ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ
Fake news: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό οι ψεύτικες ειδήσεις, οι λεγόμενες fake news, ειδικά στον ηλεκτρονικό τύπο. Πλέον θα πρέπει να είναι κάποιος πολύ προσεχτικός όταν διαβάζει κάτι στον τύπο και ειδικά στο διαδίκτυο. Αυτός ο τρόπος παραπλάνησης στο δημόσιο λόγο δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Όσο αν κάποιοι θέλουν να το παρουσιάσουν σαν φαινόμενο της εποχής μας.
FAKE NEWS: ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΨΕΜΑ
Για κάποιους συναδέλφους δημοσιογράφους φαίνεται ότι η Πρωταπριλιά «εορτάζεται» πιο συχνά από μία μέρα το χρόνο. Είναι μια συνήθεια της δημοσιογραφίας να λέει ψέματα κάθε 1η Απριλίου. Εκείνη την ημέρα μια μεγάλη και τρανταχτή είδηση είναι ψεύτικη. Συνήθως είναι ένα πρωτοσέλιδο ή ένα «χτύπημα», όπως λέμε στη γλώσσα της έντυπης δημοσιογραφίας, στην πρώτη σελίδα. Υπάρχουν κάποιες ειδήσεις σημαντικές που ήταν ψεύτικες αλλά δεν ήταν Πρωταπριλιά.
Η πιο γνωστή και παλαιά είναι ο εορτασμός της ημέρας της Παναγίας, ο δεκαπενταύγουστος, στην Τήνο. Ο δημοσιογράφος έστειλε τηλεγράφημα από την Τήνο που έλεγε: «Με λαμπρότητα εορτάστηκε στην Τήνο η Παναγία». Όμως ήταν η ημέρα που οι Ιταλοί βύθισαν το πλοίο που ήταν γεμάτο από προσκυνητές. Σύντομα κηρύχθηκε ο πόλεμος με την Ιταλία και η Ελλάδα συμμετείχε στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Ο δημοσιογράφος απολύθηκε. Παραθέριζε σε άλλο νησί και θεώρησε δεδομένο ότι όλα έγιναν καλά εκείνη την ημέρα στην Τήνο. Όμως λίγο τον ένοιαξε αφού ήρθε η Κατοχή και έτσι ή αλλιώς θα έχανε τη δουλειά του. Τη «δόξα» του όμως πολλοί τη ζήλεψαν.
FAKE NEWS: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΣ
Ένα άλλο λαμπρό παράδειγμα είναι ο Θανάσης Λάλας. Σε συνέντευξη με τον τότε Πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας, τον Μιλόσεβιτς, πρόσθεσε μια δικιά του ερώτηση. Φυσικά έδωσε μια δικιά του απάντηση. Όλα αυτά επειδή η εν λόγω συνέντευξη του φάνηκε πολύ μικρή. Δημοσιεύτηκε στο Βήμα, ο Λάλας απολύθηκε, αλλά ακόμα δημοσιογραφεί. Αυτό είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα επειδή δημιουργήθηκε διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Γιουγκοσλαβίας. Δεν ήταν όμως το μόνο.
Οι παλαιότεροι δημοσιογράφοι θυμούνται τα πρωτοσέλιδα της Απογευματινής που ήταν παραπλανητικά πολλές φορές. Ή, ακόμα, τον τρόπο που παρουσίαζαν την περίπτωση μιας γυναίκας που είχε υποστεί βιασμό. Ήταν, στην κυριολεξία, ένας δεύτερος βιασμός για αυτήν. Θυμάμαι τι μου είπε ο τότε καθολικός μητροπολίτης Σύρου. Μου επέστησε την προσοχή επειδή κάποιος είχε γράψει για τις τεταμένες σχέσεις αυτού με τον ορθόδοξο μητροπολίτη. Δεν υπήρχε τέτοιο θέμα, όμως ο δημοσιογράφος του Βήματος ήθελε να το παρουσιάσει έτσι.
FAKE NEWS: ΟΙ ΑΝΑΓΓΕΛΟΜΕΝΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ
Συνηθισμένο ήταν και είναι το φαινόμενο της παραποίησης γεγονότων. Το πρίσμα είναι η κομματική γραμμή στις εφημερίδες που πρόσκεινται σε ένα κόμμα. Η αλήθεια όμως είναι ότι ήταν πολύ σπάνιο το φαινόμενο μιας ψεύτικης είδησης που αφορούσε σε ένα πρόσωπο που ήταν διάσημο. Και όμως αυτό είναι πλέον συνηθισμένο στις μέρες μας, ειδικά στον ηλεκτρονικό τύπο. Πρώτα η Χαρούλα Αλεξίου και μετά ο Γιώργος Μάγκας.! Ποιος ξέρει αν υπάρχουν και άλλες ειδήσεις που αφορούν σε άλλα πρόσωπα λιγότερο γνωστά. Το ανησυχητικό είναι ότι αυτές οι «ειδήσεις» δημοσιεύτηκαν σε γνωστή σελίδα του διαδικτύου.
«Τι κάνει ο άνθρωπος για να κερδίσει κάποιες αναγνώσεις», θα λέγαμε. Το θέμα όμως είναι πολύ σοβαρό για να κάνουμε χιούμορ με αυτό. Η είδηση αναπαράγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να ελεγχθεί. Διαβάζει ο άνθρωπος ότι είναι νεκρός! Βλέπει, βέβαια, πόσοι τον σκέφτονται και νοιάζονται για αυτόν. Πολύ περισσότερο, τι λένε για αυτόν. Ο ζωντανός που είναι νεκρός, σύμφωνα με το διαδίκτυο, δεν μπορεί παρά να φρικάρει αλλά και να ευχαριστηθεί από τα καλά λόγια που γράφονται για αυτόν! Το θέμα όμως είναι σοβαρό.
FAKE NEWS: Η ΒΡΩΜΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Ποιος μπορεί να γνωρίζει πόσες ψεύτικες ειδήσεις έχουν γραφτεί για άλλα θέματα που είναι δύσκολο να τις διασταυρώσουμε. Φαίνεται ότι αυτοί οι «δημοσιογράφοι» δεν γνωρίζουν τι σημαίνει η λέξη «δημοσιογραφία». Γράφω για το δήμο, είναι η σημασία της. Όπου δήμος σημαίνει κοινό ή λαός, ο πληθυσμός στον οποίο απευθυνόμαστε. Άρα το «παραποιώ ένα γεγονός» σημαίνει «κοροϊδεύω το κοινό μου». Πόσοι άραγε αναγνώστες των εν λόγω ηλεκτρονικών εντύπων έχουν σταματήσει να τα διαβάζουν; Μήπως, αν η αναγνωσιμότητά τους έπεφτε κατακόρυφα, αυτά θα σταματούσαν αυτή την πρακτική; Άρα, έχουν ευθύνη και οι αναγνώστες τους; Το τελευταίο ερώτημα είναι ρητορικό.
Θα έπρεπε να έκανε το πρόσωπο που βάλλεται από αυτά τα έντυπα μήνυση. Έτσι αυτό το έντυπο θα στιγματιζόταν. Θα σταματούσε να βρωμίζει με την παρουσία του το χώρο του διαδικτύου όπου κάποιοι έχουν κοπιάσει πολύ για να «στήσουν» ένα ηλεκτρονικό έντυπο. Ακόμη οι Ενώσεις των δημοσιογράφων θα έπρεπε να καταδικάσουν αυτό το γεγονός ακόμα και αν οι εν λόγω «δημοσιογράφοι» δεν είναι μέλη τους. Να αναφέρεται το όνομα αυτών και να κατονομάζεται το έντυπο. Έτσι μπορεί να μετριαστεί αυτή η αλητεία που προσβάλλει αυτόν τον χώρο και εμάς που ασχολούμαστε με την δημοσιογραφία, επιμένοντας να μην λέμε ψέματα και να μην παραποιούμε την πραγματικότητα.
