ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Η γυναίκα είναι: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης*
Αφιερωμένο στην κόρη μου, Ζωή-Μαρίνα.
Έτσι αρχίζουν οι περισσότερες φράσεις. Με το «η γυναίκα είναι». Ακολουθούν λόγια. Λόγια που άλλες φορές είναι υποτιμητικά. Άλλες εκπέμπουν το θαυμασμό προς αυτές. Η ισορροπία σπάνια εκφράζεται. Στους περισσότερους άντρες υπάρχει μέσα τους δε χρειάζεται να εκφράζεται. Σε αυτούς που βλέπουν τη γυναίκα έτσι όπως είναι ή έτσι όπως περίπου είναι. Αν το εκφράζουν γίνεται με τις πράξεις τους.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ: Η ΑΦΟΡΜΗ
Για να γραφτεί αυτό το κείμενο υπήρξε μία αφορμή. Αυτή ήταν τα λόγια ενός άντρα. Ώριμου, με πνευματική κατάρτιση, ικανού να καθοδηγεί τους άλλους. Ή έτσι αυτός νόμιζε. Πρόκειται για τον Μητροπολίτη Κοζάνης, Παύλου. Κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, μέσα σε ένα παραλήρημα, επιτέθηκε. Τους απαγόρεψε να μιλούν. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που ηγείται ανθρώπων που μπορούν και πρέπει να καθοδηγούν άλλους, το ποίμνιό τους. Ή έτσι νομίζουν. Όπως και αυτός έτσι νομίζει. Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.
Αν, πράγματι, είχαν την ικανότητα της καθοδήγησης, τότε δε θα λειτουργούσαν έτσι. Αυτός που μπορεί να προτείνει έναν τρόπο ζωής σε κάποιον άλλο, δε λειτουργεί έτσι. Η βία παράγει λόγο που βιάζει. Δεν μπορεί να δομήσει. Από την άλλη, ας αναρωτηθούμε που έγινε η παρέμβαση του Μητροπολίτη Κοζάνης. Κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, διαβάζουμε. Δηλαδή μέσα σε μία τελετή όπου ο άνθρωπος καλείται να συμμετάσχει. Ως πνεύμα και ως σώμα. Να φτάσει σε ένα σημείο που αυτό το σώμα και αυτό το πνεύμα θα ενωθούν. Θα γίνουν Ένα. Αυτό είναι το σημείο της έκστασης που ξεκινάς μιαν άλλη διαδικασία: Να βρεις τον εαυτό σου. Να σκεφτείς τι έχεις κάνει. Τι θα έπρεπε να είχες κάνει. Για να γίνει αυτό θέλεις να είσαι ήρεμος. Αυτή την ηρεμία διέκοψε αυτός ο «πνευματικός» άνθρωπος. Μάλιστα τα λόγια του ήταν μία βία προς τη γυναίκα. Υπονοούσαν το «η γυναίκα είναι…». Τι σημαίνει αυτό;
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ: ΠΟΙΟΥΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕ;
Τίθεται το ερώτημα: ποιους πραγματικά ενόχλησε; Στην πραγματικότητα όλους. Κάθε γυναίκα και κάθε άντρα. Το επόμενο ερώτημα είναι: πόσοι το κατάλαβαν; Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Αν είμαστε εκεί θα το καταλαβαίναμε είτε από τις διαμαρτυρίες είτε από τη γλώσσα του σώματος. Αλλά δεν είμαστε. Κατά συνέπεια μπορούμε μόνο να εικάσουμε.
Ας κάνουμε την υπόθεση ότι ενόχλησε τους άντρες. Αυτό έχει δύο διαφορετικές εκδοχές: Αυτή η ενόχληση ακούμπησε το σημείο όπου εγγράφεται το τραύμα τους, θα μιλήσουμε μετά για αυτό. Η προσβολή από αυτά τα λόγια μπήκε στο ευαίσθητο σημείο του άντρα, είναι η δεύτερη περίπτωση. Σε αυτό το σημείο που δέχεται τη γυναίκα ως ισότιμη, σύντροφο και συμπαραστάτη στη ζωή του. Ανάμεσα σε αυτά τα ακραία σημεία υπάρχει μία πλειάδα περιπτώσεων. Ανοίγει μία βεντάλια. Στα κομμάτια της βλέπουμε την ανθρώπινη ψυχή να βασανίζεται. Είτε το καταλαβαίνει είτε όχι. Γιατί όμως μπορεί να μην το καταλαβαίνει;
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ: ΟΙ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Έχουμε διάφορες εκδοχές της πρότασης που αρχίζει με το «η γυναίκα είναι». Αυτές θα εξετάσουμε.
Στην πρώτη εκδοχή έχουμε τον άντρα που δεν μπορεί να δεχτεί τη γυναίκα να είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτόν. Τα λόγια αυτά του Μητροπολίτη όντως τον ενόχλησαν. Ξύπνησαν όμως αυτό το τραυματικό μέρος της ψυχής του. Άκουσε τα λόγια ενός πνευματικού ηγέτη. Αυτό το τραύμα έγινε μεγαλύτερο. Φούσκωσε ο Άλλος, αυτός ο εαυτός του που έχει δομηθεί από μία τραυματική εμπειρία. Εγγράφεται στην παιδική ηλικία. Συμβάλλουν οι δύο γονείς, όχι πάντα ισομερώς. Αυτή όμως είναι μία άλλη κουβέντα. Εδώ μας ενδιαφέρει ότι η υστερία του τρέφεται και ο βίαιος άντρας θα γίνει ακόμα πιο βίαιος. Τα λόγια του Μητροπολίτη είναι η τροφή του. Τα δέχεται σα βάλσαμο, τελικά, αφού δε θέλει να δει το τραύμα του. Καταλήγει στο τέλος να συμπληρώνει τη φράση «η γυναίκα είναι» με λόγια τουλάχιστον υποτιμητικά. Έχει την έγκρισή του.
Η άλλη εκδοχή είναι αυτός ο άντρας που βλέπει στη γυναίκα τον ίδιο τον εαυτό του. Ή την προέκταση αυτού. Βλέπει τη μάνα του που σέβεται και αγαπάει. Βλέπει τα παιδιά του που μεγαλώνει με φροντίδα και αγάπη. Αυτά τα λόγια τον προσβάλλουν. Βρίσκεται σε ένα ιερό τόπο. Δίνει τόπο στην οργή. Σε αυτή που θα τον εξωθούσε να αντιδράσει. Αν ήταν αλλού και τον άκουγε να μιλά έτσι, με αυτά τα λόγια για τη γυναίκα, τότε «θα έβλεπε αυτός». Δεν είναι όμως. Πονάει η ψυχή του. Υποτάσσεται σε μία παράξενη και ανοίκεια λογική. Στο «η γυναίκα είναι» θα έβαζε το «μα» πιο μπροστά και θα ακολουθούσαν λόγια αγάπης. Φεύγει πονεμένος με ανάμικτα συναισθήματα. Η οργή υπερισχύει προς αυτόν. Δεν πρέπει όμως να εκφρασθεί.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ: ΠΡΟΣ ΑΥΤΗ
Της φωνάζει. Την προσβάλλει. Την υποτιμά. Με τα λόγια του τη βάζει στη θέση της. Ή έτσι νομίζει. Στην πραγματικότητα όμως όντως τη βάζει στη θέση της: σε αυτή που το τραυματισμένο εγώ του θεωρεί ότι είναι. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι έτσι. Δεν το καταλαβαίνει. Δεν μπορεί να το καταλάβει.
Αυτή τον ακούει. Αυτά τα λόγια βγαίνουν από έναν πατέρα. Έναν ηγέτη, έναν ποιμένα. Αισθάνεται την προσβολή. Τη μείωση του εγώ της. Δεν πρέπει να αντιδράσει. Μπορεί αλλά δεν πρέπει. Επειδή είναι σε ένα ιερό μέρος. Αυτό που αυτή το σέβεται. Καταλαβαίνει ότι αυτός δεν το σέβεται. Μέσα της βλέπει σε αυτόν έναν άρρωστο άνθρωπο. Τον λυπάται. Όπως μία μάνα το παιδί της. Δεν είναι πλέον ο ποιμένας. Αλλά υποφέρει. Ξέρει.
Η συνέχεια θα είναι είτε οδυνηρή είτε πλημμυρισμένη από συγχώρεση. Στην πρώτη περίπτωση ο άντρας της θα έχει βρει πεδίο να πατήσει. Να εκδηλώσει τη βία προς τη γυναίκα. Του δίνουν το δικαίωμα τα λόγια του Μητροπολίτη. Στη δεύτερη περίπτωση ο σύζυγός της θα κρίνει πρώτα αυτά τα λόγια. Θα ρίξει βάλσαμο στην καρδιά της. Υπάρχουν βέβαια και οι ενδιάμεσες περιπτώσεις. Το τραύμα είτε εμφανίζεται είτε αφορμίζει.
Ο Μητροπολίτης ήξερε τι έκανε. Επέβαλε ακόμη μία φορά την εξουσία του Πατέρα. Έδειξε την πυγμή της πατρικής εξουσίας. Οριοθέτησε το δρόμο της υποταγής. Αυτό που η εκκλησία του ξέρει να κάνει τόσους αιώνες. Η φράση μπορεί να συμπληρωθεί: «η γυναίκα είναι…», απαιτεί μία συνέχεια. Όπως και αυτό το κείμενο.
*Ο Γιάννης Φραγκούλης είναι ψυχαναλυτής
