ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ρούλα Πισπιρίγκου: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης*
Έχοντας διαβάσει όσα περισσότερα άρθρα μπορούσαμε για αυτό το θέμα, μπορούμε να σχηματίσουμε μία πρώτη άποψη. Αυτό που είναι γεγονός είναι ότι δε διαθέτουμε πολλά στοιχεία για να κάνουμε μία ανάλυση σε βάθος. Τα στοιχεία αυτά τα γνωρίζουν οι ανακριτικές αρχές και εμείς μπορούμε μόνο να κάνουμε κάποιες υποθέσεις. Είναι, λοιπόν, απορίας άξιο πως δημοσιογράφοι και ψυχολόγοι μπορούν να αναλύσουν την υπόθεση και να βγάζουν συμπεράσματα! Με αυτό το κείμενο δε θέλουμε να δικαιολογήσουμε ή να καταδικάσουμε ή να αθωώσουμε κανένα, επειδή η ίδια η δικαιοσύνη δεν έχει ακόμα αποφανθεί. Για να είμαστε σοβαροί μπορούμε μόνο να κάνουμε μία πρώτη ανάλυση, η οποία θα υποθέτει και δε θα βεβαιώνει.
Σε αυτή την υπόθεση υπάρχουν τα εξής πρόσωπα: η μητέρα, η Ρούλα, ο πατέρας, ο Μάνος, η αδελφή και η μητέρα της Ρούλας. Τα τρία παιδιά είναι τα θύματα. Έχουμε λοιπόν μία φερόμενη πράξη ως δολοφονία. Δεν μπορούμε να μιλάμε για μία δολοφόνο, αλλά μία φερόμενη ως δολοφόνο, αναφερόμενοι στη Ρούλα Πισπιρίγκου. Ο λόγος είναι ότι στη δικαιοσύνη δεν υπάρχει ακόμα τελεσιδικία. Μπορούμε να κάνουμε όμως ένα πρώτο ψυχογράφημα της φερόμενης ως δολοφόνου, το οποίο θα έχει υποθετικό λόγο. Για να γίνει αυτό θα βασιστούμε σε αυτά τα στοιχεία της υπόθεσης που έχουν διαρρεύσει από τον Τύπο.
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΑΠΩΝ;
Αναφέρεται ότι η μητέρα του παιδιού είχε χορηγήσει ναρκωτική ουσία η οποία δημιουργούσε αρρυθμίες στη ροή του αίματος και, κατ’επέκταση, στην καρδιά του παιδιού. Δε γνωρίζουμε πως και από πού είχε προμηθευθεί αυτή την ουσία. Η υπόθεση είναι ότι την χορηγούσε η μητέρα. Για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε την κατάσταση θα πρέπει να δούμε αυτή την πράξη ως μία υπόθεση, αυστηρά και μόνο. Υπάρχουν βέβαια μία σειρά ερωτημάτων που δεν είναι εύκολο να απαντηθούν. Η ανάκριση δεν έχει απαντήσει σε αυτά ή δεν έχει διαρρεύσει κάτι στον Τύπο. Κάποια από αυτά τα ερωτήματα είναι τα εξής: Η Ρούλα Πισπιρίγκου δρούσε μόνη της και πως; Είχε συνεργό; Ποιος ήταν ο ρόλος του πατέρα; Δεν υπήρχε κάποιος έλεγχος στη μητέρα είτε από τη μητέρα της και την αδελφή της είτε από το σύζυγό της; Για να καταλήξουμε στο πιο σημαντικό: Ποιο ήταν το κίνητρο για αυτή την φερόμενη ως εγκληματική πράξη;
Αυτό που γνωρίζουμε είναι η απουσία του πατέρα της Ρούλας Πισπιρίγκου. Η μητέρα της είτε είχε χωρίσει είτε αυτός είχε χάσει τη ζωή του. Δε γνωρίζουμε όμως αν η μητέρα των παιδιών είχε γνωρίσει τον πατέρα της και αν είχε επαφή μαζί του. Πολύ περισσότερο, ποια ήταν αυτή η επαφή, αν υπήρχε. Κατά συνέπεια έχουμε ένα θέμα που είναι η απώλεια πατρικών στοιχείων στην ταυτότητά της. Ένα σημείο-κλειδί είναι ότι η Ρούλα Πισπιρίγκου διάβαζε το βιβλίο της Αγγελικής Νικολούλη, «Θάνατος με χείλη κόκκινα», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2013. Κάποιοι δημοσιογράφοι συμπέραναν ότι από αυτό το βιβλίο η φερόμενη ως δολοφόνος έμαθε πως θα σκοτώσει με αυτή την ουσία. Διάβασα προσεχτικά αυτό το βιβλίο.
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Δεν υπάρχει πουθενά στις σελίδες του αναφορά συγκεκριμένης ουσίας που να προκαλεί βλάβη στην καρδιά, σε μελλοντικό χρόνο. Αναφέρεται πολύ γενικά ότι είχε χορηγηθεί μία ουσία. Αναφέρονται όμως οι χορηγήσεις υπνωτικών ουσιών. Μπορεί από αυτές τις γενικευμένες αναφορές η μητέρα να κατάλαβε πως θα σκοτώσει το παιδί της; Δεν το γνωρίζουμε. Ξέρουμε όμως κάτι άλλο. Προς το τέλος του βιβλίου υπάρχει μία εκτενής αναφορά στην ταυτότητα της δολοφόνου, της υπόθεσης που αναφέρεται η συγγραφέας του. Έχει μεγάλη σημασία να δούμε αυτά τα αποσπάσματα. Νομίζω ότι αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόφαση να γίνει η εγκληματική πράξη. Κατόπιν μπορούμε να κάνουμε μία, υποθετική πάντα, ανάλυση του χαρακτήρα της μάνας.
Αναφέρεται στο βιβλίο:
«Ένας κόμπος την έπνιξε και βούρκωσε. Άφησε το γράμμα δίπλα της στο μαξιλάρι και κοίταξε ξανά το στενό κελί. Ήταν καλύτερο από το παιδικό της. Αναστέναξε, έκλεισε τα υγρά της μάτια και ταξίδεψε πίσω στο χρόνο.
Βρέθηκε στα βουνά, στο φτωχόσπιτο της οικογένειάς της. Σ’εκείνο το ανήλιαγο και υγρό δωμάτιο των δέκα τετραγωνικών μέτρων που μοιράζονταν και οι τέσσερις αδελφές. Μόνο η Αλεξάνδρα την έπαιρνε αγκαλιά στο ντιβάνι για να τη ζεστάνει. Οι άλλες σκιάζονταν με την παρουσία της και μόνο. Ο παππούς, από τον πατέρα τους, κοιμόταν δίπλα τους στην κουζίνα. Στη σκέψη του ανατρίχιασε σα να την έλουσαν στο χιονιά με νερό κρύο. Σκεπάστηκε με την κουβέρτα της και διπλώθηκε σαν έμβρυο που ζητούσε προστασία στη μήτρα της μάνας του. Ο παππούς. Αυτός ο αγριάνθρωπος που σημάδεψε την ψυχή της.
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: Ο ΦΟΝΟΣ
Εκείνη τη βροχερή χειμωνιάτικη νύχτα ήταν στην αποθήκη για δουλειές, κοριτσάκι δέκα χρονών. Τον είδε ξαφνικά να μπαίνει με την κάπα και την γκλίτσα του και κρύφτηκε. Από τότε που θυμόταν τον εαυτό της αυτός ο άνθρωπος την τρόμαζε. Μετά από λίγο μπήκε στην αποθήκη και η γειτόνισσα η Πανάγω. Τα’χασε. Τι γύρευε αυτή η αχώνευτη τέτοια ώρα εκεί; Ξεντύθηκαν και έπεσαν ο ένας πάνω στον άλλο στα άχυρα, μουγκρίζοντας σα ζώα. Κρατούσε την ανάσα της για να μην την καταλάβουν. Μετά ντύθηκαν και έπιασαν την κουβέντα. Οι φωνές τους δυνάμωναν. Τσακώνονταν. Ο παππούς της είχε γίνει κατακόκκινος απ’την οργή του.
«Πήγες με τον κουμπάρο μας, μωρή ξετσίπωτη, και ήρθες και σε εμένα; Μου τα φόρεσες, παλιοκούρβα, και σε πληρώνω κι από πάνω;»
Η γυναίκα έκλαιγε και προσπαθούσε να ξεφύγει απ’τη μανία του. Την είχε αρπάξει απ’τα μαλλιά και της χτυπούσε το κεφάλι στο χώμα. Ξαφνικά τον είδε να βουτάει το τσεκούρι που είχαν για τα ξύλα και να την χτυπάει σαν θεριό.
Η Αναστασία είχε κουλουριαστεί κι έτρεμε απ’το φόβο της. Τα μάτια της είχαν θολώσει απ’το βουβό κλάμα. Τα σκέπασε με τα χέρια της για να μη βλέπει το αίμα και τις σάρκες που τινάζονταν ένα γύρω… Με το φως της μέρας, όταν αποκαλύφθηκε το φρικτό έγκλημα, την βρήκαν λιπόθυμη στα κόκκινα άχυρα να ψήνεται στον πυρετό. Από τότε μεταμορφώθηκε σε αγρίμι που δεν ήθελε τους ανθρώπους για παρέα, αλλά τα ζώα που φρόντιζε.
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: Ο ΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΑ
[σ.σ. Πήρε τη φωτογραφία του παιδιού της που είχε πεθάνει, λένε από αυτοκτονία.]
Άφησε τη φωτογραφία στο κομοδίνο και κάθισε απέναντι να την κοιτάζει. Θυμήθηκε το κατσικοχώρι όπου την γέννησε κάτω από δύσκολες συνθήκες. Όταν χήρεψε στα δεκαεφτά της χρόνια, στάθηκαν όλοι δίπλα της. Στο χρόνο πάνω η πεθερά της την έδιωξε με τις κλωτσιές απ’το χωριό, με το κοριτσάκι της στην αγκαλιά. Δεν είχε και άδικο. Πρώτα την έπιασε να κλέβει τα χρήματα του κουνιάδου της κι έδωσε τόπο στην οργή. Την συγχώρεσε και το ξέχασε. Όταν όμως την βρήκε και στο κρεβάτι του να την πηδάει, παντρεμένος άνθρωπος, την έστειλε από κει που ήρθε. Από τότε μόνο σε στραβό δρόμο πατούσε. Έμπλεξε με παρέες άσχημες. Έκλεβε, λήστευε και τα φόρτωνε με μαεστρία στους συνεργάτες της. Το παιδί της το πακετάρισε και το’στειλε στους γονείς της για να κάνει τη ζωή της. Όταν ξαναπαντρεύτηκε το πήρε κοντά της. Που να μην έσωνε… (…)
Σκέφτηκε τον Αντρέα, τον δεύτερο άντρα της, που η κόρη της τον είχε σαν πατέρα και τον αγαπούσε. Πρέπει να την είδε το κοριτσάκι της εκείνη τη μοιραία νύχτα που τον σκότωσε. Της το είχε πει πικρόχολα η μάνα της στο τηλέφωνο. Το παιδί είχε εφιάλτες. Από τότε που την συνέλαβαν για τον φόνο, η Αννούλα ζούσε με τους γέρους της, τον παππού και τη γιαγιά, και ξυπνούσε κλαίγοντας. Φώναζε μες στη νύχτα για τη μαμά που χτύπησε τον μπαμπά με το σίδερο στο κεφάλι. Δεν έτρωγε. Χανόταν όλη μέρα στο δάσος. Ό,τι είχε πάθει η ίδια με τον παππού της, το έζησε και η κόρη της. Την ίδια μοίρα είχαν.» (ο.π. σ.σ. 203-206)
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: ΤΑ ΑΡΧΕΤΥΠΑ
Αυτό θα πρέπει να ήταν το απόσπασμα που επηρέασε την Ρούλα Πισπιρίγκου, κατά πάσα πιθανότητα. Τουλάχιστον κάποια στοιχεία. Δε θέλουμε να πούμε ότι όλα αυτά είχαν συμβεί στη μητέρα των παιδιών. Μπορούμε όμως να δούμε σε αυτό το απόσπασμα κάποια στοιχεία: Απουσία της πατρικής φιγούρας, μόνο η βία του άντρα είναι παρούσα. Ο άντρας, ο Πατέρας σαν αρχέτυπο, μιλά με τη βία που εξασκεί. Η γυναίκα, η Μητέρα σαν αρχέτυπο, είναι το θύμα. Μόνο οι γυναίκες έχουν το λόγο και αυτός είναι παθητικός. Η βία μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Γίνεται άλλογη όταν η γυναίκα την εξασκεί, έχει όμως τη δική της λογική που, σαν κατεύθυνση, έχει την εκδίκηση στον Πατέρα.
Όπως και στην περίπτωση της μητέρας που φέρεται σα δολοφόνος, ο πατέρας είναι ουσιαστικά απών. Στην Αναστασία και στη Ρούλα λείπουν αυτά τα στοιχεία που φτιάχνουν την εικόνα του πατέρα. Οδηγούν σε ένα αδιέξοδο, σε ένα impact, για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο της ψυχανάλυσης, που οδηγεί σε μια παραβατική συνομιλία με τον Άλλο, όπως αναφέρει ο Λακάν (βλ. Ζακ Λακάν, «Οι ψυχώσεις» εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2005). Με αυτό το χαρακτήρα που ο ίδιος ο άνθρωπος έχει φτιάξει για τον εαυτό του, με παραποιημένα στοιχεία από αυτά που τον έχουν σημαδέψει. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να μπει στο υστερικό πεδίο. Στην περίπτωση της Αναστασίας, αυτή η γυναίκα διήνυσε το υστερικό για να μπει στο ψυχωσικό. Αν δούμε, στο βιβλίο της Αγγελικής Νικολούλη, οι πράξεις της μας μιλούν για μια σχιζοφρενή.
ΡΟΥΛΑ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ: Η ΠΑΡΑΒΑΣΗ
Τι συμβαίνει στη Ρούλα Πισπιρίγκου; Δεν το ξέρουμε. Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε. Να δούμε το κενό και να φανταστούμε την παράβαση. Στο βιβλίο του Έριχ Φρομ, «Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας», εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1977, τ. Α και Β, μπορούμε να διαβάσουμε περισσότερα για τη βία, έτσι όπως έχει λόγο και εκδηλώνεται. Ο Φρομ εστιάζει στο impact, όχι με τον ίδιο τρόπο με το Λακάν. Θα μπορούσαμε να πούμε με έναν παράλληλο τρόπο του Βίλχελμ Ράιχ, στην ανάλυσή του για τον ανθρώπινο χαρακτήρα (βλ. Βίλχελμ Ράιχ, «Η ανάλυση του χαρακτήρα», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα). Η λίμπιντο δεν μπορεί να εκφρασθεί και η δόμηση του χαρακτήρα είναι δύσκολη. Το παιδί υιοθετεί τα στοιχεία της βίας προσπαθώντας να καταλάβει το μεγάλο απόντα: τον Πατέρα. Για τα αρχέτυπα, στα οποία αναφερθήκαμε βλέπε Καρλ Γκουστάβ Γιουνγκ, «4 αρχέτυπα», εκδ. Ιάμβλιχος, Αθήνα 1988, και «Η ψυχολογία του ασυνείδητου», εκδ. Ιάμβλιχος, Αθήνα 2010.
Είναι αρκετή αυτή η ανάλυση για να ψυχογραφήσουμε τη Ρούλα Πισπιρίγκου; Όχι, φυσικά! Πολύ περισσότερο είναι υποθετική, δεν μπορεί τίποτε να βεβαιώσει. Μπορεί μόνο να ψυχογραφήσει τη βία, σε γενικές γραμμές, μέσα σε μία κοινωνία όπου κυριαρχεί η άλλογη βία που έχει τις ρίζες της στο υστερικό ή στο ψυχωσικό. Μπορεί να μιλήσει για το νευρωσικό χαρακτήρα της μητέρας, με ότι αυτό συνεπάγεται, με την εμμονή στη Μητέρα και με το διάλογό της μόνο με αυτή. Όταν θα αποκαλυφθούν τα υπόλοιπα στοιχεία μπορούμε να επανέλθουμε με μια πιο ουσιαστική ανάλυση. Μέχρι τότε ας μην αναλωνόμαστε στην ανθρωποφαγία μιας γυναίκας που μπορεί να είναι πληγωμένη, ιδίως αν δεν υπάρχει κάτι που να είναι αποδεδειγμένο.
*Ο Γιάννης Φραγκούλης είναι ψυχαναλυτής.
