ένας τόπος συνάθροισης ανθρώπων και ιδεών
του Γιάννη Φραγκούλη
(ψυχαναλυτή-ψυχοθεραπευτή)
Συνεχίζουμε την αναφορά μας για την εμπορευματοποίηση της ζωής του ανθρώπου, προσπαθώντας να δούμε, σε αυτή την πολιτική πρακτική την αλλοτρίωση και το έλλειμμα ελευθερίας στο χώρο και το χρόνο, κάνοντας μία αναφορά στην πλατεία Αριστοτέλους, στην προσπάθεια μετατροπής της σε ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
Η πλατεία Αριστοτέλους, όπως έχει επικρατήσει να ονομάζουμε τη σειρά πλατειών από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου μέχρι τη θάλασσα, είναι και ήταν το σημείο συνάντησης των κατοίκων αυτής της πόλης. Επιπλέον ήταν ο δρόμος που έφερνε τον άνθρωπο που ήθελε να ταξιδέψει ή να μεταναστεύσει στη θάλασσα, στο λιμάνι. Η σημασία της είναι πολλαπλή. Η βιωματική πορεία του κατοίκου προς ένα μέρος όπου θα συνβρεθεί με άλλους συμπολίτες του ή όχι, όπως και αυτή που το διώχνει για να βρει μία άλλη ζωή, σε άλλο μέρος, είναι στιγματισμένη από κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Κατά πρώτο λόγο έχουμε την πορεία που έχει στόχο να βρεθεί αυτός ο άνθρωπος με έναν άλλον, να ανταλλάξουν ιδέες, να μπορέσει ο καθένας από αυτούς να σχηματίσει μίαν άποψη για ένα θέμα, να γνωριστούν καλύτερα και, πιθανόν, να αναπτυχθεί μία ερωτική σχέση. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι με αυτό τον τρόπο σχηματίζεται η συνοχή του κοινωνικού ιστού, εδώ, αλλά και σε άλλα μέρη αυτής της πόλης λιγότερο, αναπτύσσεται και εξελίσσεται η έννοια της πόλης, για να μπορούμε να μιλάμε για την πόλη των Θεσσαλονικέων και όχι για την πόλη της Θεσσαλονίκης, με την έννοια ότι η πόλη ανήκει στους δημότες, στο αρχαιοελληνικό Δήμο, και όχι στο γεωγραφικό προσδιορισμό της.
Κατά δεύτερο λόγο εδώ αναπτύσσονται οι εμπορικές σχέσεις. Κλείνονται οικονομικές συμφωνίες, βρίσκει κάποιος δουλειά, τρέφεται το άστυ με αυτό που το συντηρεί, το χρήμα. Δεν είναι τυχαίο ότι η ρωμαϊκή αγορά είναι κάτω από τον Άγιο Δημήτριο, όπου ήταν η αρχαιοελληνική παλαίστρα, σημεία συνάντησης των κατοίκων της πόλης, με όλα τα χαρακτηριστικά που βρίσκουμε και σήμερα.
Αν, απ’την άλλη, κάνουμε μία βόλτα σήμερα, διασχίζοντας την πλατεία για να φτάσουμε στη θάλασσα, θα δούμε παρέες που βρίσκονται και κάνουν ότι ακριβώς έκαναν οι κάτοικοι αυτής της πόλης, αιώνες πριν. Είναι αυτονόητο ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη να βρεθεί με τον άλλον για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Αυτή η ανάγκη υπαγορεύεται από το ένστικτό του και δεν μπορεί εύκολα κάποιος να την αναστείλει.
Κατά τρίτο λόγο αυτή η διαδρομή έχει στιγματιστεί από την ανάγκη του ανθρώπου για να βρει καλύτερη τύχη, σε άλλα μέρη, σκεπτόμενος πάντα τον τόπο από τον οποίο ξεκίνησε. Ο νόστος είναι αποτυπωμένος σε κάθε μέρος αυτής της διαδρομής και η πλατεία Αριστοτέλους έχει στιγματιστεί, σαν ένα βλέμμα που στέλνει κάποιος από τη θάλασσα στην Άνω Πόλη, κάτι που κρύβει μέσα του τη νοσταλγία.
Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ
Προς το τέλος του 2019 ξεκίνησε μία άλλη χρήση αυτής της πλατείας. Το κομμάτι της που είναι πάνω από την Εγνατία και κάτω από την Φιλίππου φιλοξένησε πρόχειρα προκατασκευασμένα οικήματα όπου λειτουργούσαν εταιρείες, σε μία συνολική δομή που ονομάστηκε το «Χωρίο του Άη Βασίλη». Αυτό είχε γίνει και παλιότερα, όμως, αυτή τη φορά τα εν λόγω οικήματα έμειναν παραπάνω χρόνο από τον προβλεπόμενο. Το σχέδιο αυτό ήταν του Δήμου Θεσσαλονίκης. Για να δούμε, όμως, τι εξήγγειλε ο ίδιος ο Δήμαρχος σε συνέντευξη τύπου που έδωσε.
«Οι εγκαταστάσεις αυτές, αλλά κυρίως η ζωή σε εκείνη την περιοχή θέλουμε να μείνει για πάντα. Νομίζω δεν το θέλουμε εμείς αυτό, αλλά όλοι οι περίοικοι. Το πετυχημένο πείραμα της χριστουγεννιάτικης αγοράς και της υγιούς ζωής που προκλήθηκε από τα τέλη Νοεμβρίου μέχρι της αρχές Ιανουαρίου θέλουμε να συνεχιστεί. Και εκεί υπάρχουν θέματα με το κανονιστικό πλαίσιο. Μίλησα μάλιστα με τον αρμόδιο υπουργό, Άδωνη Γεωργιάδη, τον Υπουργό Ανάπτυξης, που θα διαμορφώσει ένα διαφορετικό πλαίσιο. Έτσι ώστε να μπορούνε οι δήμοι να δημιουργούμε παρόμοιες αγορές. Στόχος είναι σε αυτά τα σπιτάκια, σε εκείνη την περιοχή να υπάρχουν συνεχείς καλές χρήσεις που έχουν να κάνουν με αγορές, με δράσεις, με γιορτές είτε είναι τα καρναβάλια είτε είναι το Πάσχα, τα Χριστούγεννα, είτε είναι συναυλίες. Αυτό που θέλαμε να κάνουμε παράλληλα με τον χριστουγεννιάτικο εορτασμό ήταν να πάρουμε πίσω την πλατεία Δικαστηρίων. Να πάρουμε πίσω γωνιές της πόλης μας οι οποίες ήταν εγκαταλειμμένες και είχαν κακές χρήσεις.»
Για το καρναβάλι ανέφερε: «Επαναλαμβάνω οι καλές χρήσεις διώχνουν τις κακές χρήσεις. Αυτό θέλουμε να το κάνουμε και ακριβώς αυτό υποδηλώνει η παραμονή και όχι η εγκατάλειψη των σπιτιών αυτών όπως επίσης και του λούνα παρκ. Θέλουμε αυτό ακριβώς να διατηρήσουμε τις χρήσεις. Πολύ σύντομα θα έχουμε κάποια άλλη αξιοποίηση του χώρου, ανά δέκα ημέρες, ανά είκοσι. Ούτως ώστε να μπορούμε να έχουμε ζωή σε αυτές τις περιοχές μία επόμενη εορταστική περίοδο, που είναι και το καρναβάλι. Θα υπάρχουν και γιορτές καρναβαλιού, είτε εκδηλώσεις σε εκείνη την περιοχή ακριβώς για να υπάρχει ο κόσμος και οποιαδήποτε αστυνόμευση.»
Για την παραμονή των σπιτιών στο σημείο: «Θα παραμείνουν εκεί εφόσον μπορούν να αξιοποιηθούν από την κάθε εκδήλωση ούτως ώστε να μπορούν να τα αξιοποιούμε. Να είναι δηλαδή ένα κίνητρο στις διάφορες εκδηλώσεις και δράσεις που μπορούν να γίνουν.» Ο δήμαρχος αργότερα ευχαρίστησε την ελληνική αστυνομία για την συμβολή τους στο έργο της πλατεία Δημοκρατίας. Βέβαια οι καρναβαλικές εκδηλώσεις δεν έγιναν λόγω του πρόχειρου σχεδιασμού και αναβλήθηκαν για την επόμενη χρονιά!
Η ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Βλέπουμε ότι ο Δήμος έχει ακούσει καλά τα αιτήματα του επιχειρηματικού κόσμου και δέχτηκε τη μόνιμη εγκατάσταση επιχειρήσεων σε αυτή την πλατεία. Αν προσέξουμε καλύτερα θα δούμε ότι παραδέχτηκε ότι αυτή η λειτουργία είναι παράνομη και μεθόδευσε διαβούλευση με τον Άδωνη Γεωργιάδη -γνωστό για την ευκολία παραχώρησης λειτουργιών στο ιδιωτικό κεφάλαιο άνευ όρων-, έτσι ώστε αυτό το πείραμα να γενικευτεί τόσο στο Δήμο Θεσσαλονίκης, σε άλλους κοινόχρηστους χώρους, αλλά και σε άλλους Δήμους της Επικράτειας, έτσι ώστε να έχουμε ένα γενικευμένο σχέδιο.
Με άλλα λόγια, ο κοινόχρηστος χώρος ελεύθερος για χρήση περιορίζεται στο ελάχιστο. Η πλατεία Αριστοτέλους θα έχει ελεύθερο χώρο μόνο το παρκάκι κάτω από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και το χώρο γύρω από την παιδική χαρά στη Φιλίππου. Επίσης η λειτουργία αυτής της παιδικής χαράς θα είναι προβληματική, λόγω του θορύβου, ο οποίος ενοχλεί τους περιοίκους, και της πολυκοσμίας που δημιουργεί μία ανασφάλεια στους γονείς για τα παιδιά τους που δε θα παίζουν πλέον ανέμελα. Τελικά, ο χώρος, χρήσιμος όπως προαναφέραμε για την ανασυγκρότηση του κοινωνικού ιστού και της ταυτότητας του κάθε ανθρώπου χωριστά, θα περιοριστεί τόσο που αυτός που θα το χρησιμοποιεί θα είναι στο περιθώριο της χρήσης που θα χαρακτηρίζεται από την εμπορευματική λειτουργία.
Τι σημαίνει αυτό; Θα μπει, τελικά, στο ασυνείδητο, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων, ότι η διασκέδαση θα ταυτίζεται με την εμπορική κατανάλωση. Με άλλα λόγια, η εξίσωση διασκέδαση=εμπορική κατανάλωση=διαμόρφωση του χαρακτήρα του ανθρώπου και του κοινωνικού ιστού δημιουργεί τον καταναλωτικό άνθρωπο που πλέον θα είναι υποκείμενο των επιλογών συγκεκριμένων εταιριών, άρα ο χαρακτήρας του καθενός ανθρώπου ομογενοποιείται, καθορίζεται από τις επιλογές του κεφαλαίου, η αντίληψη του ανθρώπου είναι περιορισμένη, η ελληνική κοινωνία ακολουθεί το δυτικό πρότυπο όπου ο άνθρωπος λειτουργεί μέσα από τους αγχωτικούς ρυθμούς της αγοράς, καταπιέζεται και εκμηδενίζεται όταν δεν έχει τη δυνατότητα να καταναλώσει.
Φτάνουμε λοιπόν στην αποσάθρωση της ελληνικής κοινωνίας, στον ορισμό ενός ανθρώπου που θα άγεται και θα φέρεται από τους νόμους της αγοράς, θα είναι ανίκανος να αντιδράσει σε επιλογές που θα είναι καταστροφικές για αυτόν, την κοινωνία και το περιβάλλον. Επιπλέον, οι περίοικοι μόνο ευχαριστημένοι δεν είναι από αυτές τις λειτουργίες, όπως διαπιστώσαμε στο ρεπορτάζ που κάναμε.
ΠΟΙΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ;
Πως θα αντιδράσει ο κόσμος; Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο. Ο κίνδυνος είναι να αδιαφορήσουν οι κάτοικοι άλλων περιοχών που είναι μακριά από την πλατεία Αριστοτέλους. Ίσως σκεφτούν ότι θα βρουν μία φτηνή και εύκολη διασκέδαση, η οποία, επιπλέον, μπορεί να συνδυαστεί με ενδεχόμενες αγορές. Δε θα υποψιαστούν ότι κάτι ανάλογο μπορεί εύκολα να γίνει και σε άλλους κοινόχρηστους χώρους, στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στους γύρω Δήμους. Κατόπιν και σε άλλους Δήμους της Ελλάδας. Τότε θα υπάρξει μία άλλογη αντιπαλότητα μεταξύ των κατοίκων πέριξ της πλατείας Αριστοτέλους με τους υποψήφιους πελάτες του ιδιότυπου εμπορικού κέντρου, όπως πρόκειται να διαμορφωθεί.
Θα πρέπει να δούμε επίσης ότι, στο μέλλον, με την εγκατάσταση μηχανημάτων, ο χώρος θα περιφραχθεί, η ελεύθερη είσοδος θα απαγορεύεται σε αυτό το χώρο, όπως γίνεται στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, όταν λαμβάνουν χώρα ανάλογες υπαίθριες εκδηλώσεις.
Θα αφήσουμε τη ζωή μας να γίνει εμπόρευμα; Θα μείνουμε θεατές στην καταστροφή του κοινωνικού ιστού και της ταυτότητάς μας; Θα πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα είναι ότι θέλουμε την αρμονική λειτουργία του εμπορικού κύκλου με τον ελεύθερο χωροχρόνο. Θέλουμε να κανονίζουμε εμείς τη ζωή μας και όχι η λογική της αγοράς, με ότι αυτό σημαίνει. Είμαστε σε ένα σημείο που δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω, δε μας επιτρέπετε από το σεβασμό στη δική μας ζωή και από την υποχρέωσή μας να παραδώσουμε στα παιδιά μας μία κοινωνία ανθρώπινη, δημοκρατική και φιλελεύθερη, με την πραγματική και όχι με την οικονομίστικη έννοια.
Θα αντιδράσει ο κόσμος και θα καταδικάσει την πολιτική του Ζέρβα ή θα γίνει πρόβατο σε μία δημοτική διακυβέρνηση που υπακούει στις επιλογές του κεφαλαίου; Το προσεχές μέλλον θα μας το δείξει. Είμαστε επιφυλακτικοί για τις αντιδράσεις, περιμένουμε τις κινήσεις της δημοτικής αρχής και των αντιπολιτευτικών παρατάξεων. Θα επανέλθουμε.
