ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ΑΠΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΦΛΟΡΙΔΑΣ
Έλληνες στην Αμερική: γράφει ο Χρήστος Λάζος
Το 1765 ιδρύθηκε η αποικία της Νέας Σμύρνης στην Βόρεια Αμερική από Έλληνες, Μινορκέζους, που η καταγωγή τους πιθανότατα ήταν από την Μάνη, και Ιταλούς. Την χρονιά εκείνη, στα νότια παράλια της Πελοποννήσου, στο λιμάνι της Μεθώνης, επικρατούσε αναταραχή. Φήμες έλεγαν ότι ένα λόρδος της «Ιγγλητερίας» θα έπαιρνε μαζί του όσους ήθελαν να τον ακολουθήσουν σ’ένα νέο «παραδεισένιο» τόπο. Και πράγματι, η φήμη είχε βάση. Ένας Άγγλος ευγενής είχε έρθει σ’επαφή με τις τούρκικες αρχές και ζητούσε να του δώσουν άδεια να μεταφέρει αποίκους για τον Νέο Κόσμο.
Έλληνες στην Αμερική: Η πρόσκληση
Τι είχε συμβεί; Στις 7 Οκτωβρίου 1763, ο τότε κυβερνήτης της αγγλικής επαρχίας της Φλόριδας, Τζέιμς Γκραντ, δημοσίευσε μια προκήρυξη όπου εκθείασε το ωραίο κλίμα της περιοχής και παρότρυνε, όσους επιθυμούσαν να αποκτήσουν πολλά στρέμματα, να γραφτούν στους αποικιακούς καταλόγους για τον Άγιο Αυγουστίνο. Την ιδέα αυτή του Γκραντ την ενστερνίστηκε ένας Σκοτσέζος γιατρός, ο Άντριου Τέρνμπουλ, που η γυναίκα του, Μαρία Γκράτσια, ήταν κόρη Έλληνα εμπόρου από την Σμύρνη.
Ο Τέρνμπουλ τάχθηκε με το μέρος εκείνων που υποστήριζαν την άμεση εγκατάσταση στη Φλόριδα, μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν ο Ουίλιαμ Νοξ, που αργότερα διατέλεσε και υπουργός Αμερικανικών Υποθέσεων. Υποστήριξε με θέρμη την μεταφορά μεσογειακών πληθυσμών στην Φλόριδα, κυρίως Ελλήνων.
Έλληνες στην Αμερική: Η πρόταση
Σε πρότασή του προς τα ανάκτορα έγραφε:
«Το είδος των προϊόντων που ταιριάζει καλύτερα στην φύση και το κλίμα της Φλόριδας πρέπει να καθορίσει και τον τόπο καταγωγής των αποίκων τους οποίους θα προσελκύσουμε. Ας είναι Έλληνες ή άλλοι κάτοικοι του Αρχιπελάγους που ασπάζονται την χριστιανική θρησκεία.
Είμαι βέβαιος πως πολλοί απ’αυτούς τους ανθρώπους μπορούν να πεισθούν να γίνουν υπήκοοί μας, αν αποδεχτούμε τον τρόπο λατρείας τους και πληρώσουμε τα ναύλα τους. Οι ιερείς τους είναι τα πιο κατάλληλα πρόσωπα για να πείσουν του ανθρώπους αυτούς να μεταναστεύσουν και η Μινόρκα θα ήταν το πιο βολικό μέρος για να συγκεντρωθούν όλοι μαζί.»1
Έλληνες στην Αμερική: Η υποστήριξη
Επίσης ένας άλλος Σκωτσέζος, πολυταξιδεμένος, συγγραφέας μαχητικών φυλλαδίων, ο Άρτσιμπωλ Μένζις, υποστήριξε ακόμα πιο θερμά την αποστολή Ελλήνων αποίκων:
«Οι άνθρωποι που έχω στο νου μου είναι οι Έλληνες απ’την ανατολική Μεσόγειο, άνθρωποι συνηθισμένοι στο ζεστό κλίμα, που καλλιεργούσαν ανέκαθεν αμπέλια, ελιές, βαμβάκι, καπνό, ριζάρι. Ξέρουν από μεταξουργία και θα μπορούσαν να προμηθεύσουν τις αγορές με όλα τα προϊόντα που τώρα τα αγοράζουμε απ’την Τουρκία και από άλλα μέρη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι κατά κανόνα μετρημένοι και εργατικοί και, επειδή είναι πολύ δυστυχισμένοι από την κακομεταχείριση των σκληρών κατακτητών, εύκολα θα τους πείθαμε να ξεφύγουν από τη σκλαβιά και να βρουν προστασία από ένα ελεύθερο κράτος.
Οι Έλληνες των νησιών θα ήταν οι πιο αποδοτικοί και οι πιο πρόθυμοι να έλθουν, γιατί είναι οι πιο καταδυναστευμένοι απ’όλους τους άλλους, αν και πληρώνουν τους ίδιους φόρους με τους Έλληνες της Στερεάς. Επίσης δέχονται κάθε χρόνο και την επίσκεψη του καπετάν πασά, δηλαδή του Τούρκου αρχιναυάρχου. Σα να μη φτάνουν τα ποσά που κερδίζουν οι άπληστοι τύραννοί τους, απ’την εξαγωγή μεγάλης ποσότητας μεταξιού, κρασιού, λαδιού, σιταριού, καπνού, μαστίχας και βαμβακιού, τους γδέρνουν σε κάθε ευκαιρία. Να προσθέσω πως είναι και περίφημοι κωπηλάτες και θα μπορούσαν να μας εξυπηρετήσουν στη ναυσιπλοΐα των ποταμών της Αμερικής.»2
Έλληνες στην Αμερική: Το κενό
Οι πληροφορίες αυτές και η επιμονή των δύο Άγγλων δεν έπεσαν στο κενό. Στις 7 Οκτωβρίου 1763, όπως αναφέραμε πιο πάνω, ο κυβερνήτης της Φλόριδας Γκραντ κυκλοφόρησε την γνωστή προκήρυξη στην περιοχή. Αμέσως μετά, ένας όμιλος Άγγλων ευγενών έσπευσε να αγοράσει μεγάλες εκτάσεις στη Φλόριδα και ταυτόχρονα φρόντισαν να βρουν αποίκους μετανάστες για να επανδρώσουν την αποικία.
«Κανείς όμως από αυτούς δεν συντέλεσε στον αποικισμό της χώρας όσο οι: σερ Γουίλιαμ Ντάνκαν και Τέρνμπουλ, Ντένυς Ρολ και Ρίτσαρντ Όσβαλντ…», γράφει ο Τζέιμς Γκραντ Φορμπς στο έργο του3. Κυρίως δε ο Τέρνμπουλ, που ορισμένα στοιχεία τον παρουσιάζουν γεννημένο στην Σμύρνη από γονείς Άγγλους. Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι είχε κάνει δύο ταξίδια στα διάφορα μέρη που υπολόγιζε να στρατολογήσει τους μετανάστες που ήθελε. Η γυναίκα του Μαρία Γκράτσια Ντούρα Μπιν ήταν κόρη Έλληνα εμπόρου από την Σμύρνη.
Έλληνες στην Αμερική: Οι προσπάθειες
Πράγματι, ο Άγγλος κατέβαλε πολλές προσπάθειες για να μπορέσει να εξαγοράσει τις τούρκικες αρχές. Λέγεται ότι πλήρωσε 400 στερλίνες στον κυβερνήτη της Μεθώνης για να του επιτρέψει να πάρει μαζί του όσους είχε συγκεντρώσει, που δεν ξεπερνούσαν του διακόσιους. Παρά τις τόσο δελεαστικές του προτάσεις, οι Μανιάτες που τον ακολούθησαν ήταν οι περισσότεροι υποχρεωμένοι από τις συνθήκες να εγκαταλείψουν την πατρογονική γη. Ταραχοποιούς και ανυπότακτους τους αποκαλούν τα κείμενα της εποχής, δηλαδή ανθρώπους που αντιδρούσαν στην τούρκικη καταπίεση και δουλεία. Ήταν φιλελεύθεροι άνθρωποι που δεν δέχονταν το ζυγό του κατακτητή. Άλλωστε, μ’αυτό το σκεπτικό, η τούρκικη διοίκηση δέχτηκε να δώσει την άδεια αναχώρησης.
Η τούρκικη καταπίεση και οικονομική εξαθλίωση, που τις επέτειναν οι μεταξύ τους βεντέτες, ήταν οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν τους Μανιάτες στην απόφασή τους να ακολουθήσουν τον Άγγλο αποικιοκράτη, που συγκέντρωσε ακόμα 110 Ιταλούς από το Λιβόρνο και την Κορσική και κατόπιν πήγε στην Μινόρκα, απ’όπου συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό αυτών που θα τον ακολουθούσαν. Πρέπει, όμως, στο σημείο αυτό να διευκρινιστεί ότι, τόσο από το Λιβόρνο όσο και από την Μινόρκα και την Κορσική, πολλά από τα άτομα που ακολούθησαν ήταν ελληνικής καταγωγής, αφού στα μέρη εκείνα είχαν γίνει κατά καιρούς διάφορες εγκαταστάσεις πολυπληθών ομάδων από Έλληνες μετανάστες.
Έλληνες στην Αμερική: Η περιπλάνηση
Πάντως, ο Τέρνμπουλ περιπλανήθηκε κάπου έξι μήνες στα νησιά του Αιγαίου προσπαθώντας να προσελκύσει αποίκους για τον Νέο Κόσμο. Έτσι, προτού πάει για δεύτερη φορά στην Σμύρνη, επισκέφτηκε την Κρήτη και κατόπιν την Θήρα, όπου, όμως, πολύ λίγα άτομα πέτυχε να επηρεάσει. Για έξι μήνες περιπλανιόταν ο Τέρνμπουλ στο Αιγαίο. Τελικά, μετά από αρκετές κακοτυχίες, έφυγε για το Μαόν, όπου τον περίμεναν οι Ιταλοί άποικοι που θα συμπλήρωναν τον απαραίτητο αριθμό.
Μιλώντας με ενθουσιασμό για την προσπάθεια αυτή ο Ρενώ Ρεϋνάλ αναφωνούσε «Γιατί δεν θα ήταν δυνατόν μια ημέρα η Αθήνα και η Σπάρτη να ξαναζωντανέψουν στην Βόρεια Αμερική; Γιατί δεν θα ήταν δυνατόν η πόλη του Τέρνμπουλ να γίνει σε λίγους αιώνες κέντρο της τέχνης και του πολιτισμού; Η νέα αποικία είναι λιγότερο μακριά σε σχέση με τους βάρβαρους Πελασγούς απ’τους συμπολίτες του Περικλή…».
Φαίνεται όμως ότι ο Άγγλος ευγενής πολύ απείχε από την άποψη του Ρεϋνάλ, γιατί όχι μόνο «εκλεπτυσμένα» αλλά ούτε ανθρώπινα στους αποίκους, τους οποίους ο ίδιος, όπως έδειξαν άλλωστε και τα γεγονότα, θεωρούσε απλώς σκλάβους του.
Έλληνες στην Αμερική: Η αναχώρηση
Πάντως στις 17 Απριλίου 1768, ένας μικρός στολίσκος από οκτώ πλοία αναχωρούσε από το Γιβραλτάρ για τον Νέο Κόσμο μεταφέροντας στα αμπάρια του ένα μικρό στρατό από διάφορες ράτσες που είχαν το όραμα μιας νέας Ατλαντίδας.
Το σύνολο των μεταναστών ήταν 1.403 και τα καράβια που τους μετέφεραν ήταν: το «Τσάρμαν Μπέτσυ», (232 άτομα), το «Χένρυ εντ Καρολάινα» (142), το «Ελίζαμπεθ» (190), το «Φρέντσιπ» (198), το «Νιού Φόρτσουν» (226), το «Χόουπ» (150), το «Αμέρικαν Σόλτζερ» (145) και το «Μπέτσυ» (120). Τονίζοντας την πολυφωνία των μεταναστών και τα αίτια της αναχώρησής τους, ο Ε. Π. Παναγόπουλος σημειώνει:
«Μερικοί απ’αυτούς, όπως οι Μινορκέζοι, έφυγαν προς τον Νέο Κόσμο για γλυτώσουν από την πείνα. Άλλοι, όπως οι Κορσικανοί, γιατί λαχταρούσαν να σωθούν απ’τα κακά του πολέμου και τις αιματοχυσίες. Μερικοί, όπως οι Ιταλοί, γιατί ήθελαν να απαλλαγούν απ’την καταδίωξη, την αβεβαιότητα και τη μιζέρια. Κι άλλοι, όπως οι Έλληνες, γιατί επιθυμούσαν ελευθερία από την τυραννία και την καταπίεση. Ίσως μερικοί ζητούσαν την περιπέτεια, πάντως όλα τα καράβια έκλειναν μέσα τους όνειρα, ελπίδες και σχέδια για μια νέα ζωή.»
Έλληνες στην Αμερική: Η δοκιμασία
Δυστυχώς όμως οι πόθοι των μεταναστών δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
Το ταξίδι για τον Νέο Κόσμο υπήρξε μια φρικτή δοκιμασία για τους μετανάστες, που όλες οι συνθήκες ήταν εναντίον τους. Ο περιορισμένος χώρος, η ανεπάρκεια εφοδίων, οι άγριοι άνεμοι και οι μανιασμένες θύελλες του Ατλαντικού.
Στα αμπάρια των πλοίων, στοιβαγμένοι οι άρρωστοι, σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλον, χωρίς γιατρό, για κάποια στοιχειώδη φροντίδα και το σκορβούτο να τους θερίζει αδιάκοπα. Τελικά από τους 1.403 μετανάστες έφτασαν μόνο 1.255. Οι 148 πέθαναν στη διάρκεια του ταξιδιού και θάφτηκαν στην αφιλόξενη αγκαλιά του ωκεανού…
Έτσι αυτή η ομάδα των αποίκων, που ο κυβερνήτης Γκραντ τους χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη εισαγωγή λευκών κατοίκων που έγινε μεμιάς στην Αμερική», έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Άγιο Αυγουστίνο, όπου και ανάσαναν κάπως από τις κακουχίες του ταξιδιού.
Έλληνες στην Αμερική: Ο τελικός προορισμός
Αφού ξεκουράστηκαν για λίγο και συγκεντρώθηκαν, όλα τα πλοία της αποστολής ξεκίνησαν για τον τελικό προορισμό τους, στα νότια του Αγίου Αυγουστίνου, στην περιοχή όπου υψώνεται η σημερινή πολυάνθρωπη αμερικάνικη πολιτεία της Φλόριδας.
Αυτή η περιοχή δέχτηκε τους πρώτους Έλληνες που έφτασαν ομαδικά στην αμερικάνικη ήπειρο και, μαζί με τους υπόλοιπους μετανάστες, Ιταλούς και Μινορκέζους, ίδρυσαν την λεγόμενη αποικία της Νέας Σμύρνης.
Ανατολικά της περιοχής, κατά μήκος της παραλίας, ρέουν τα ήρεμα νερά του ποταμού Χίλσμπορω, ενώ ο ποταμός Χάλιφαξ κυλά προς τα νότια. Εκεί που ενώνονται τα δύο ποτάμια σχηματίζεται ο ωραίος όρμος και το λιμάνι του Μοσκίτο. Ένα υπέροχο, εκ πρώτης όψεως, τοπίο που, όμως, δεν άργησε να γίνει το κολαστήριο για τους άτυχους μετανάστες. Το Μοσκίτο, που σημαίνει κουνούπι, ήταν μια περιοχή που την θέριζαν η ελονοσία και άλλες επιδημίες.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν εξελίχθησαν σύμφωνα με τις προσδοκίες των Άγγλων αποικιοκρατών. Η νεοσύστατη αυτή αποικία πέρασε διάφορες δύσκολες φάσεις που την οδήγησαν σιγά σιγά στον μαρασμό. Η βασική αιτία ήταν οι μεγάλες κακουχίες που υφίσταντο οι άποικοι. Έφταιγαν το κλίμα, οι συνθήκες ζωής, κακομεταχείριση από τους επιστάτες της αποικίας που τους θεωρούσαν υποζύγια. Έτσι πολύ σύντομα ξέσπασε το ηφαίστειο που κόχλαζε.
- «Hints respecting the settlement of Florida», χργ. Knox (William L. Clements Library, University of Michigan, Ann Arbor) ΙΧ, 3.
- Βλ. Archibald Menzies, Proposal for Peopling his Majesty’s Southern Colonies of America (Megerby Castle, Pershire, 23 Οκτωβρίου1763).
- James Grant Forbes, Sketches Historical and Topographical of Florida (Florida 1821).
Διαβάστε τα άρθρα σχετικά με την ιστορία που έχουμε δημοσιεύσει
