι αμέτρητες οι επιρροές: Από τον Μενέλαο Λουντέμη, στην παιδική ηλικία που με σημάδεψε, μέχρι τη Λιλή Ζωγράφου και τη Ζυράννα Ζατέλη. Τον Κάφκα, τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, τον Μπρεχτ, τον Μπέκετ, τον Καβάφη, τον Σαχτούρη, τη Βιρτζίνια Γουλφ, αλλά και τη Ρούμενα Μπουζάροφσκα σήμερα, τη Χλόη Κουτσουμπέλη με τα μαγικά ποιήματά της, τον Κώστα Μπαρμπάτση με τη «Λυκοχαβιά» και τον Δημοσθένη Παπαμάρκο με το «Γκιακ».
Ανταύγειες: Αν τέλειωνε…
Η τελευταία ερώτηση είναι… δική σας! Κάντε μια ερώτηση στον εαυτό σας και απαντήστε την!
Ερώτηση: Αν αύριο ξυπνούσες και ήξερες πως δεν θα γράψεις ποτέ ξανά, τι θα έκανες;
Απάντηση: Θα έμπαινα σε μια θεατρική ομάδα, θα ζωγράφιζα, ή θα έπιανα ξανά το μαντολίνο που έπαιζα μικρή και βρίσκεται παρατημένο σε ένα ντουλάπι, περιμένοντας.
Σύντομο βιογραφικό
Η Γεωργία Μακρογιώργου είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Νάουσα. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Είναι αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης και κάτοχος μεταπτυχιακών τίτλων στη διδασκαλία της Αγγλικής γλώσσας του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και στη Δημιουργική Γραφή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει συμμετάσχει και έχει συντονίσει Ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα συμπράξεων Erasmus+ και έχει πάρει μέρος σε επιμορφώσεις σχετικά με την εκπαίδευση και τη δημιουργική γραφή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δημοσιεύει λογοτεχνικά κείμενα και βιβλιοκριτικές σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Έργα της, τα πεζογραφήματα «Τύχη στα τείχη» (2017) εκδ. Γαβριηλίδη, «Πικραλίδες» (2020) εκδ. Παράξενες Μέρες, «Ανταύγειες» (2023) εκδ. ΑΩ και οι ποιητικές συλλογές «Το φως όταν μεταφυτεύεται» (2019) εκδ. Βακχικόν και «Με κάρβουνο ροδίζει» (2021), εκδ. Κουκκίδα.
