του Γιάννη Φραγκούλη
Ο Ζιλ ντε Ρε (Gilles de Rais) υπήρξε ένας από τους πιο δραστήριους στρατιωτικούς ηγέτες στην ιστορία της Γαλλίας. Πολέμησε γενναία στο πλευρό της Ιωάννας της Λωραίνης, στον Εκατονταετή Πόλεμο κατά των Άγγλων. Η φήμη του ωστόσο έχει επισκιαστεί, αφού οι ιστορικοί τον χαρακτήρισαν ως «τον πιο μοχθηρό και αιμοδιψή κατά συρροή δολοφόνο που έζησε ποτέ».
Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ
Ο Ζιλ Ντε Ρε είχε ήδη διαγράψει λαμπρή πορεία στο στρατό. Έχοντας πλέον κουραστεί, αποσύρθηκε σιγά-σιγά από τα εγκόσμια. Περνούσε τον περισσότερο διάστημα κλειδωμένος στο κάστρο του στη δυτική Γαλλία. Είχε απομονωθεί και αποστρεφόταν τις πολλές συναναστροφές. Πιθανόν να αισθανόταν τύψεις που δεν μπόρεσε να σώσει την Ιωάννα της Λωρραίνης και για αυτό άρχισε να σπαταλά την πολύ μεγάλη περιουσία του που είχε έρθει από την κληρονομιά του παππού του. Εκεί έβρισκε την απόλαυση που είχε ανάγκη αφού ο πατέρας του είχε πεθάνει πολύ νωρίς και η μητέρα του είχε εγκαταλείψει τα παιδιά της που τα μεγάλωσε ο παππούς του, με σχετική όμως αδιαφορία.
Στην προσπάθειά του να ανακτήσει την περιουσία του, μετά την αλόγιστη σπατάλη σε δανεισμούς, χωρίς επιστροφή, και σε ακριβά θεάματα, ξεκίνησε να πειραματίζεται με πρακτικές μυστικισμού και σκοταδισμού, όπως το παρότρυναν κάποιοι αλχημιστές απατεώνες που του είχαν υποσχεθεί να φτιάξουν χρυσό, λέγοντάς του ότι ο μόνος τρόπος ήταν η συμμαχία με το διάβολο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μετατραπεί τελικά σε αιμοδιψή δολοφόνο. Το κάστρο του περιστοιχιζόταν από χωριά, στα οποία κατοικούσαν φτωχοί χωρικοί. Πολλές φορές εξαθλιωμένα και πεινασμένα παιδιά έφταναν μέχρι την πόρτα του και ζητούσαν φαγητό ή ελεημοσύνη. Ο Ρε άδραξε την ευκαιρία. Το 1431, άρχισε να απαγάγει και να δολοφονεί τα παιδιά που τολμούσαν να πατήσουν το πόδι τους στην ιδιοκτησία του. Σύμφωνα με το θρύλο, ακρωτηρίαζε ή αποκεφάλιζε τα θύματα του και στη συνέχεια τα θυσίαζε στο όνομα του Σατανά και σε άλλους δαίμονες. Κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Ρε ασελγούσε σεξουαλικά σε βάρος των παιδιών μετά θάνατο, και έτριβε τα ακρωτηριασμένα μέλη στο κορμί του, για ευχαρίστηση.
Επί εννέα χρόνια ο Ρε συνέχισε τη δράση του ανενόχλητος, αφού οι χωρικοί δεν είχαν ούτε τη δύναμη, ούτε τα μέσα για να τον εμποδίσουν. Τα πράγματα άλλαξαν όταν το 1440, ο Ρε επιτέθηκε σε έναν ιερέα, λόγω κτηματικών διαφορών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η Εκκλησία να στρέψει την προσοχή της στον πρώην στρατιωτικό. Ξεκίνησαν αμέσως έρευνες ώστε να εξακριβωθεί εάν ο Ρε σχετιζόταν με τις εξαφανίσεις των παιδιών. Τον κάλεσαν σε ανάκριση και τον απείλησαν με αφορισμό, σε περίπτωση που απέκρυπτε την αλήθεια. Ομολόγησε ότι είχε δολοφονήσει περισσότερα από 140 παιδιά, όλα τους αγόρια και ότι ασκούσε μαύρη μαγεία. «Όταν τα παιδιά ξεψυχούσαν, τα φιλούσα στο κεφάλι. Εκείνα που ήταν πιο όμορφα και είχαν και τα πιο ωραία άκρα, τα κρατούσα και τα θαύμαζα. Τα τεμάχιζα. Μου άρεσε να παρατηρώ τα όργανά τους. Καθόμουν πάνω στα στομάχια τους και απολάμβανα να τα βλέπω να οδηγούνται προς το θάνατο. Γελούσα πολύ», είχε πει στην κατάθεση του ο Ρε.
ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ
Ύστερα από έρευνες στο κάστρο, βρέθηκαν 40 γυμνά πτώματα σε προχωρημένη αποσύνθεση. Τα υπόλοιπα δεν εντοπίστηκαν ποτέ. Όπως είχε ισχυριστεί ο Ρε, πολλά από τα σώματα τα έκαιγε στο τζάκι του υπνοδωματίου του. Στη συνέχεια, πετούσε τις στάχτες στο βόθρο, σε τάφρους ή σε άλλα μέρη. Στις 23 Οκτωβρίου του 1440, η σύζυγος του Ρε, Ενρικέτα, παραδέχτηκε ότι ήταν συνεργός του στα αποτρόπαια εγκλήματα. Ο Ζιλ Ντε Ρε και η Ενρικέτα οδηγήθηκαν σε δίκη με κατηγορίες για ανθρωποκτονία, σοδομισμό, συμμετοχή σε αίρεση και άσκηση μαύρης μαγείας. Καταδικάστηκαν σε θάνατο δια απαγχονισμού και κάψιμο στην πυρά. Στις 26 Οκτωβρίου του 1440, ο Ρε κρεμάστηκε. Το σώμα του διαμελίστηκε, κάηκε και η τέφρα δόθηκε σε συγγενικά πρόσωπα για να ταφεί. Η Ενρικέτα εκτελέστηκε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Η μόνη διαφορά ήταν ότι εκείνη δε θάφτηκε. Οι στάχτες της διασκορπίστηκαν σε άγνωστο σημείο.
Η ανατροπή έγινε 500 χρόνια μετά την εκτέλεση του Ζιλ Ντε Ρε. Ιστορικοί αποφάσισαν να ανοίξουν ξανά την υπόθεση, ώστε να επιβεβαιώσουν την ενοχή του, η οποία τον οδήγησε στο θάνατο. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα, ένας δικαστής έκρινε ότι ο Ρε ήταν αθώος για τις δολοφονίες, παρότι ομολόγησε. Όπως τόνισε, ο Ρε είχε γίνει πιθανότατα στόχος άλλων ευγενών, επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει την ιδιοκτησία του. Παρά την απόφαση του δικαστή το 2013, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν στην ενοχή του.
Η ομολογία του -πάλαι ποτέ- στρατηγού της Ιωάννας της Λωρραίνης έμεινε στην ιστορία καθώς περιγράφει πλήρως την πτώση ενός ενάρετου, θρήσκου ανθρώπου στο σατανισμό και τον όλεθρο και μάλιστα με πλήρη αιτιολογία.
Ο ευγενής του 15ου αιώνα, ξακουστός για την ανδρεία του αλλά και την πολεμική συνδρομή του στην Ιωάννα της Λωρραίνη κατά τις πολιορκίες της Λωραίνης και του Παρισιού, έζησε την ανεπανάληπτη φήμη αλλά και την κατακλυσμιαία πτώση όσο λίγοι, με την ιστορία του να καταλήγει στην εκτέλεσή του το 1440 ως ο άμεσος πρόδρομος όλων των μελλοντικών serial killer της οικουμένης.
ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΜΑ
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ένας λογοτέχνης ασχολείται με το φαινόμενο Ζιλ ντε Ρε. Η μοναδικότητά του -και κυρίως το μυστήριο της προσωπικότητάς του- είναι φυσικό να ερέθισαν την περιέργεια και να εξήψαν τη φαντασία των πάσης φύσεως καλλιτεχνών. Το «τέρας» που ονομάζεται Ζιλ ντε Ρε, αντίθετα με τον Σαντ που εύκολα θα υποστήριζε κανείς ότι ωχριά μπροστά του, είναι ένα πρόσωπο εντελώς άγνωστο στην Ελλάδα.
Με αυτή την έννοια είναι ενδιαφέρον αλλά και χρήσιμο να μεταφραστεί στη γλώσσα μας το εξαιρετικό, κατά τη γνώμη μου, κείμενο του Hugo Claus που έχει τη μορφή οιονεί θεατρικού μονολόγου. Πρόκειται για την απολογία του Ζιλ ντε Ρε στο εκκλησιαστικό δικαστήριο της Νάντης που τον καταδίκασε στον δια πυράς θάνατο.
Τα πρακτικά αυτής της δίκης έχουν σωθεί στο ακέραιο -όπως άλλωστε και τα αντίστοιχα της πολιτικής δίκης, που όμως έχουν μικρότερο ενδιαφέρον- και μεταφράστηκαν από τα λατινικά στα γαλλικά από τον Pierre Klossowski. Είναι δε συγκεντρωμένα, μαζί με τις καταθέσεις των μαρτύρων, σε ένα αναλυτικό χρονολόγιο, μία μεγάλη εισαγωγή και σημειώσεις του Georges Bataille, σε έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 1965, με δική του εκδοτική επιμέλεια, από τις εκδόσεις J.-J. Pauvert, στο Παρίσι.
Το κείμενο του Hugo Claus, που γράφτηκε το 1989, αποτελεί πιστή μεταφορά από τα πρακτικά της δίκης, εκτός ίσως από τις επαναλαμβανόμενες αναφορές στη Ζαν ντ’ Αρκ. Αυτό είναι σημαντικό για να μη νομιστεί ότι όσα «εξωφρενικά» λέγονται προέρχονται από την αχαλίνωτη φαντασία του συγγραφέα, χωρίς αυτό ωστόσο -δηλαδή η συρραφή- να μειώνει με οποιονδήποτε τρόπο τη λογοτεχνική αξία του κειμένου.
