ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: γράφει ο Γιώργος Μάτσος*
Τι ακολουθεί τα μεγαλειώδη συλλαλητήρια της 28 Φεβρουαρίου 2025; Αυτό είναι το θέμα που θα μας απασχολήσει σε αυτό το σημείωμα. Το πολιτικό μετακείμενο που παράγεται από τις ιδεολογικές θέσεις, μετά την εκφορά του λόγου του πολιτικού κόρπους στις διαδηλώσεις.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Η διαμαρτυρία
Προσωπικά δεν πιστεύω ότι υπήρχε έστω και ένας που να πήγε στα συλλαλητήρια και να μην ευχόταν πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Με δεδομένο τον νέο μανιχαϊσμό της κοινωνίας για συγκάλυψη ή μη συγκάλυψη πτυχών της τραγωδίας στα Τέμπη, είναι αδύνατον να πήγε κάποιος που εύχεται μακροημέρευση της παρούσας κυβέρνησης.
Αυτό σημαίνει ότι τα συλλαλητήρια έδωσαν στους συμμετέχοντες και μια αίσθηση συλλογικής πολιτικής αυτοσυνειδησίας. Μπορεί να μην ακούστηκαν αντικυβερνητικά συνθήματα, ωστόσο η διαμαρτυρία για τα Τέμπη είναι ξεκάθαρα διαμαρτυρία αντικυβερνητική. Ο κόσμος που πήγε εκεί ενωνόταν με αυτό το υπόρρητο αίτημα.
Άρα, η επιτυχία των συλλαλητηρίων δημιούργησε και τις αντίστοιχες προσδοκίες στους συμμετέχοντες.
Αυτό σημαίνει περαιτέρω ότι οι συμμετέχοντες θα αναμένουν κάποια εξέλιξη. Η ηπιότερη εξέλιξη που θα αναμένουν, θα είναι να παύσει η κυβέρνηση να διακινεί, από το ελεγχόμενο από αυτήν τμήμα του τύπου και τις στρατιές των πληρωμένων τρολ στο διαδίκτυο, τη θεωρία των «ελαίων σιλικόνης» (μια διακίνηση fake news που όσο συνεχίζεται, τόσο πείθει ότι η κυβέρνηση συγκαλύπτει). Αυτό όμως δεν φαίνεται να παύει. Διότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να πει το παραμικρό εναντίον του πάρα πολύ προσεκτικού πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, όμως θέλει και να αντικρούσει την, απόλυτα τεκμηριωμένη πια, εκδοχή ότι υπήρχε «άγνωστο» -και άρα λαθρεμπορικό- φορτίο πτητικών υδρογονανθράκων.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Οι υπόνοιες
Εφόσον τέτοια εξέλιξη δεν σημειωθεί, οι συμμετέχοντες στα συλλαλητήρια και οι συνευδοκούντες με αυτά θα αναμένουν αποχώρηση του Μητσοτάκη από την πρωθυπουργία. Δεν είναι δυνατόν να σταθεί πια ένας πρωθυπουργός που δέχεται τόσο έντονη και τέτοιου είδους δυσπιστία. Ακόμη και δίκιο να έχει -που δεν έχει την παραμικρή ένδειξη υπέρ αυτού, πέρα από το «δεν το πιστεύω» των οπαδών του-, οφείλει να παραιτηθεί, στο σημείο που έφθασαν τα πράγματα, προκειμένου να διευκολύνει την απόσειση των υπονοιών από μέρους του.
Το πιθανότερο είναι όμως η κυβέρνηση να επιχειρήσει απλά να αφήσει να περάσει αυτή η φάση οργής των πολιτών εις βάρος της. Δεν θα έχει επιτυχία, ακριβώς διότι η επιτυχία των συλλαλητηρίων δημιούργησαν προσδοκίες εξελίξεων στους υποστηρικτές τους. Διότι όσο η προσδοκία διαψεύδεται, τόσο η οργή θα αυξάνεται.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Οι αντιδράσεις
Δεν θα έχουμε ίσως νέα επεισόδια τύπου 28 Οκτωβρίου 2011. Ούτε κατάληψη της πλατείας Συντάγματος από «νεοαγανακτισμένους», όπως ειρωνικά διακινεί τον όρο ο επίσημος και ανεπίσημος κυβερνητικός τύπος. Είναι σε πολλά σημεία διαφορετικές οι δύο εποχές και δεν θα έχουμε όμοιες αντιδράσεις.
Αυτό όμως που θα είναι όμοιο και τώρα, θα είναι η ολική απονομιμοποίηση του τμήματος εκείνου του κράτους, που ευρίσκεται τυπικώς υπό τις διαταγές της κυβέρνησης. Αν κάτι θεωρώ ότι ήταν το σημαντικότερο συμβάν της 28ης Οκτωβρίου 2011, ήταν ο ξυλοδαρμός του τότε κυβερνητικού βουλευτή Μαγκούφη στα Τρίκαλα. Η σύλληψη του δράστη από την αστυνομία και η εν συνεχεία απελευθέρωση του δράστη, όταν ο κόσμος περικύκλωσε το περιπολικό και απαίτησε την απελευθέρωσή του.
Σε βάθος όχι μεγάλου χρόνου, το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Το κράτος απλά θα αρνείται να υπακούσει στα κελεύσματα της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Θα πρόκειται για κυβέρνηση ζόμπι.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Η δικαιοσύνη
Στον όρο «κράτος» περιλαμβάνουμε και τη δικαιοσύνη. Όχι μόνον διότι είναι μέρος του κράτους -η μία εκ των τριών εξουσιών του-, αλλά και διότι η άγραφη επιρροή της κυβέρνησης πάνω στη δικαιοσύνη είναι ούτως ή άλλως σημαντική: Αν ένας δικαστής δεν είναι ήρωας, τότε θα υπακούει στον εκάστοτε ισχυρό.
Αν ο κόσμος που διαδηλώνει υπολαμβάνεται ως ισχυρότερος από την πλευρά της δικαιοσύνης, τότε να αναμένουμε εκπλήξεις σε σχέση με την έως σήμερα αντιμετώπιση των συγγενών. Ήδη βλέπουμε διώξεις για την αποστολή «λάθος» βίντεο προς τον εφέτη ανακριτή από τους ιθύνοντες του ΟΣΕ. Τέτοια παραπτώματα αντιμετωπίζονταν έως πρόσφατα με θυμηδία από την κυβέρνηση ωσάν ανύπαρκτα. Πλέον κανείς δεν μπορεί να τα παραβλέψει.
Η δικαιοσύνη, λόγω της δομικής της ανεξαρτησίας, θα είναι το πρώτο τμήμα του κράτους που θα παύσει την άγραφη «υπακοή» προς την κυβέρνηση, καθότι παραδοσιακά το «μη ηρωικό» τμήμα της συντάσσεται με αυτόν που έχει τον ισχυρότερο δημόσιο λόγο.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Ο διοικητικός μηχανισμός
Τα χειρότερα βέβαια για την κυβέρνηση θα έλθουν, όταν θα παύσει και ο διοικητικός μηχανισμός του κράτους να υπακούει σε αυτήν. Όταν τα μεσαία και τα κατώτερα στελέχη της αστυνομίας και του λοιπού κρατικού μηχανισμού απλά θα αρνούνται να εκτελέσουν τις διαταγές που θα τους δίδονται, εάν θα εντάσσονται στην υπόθεση των Τεμπών.
Δεν είμαστε μακριά από αυτήν την ημέρα. Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ έκανε την αρχή. Και παρότι ο πρόεδρός του διαβεβαίωσε ότι δεν είχε καμία παρέμβαση στο έργο του, εντούτοις στην προκείμενη υπόθεση η κυβέρνηση ασκεί μέχρι στιγμής κυρίως δημόσιες παρά παρασκηνιακές παρμεβάσεις, από αυτές που επηρεάζουν πολύ κόσμο χωρίς να το καταλαβαίνει.
Η μεγάλη διαφορά του σήμερα με το 2011 είναι, ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν διαθέτει ούτε την πολιτική ευφυΐα του Γεωργίου Παπανδρέου -που έσπευσε να προκηρύξει δημοψήφισμα, αμέσως μετά την 28η Οκτωβρίου 2011-, ούτε την ευελιξία να εγκαταλείψει την προσωπική του ατζέντα.
Διαδηλώσεις για τα Τέμπη: Μέχρι όπου βγει
Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε πολιτική και όχι προσωπική ατζέντα, με άμεσο στόχο την τότε ιδιοκτησία των τραπεζών. Ο Μητσοτάκης έχει αποδείξει πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ότι ο μόνος που τον νοιάζει είναι ο εαυτός του.
Αυτό σημαίνει ότι ο σημερινός πρωθυπουργός θα το πάει μέχρι τέλους. Η φθορά του και η παρακμή θα είναι τεράστια, όμως αυτός θα παραμένει ακλόνητος στη θέση του -κι ας λέει ότι «στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα». Υπάρχουν, διότι η τρομακτική του διαφθορά τον εμποδίζει από το να διερευνήσει πλήρως την υπόθεση των Τεμπών, αλλά και να αποχωρήσει από την εξουσία.
Έτσι θα κλείσει την «πόρτα» πιθανότατα ως ο τελευταίος πρωθυπουργός αυτού που αποκαλούμε «μεταπολίτευση», αποχωρώντας με τρόπο άδηλο ακόμη, αλλά πάντως πολύ πριν από τη λήξη της θητείας αυτής της Βουλής.
Το τι θα έλθει μετά, είναι αυτή τη στιγμή τελείως άγνωστο. Ίσως να έχει και πρωτογενή συντακτική εξουσία αυτό που θα έλθει. Αλλά δεν έχει και τόση σημασία το τι θα έλθει. Αρκεί να κυβερνήσει σωστά, εγκαθιδρύοντας γνήσια δημοκρατία στη χώρα, χωρίς τις υπερεξουσίες ενός σχετικά κλειστού και πάντως de facto κληρονομικού πολιτικού συστήματος.
*Ο Γιώργος Μάτσος είναι δικηγόρος και καθηγητής νομικών στο ΕΑΠ, αυτό το άρθρο είναι αναδημοσίευση από τον προσωπικό του λογαριασμό στα κοινωνικά δίκτυα.
