Πλησιάζει το Πάσχα και ας μιλήσουμε για ένα επίκαιρο θέμα. Αφορμή είναι η δήλωση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Μπαλαούρου, και οι αντιδράσεις σε αυτήν. Θα θέσουμε το θέμα από την αρχή για να προχωρήσουμε κατόπιν στην ανάλυση και στη σύνθεση. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Η μεταφορά του Αγίου Φωτός, από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα, είναι παγανιστική διαδικασία ή όχι; Ένας που έχει καταλάβει καλά τα νοήματα της χριστιανικής θρησκείας, είτε πιστεύει είτε όχι, θα απαντήσει χωρίς δισταγμό ότι είναι. Ο πυρήνας του θέματος είναι στην εντοπιότητα ή στο πανταχού παρών του φωτός που, στην προκειμένη περίπτωση, ταυτίζεται με το πνεύμα και το σώμα του Χριστού. Η χριστιανική θρησκεία τείνει προς το δεύτερο, η επίσημη Εκκλησία προς το πρώτο. Τι σημαίνει όμως αυτό;
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε το μέγεθος του θέματος θα πρέπει να αναλογιστούμε τι ακριβώς σημαίνει το Άγιο Φως. Ο παραλληλισμός του έχει να κάνει με τα Φώτα. Τα Φώτα είναι 13 μέρες μετά γέννηση του Χριστού, δηλαδή 12+1, συμβολίζουν λοιπόν την πάροδο του έτους και την κυριαρχία επ’αυτού. Το φως ήταν, από αρχαιοτάτων ετών και σε όλες τις θρησκείες, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία, είτε σαν φωτιά, είτε σαν ήλιος, και πάντα συμβόλιζε τη φώτιση, την αναγέννηση του πνευματικού ανθρώπου. Στα Φώτα έχουμε το ίδιο μοτίβο: ο άνθρωπος, ως πνευματικό ον, αναγεννιέται κάθε χρόνο και ανανεώνει το πνευματικό του φορτίο, ερχόμενος σε επαφή με το θείο. Άρα το φως των Φωτών έχει να κάνει με τον ίδιο το Χριστό.
Το Άγιο Φως, κατά συνέπεια, είναι η αναστημένη σάρκα και το μη πεθαμένο πνεύμα του Χριστού σε μία υπόσταση. Το κερί, ως κτέρισμα, είναι το σώμα του Χριστού. Άρα, το Σάββατο, μία μέρα πριν το Πάσχα, πολύ λίγο μετά τα μεσάνυχτα, γιορτάζουμε την ανάσταση του Χριστού που φωτίζει το σκοτάδι του κόσμου. Τη δεύτερη ανάσταση τη γιορτάζουμε λίγες ώρες αργότερα, πριν να ξημερώσει Κυριακή, όταν το ίδιο φως φωτίζει το βαθύ σκοτάδι που πάντα φόβιζε τους ανθρώπους. Αυτός ο φόβος έχει να κάνει με το θάνατο, ο φόβος του ευνουχισμού στην ψυχολογία, ένα συναίσθημα που έρχεται κάθε μέρα, λύεται όμως αυτή τη νύχτα κάθε χρόνο, όπως συμβαίνει και με την εορτή των Χριστουγέννων, όπου ο Ήλιος -σα θεός πλέον με τις διαφορετικές του μορφές, σε όλες τις θρησκείες, εδώ σα Χριστός- ανασταίνεται και δίνει την ελπίδα για τη συνέχιση της ζωής στον Άνθρωπο.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΤΟΠΙΟΤΗΤΑ;
Έχουμε καταλάβει ότι το φως ταυτίζεται με το Χριστό. Η ακολουθία είναι κάπως έτσι: Ήλιος=Χριστός, Φώτα=Νέο πνευματικό έτος, Άγιο Φως=σώμα και πνεύμα του Χριστού. Μπορούμε λοιπόν να μπούμε πλέον στον πυρήνα του θέματος.
Το Άγιο Φως κάθε χρόνο ανάβει στον Πανάγιο Τάφο, στα Ιεροσόλυμα, σαν ένα θαύμα. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ξέρουμε πολύ καλά ότι με μία πολύ απλή προετοιμασία, λίγες ώρες πιο πριν από τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, μπορεί να ανάψει μία φωτιά μόνη της, είναι το αποτέλεσμα μίας εξωθερμικής χημικής αντίδρασης -π.χ. με το φώσφορο, άλλωστε η επιστημονική του σημασία παραπέμπει στο φως- πολύ γνωστής στους πρωτοετείς κιόλας της χημείας. Δε μας ενοχλεί όμως το ψέμα αυτής της διαδικασίας διότι το άναμμα του φωτός είναι μία τελετή -ανάλογη της ανάνηψης της φλόγας στους Ολυμπιακούς Αγώνες- και κάθε τελετή έχει προαπαιτούμενο μία προετοιμαστική διαδικασία. Τη δεχόμαστε ως μία συμβολική διαδικασία.
Η έννοια του «θαύματος» δεν ενοχλεί επίσης, διότι ο πιστός έχει ανάγκη ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα, ως μία σύντομη και αναπάντεχη διαδικασία, μέσα σε μία μυθολογική αλληλουχία, για να υποβληθεί και να πιστέψει. Αυτή η διαδικασία, όπως και οι προαναφερόμενες αξίες του φωτός, είναι ένα αρχέτυπο που μπορεί να μελετηθεί σύμφωνα με τις ιστορικές και λαογραφικές μελέτες, όπως και με αυτές του Καρλ Γιουνγκ που συνδέει τα αρχέτυπα με την ψυχολογία του ασυνειδήτου, δηλαδή με την ψυχολογική υποβολή του ανθρώπου σε μία ιδέα, θρησκευτικού χαρακτήρα, σε αυτή την περίπτωση.
Αυτά που ενοχλούν είναι τα εξής: Η θεώρηση που γίνεται και πίστη ότι το Άγιο Φως μπορεί να χαρακτηριστεί σαν τέτοιο μόνο αν έρθει από τον Πανάγιο Τάφο, από τα Ιεροσόλυμα. Η σπουδαιότητα που δίνουμε σε αυτή τη μεταφορά και, πολύ περισσότερο, η κοσμική της έννοια, ως αρχηγός κράτους, άρα η ταύτιση του θρησκευτικού με τον κοσμικό κόσμο είναι ενοχλητική. Η υποκρισία είναι ότι πιστεύουμε στη χριστιανική θρησκεία όταν την έχουμε αναγάγει σε μία αισχρή ανιμανιστική, δηλ. παγανιστική, θρησκεία, χωρίς κανένα αναφερόμενο.
ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΩΝ
Ας γίνουμε πιο σαφής. Αν όντως το Άγιο Φως ταυτίζεται με το Χριστό, με την ανθρώπινη και τη θεϊκή του υπόσταση, με το θεάνθρωπο δηλαδή, και αν δεχτούμε ότι αυτό το Φως χαρακτηρίζεται ως Άγιο μόνο αν έρθει από τον Πανάγιο Τάφο, τότε είναι σα να παραδεχόμαστε ότι ο Χριστός βρίσκεται μόνο στους Άγιους Τόπους, άρα δεν είναι πανταχού παρών. Αυτό όμως αντιβαίνει ρητά με τις αρχές της χριστιανικής θρησκείας. Πολύ περισσότερο, περιορίζει τόσο πολύ το σύμβολο «Άγιο Φως» που του κλέβει οποιαδήποτε πνευματική υπόσταση και το υποβιβάζει σε ένα ξόανο που δεν έχει ίχνος πνευματικού χαρακτήρα.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το φως που θα ανάψει ένας παπάς, σε ένα οποιοδήποτε μέρος, δεν είναι άγιο, άρα την αποκλειστικότητα της αγιοσύνης έχει μόνο το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων! Κατά συνέπεια το μόνο μέρος που θεραπεύουμε, δηλ. υπηρετούμε, το Χριστό είναι τα Ιεροσόλυμα! Θεωρήσεις που έρχονται σε άμεση και ευθεία αντίθεση με τα δόγματα της χριστιανικής θρησκείας.
Μπορούμε πλέον να δούμε ξεκάθαρα ότι η λαμπρότητα αυτής της μεταφοράς έχει ένα αισχρό ανιμανιστικό χαρακτήρα. Ο παγανισμός εδώ δεν έχει νόημα γιατί το σύμβολο ως αναφέρον ή σημαίνον δεν ταυτίζεται με το αναφερόμενο ή σημαινόμενο. Έχει έρθει η σχάση σημαίνοντος και σημαινομένου, εικόνας και πνευματικής υπόστασής της, και φτάνουμε στα όρια της σχιζοφρένειας μέσα από την αλλοτρίωση που μας έχει οδηγήσει αυτή η διαδικασία που έχει επιβληθεί από το ελληνικό Κράτος -που κατά τα άλλα δεν είναι θεοκρατικό- σε συνεργασία με την επίσημη Εκκλησία, που, κατά συνέπεια, μόνο αγία δεν μπορεί να την πεις.
Αυτό ήθελε να πει ο Μπαλαούρος, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ως αμαθής και λαϊκιστής δεν ήξερε να το εκφράσει. Όντως επιβάλλεται αυτή η μεταφορά να σταματήσει. Το πραγματικό θαύμα γίνεται όταν αυτό το φως ανάβει συγχρόνως, την ίδια ώρα, σε διαφορετικά μέρη του κόσμου: η τελετή της Ανάστασης ολοκληρώνεται και η θαυμαστή λειτουργία τελείται και ολοκληρώνεται μέσα στην ψυχή του ανθρώπου, το μέγιστο ναό της χριστιανοσύνης.
Γιάννης Φραγκούλης
