HOMES SWEET HOMES
Συνέντευξη στον Θανάση Ράπτη
Στη φωτογραφική σειρά «Homes sweet homes» περιλαμβάνονται κυρίως εικόνες που μπορούμε να συναντήσουμε στο σπίτι μας, σε σπίτια φίλων, συγγενών, εξοχικά, σπίτια που ζούσαμε παλιά και τώρα έχουμε εγκαταλείψει. Μέσα από το θόρυβο των οικογενειακών συγκεντρώσεων, την ησυχία του δωματίου που κοιμούνται τα παιδιά, το τραπέζι που περιμένει τους καλεσμένους, η σειρά πραγματεύεται τη μνήμη, τη μητρότητα, το παιχνίδι, τα ίχνη που αφήνουμε στο χώρο, τη μοναξιά, την απουσία, το πώς βλέπουμε εντέλει εμείς οι ίδιοι καθημερινά το χώρο και τα πρόσωπα με τα οποία ζούμε.
O Μανώλης Σκούφιας γράφει μεταξύ άλλων: «…Στην εργασία «Homes sweet homes» η Σοφία Τολίκα κατανοεί και αποδέχεται τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει ο «θίασος» της ελληνικής οικογένειας. Αναλαμβάνει απαιτητικούς ρόλους: μητέρα, γυναίκα, εργαζόμενη, κόρη, αδερφή, νοικοκυρά. Σαν να μην έφταναν οι παραπάνω ρόλοι, τολμά και αυτόν της φωτογράφου. Και αντεπεξέρχεται. Οι φωτογραφίες της δεν κρύβουν ότι βρίσκεται συνεχώς μέσα στον οικογενειακό κυκλώνα. Όμως γλιστρά στο μάτι του κυκλώνα, περιοχή όπου επικρατεί νηνεμία, και κατορθώνει τη στιγμιαία απομάκρυνση που απαιτεί η φωτογραφία».
Η φωτογράφος Σοφία Τολίκα απάντησε στις ερωτήσεις μας…
Σε ποιο βαθμό ο φωτογράφος μπορεί να φωτογραφίζει εκ του ασφαλούς χωρίς να εμπλέξει (και να εκθέσει) τον εαυτό του;
Νομίζω ότι ένας φωτογράφος, αν είναι ειλικρινής με αυτό που κάνει, εμπλέκει και εκθέτει τον εαυτό του σε κάθε του φωτογραφία. Από το έργο του μπορούμε να καταλάβουμε πολλά πράγματα για αυτόν: για το πώς βιώνει τα πράγματα γύρω του, για τις ευαισθησίες του, για τον ψυχικό του κόσμο. Στην ουσία η φωτογραφία είναι μια αποκάλυψη, ένα «ξεγύμνωμα» του εαυτού μας.
Πού πρέπει να σταματάμε όταν επιλέγουμε να δείξουμε τις ζωές των άλλων;
Επειδή ο ιδιωτικός βίος είναι ένα ιδιαίτερα λεπτό ζήτημα, νομίζω ότι θα πρέπει να το αντιμετωπίζουμε με την απαιτούμενη ευαισθησία και τον απαιτούμενο σεβασμό, ενεργοποιώντας παράλληλα ο καθένας τους δικούς του ηθικούς φραγμούς. Επίσης, αν για κάποιο λόγο κάποιος δεν θέλει να φωτογραφηθεί ή να εκτεθεί, θα πρέπει να σεβόμαστε την επιθυμία του. Οι φωτογραφίες που εκμεταλλεύονται την ιδιωτική ζωή των άλλων με στόχο τον εύκολο εντυπωσιασμό, με βρίσκουν αντίθετη. Από την άλλη, θεωρώ ότι φωτογράφοι όπως η Ναν Γκόλντιν, ο Χάρι Κάλαχαν, η Σάλι Μαν, ο Έμετ Γκόγουιν, η Ντάιαν Άρμπους έχουν αποδώσει εξαιρετικά τη ζωή των άλλων μέσα από το φακό τους.
Μέσα από τις φωτογραφίες σου διηγείσαι την ιστορία των άλλων ή μήπως τελικά τη δική σου ιστορία;
Νομίζω ότι τελικά διηγούμαι περισσότερο τη δική μου ιστορία -ή μάλλον δείχνω την προσωπική μου ματιά πάνω στην ιστορία των άλλων.
Όταν φωτογραφίζουμε, είναι φυσικό να ρίχνουμε όλο το βάρος στην εικόνα. Όταν έρθει όμως η ώρα της επιλογής των φωτογραφιών και της παρουσίασης, τι άλλο θα πρέπει κατά τη γνώμη σου να προσέξει ένας φωτογράφος;
Αν και νομίζω ότι η μεγαλύτερη απόλαυση για έναν φωτογράφο είναι η στιγμή της δημιουργίας της εικόνας, ωστόσο την ίδια βαρύτητα και προσοχή θα πρέπει να δίνει και στην υπόλοιπη διαδικασία. Η επιλογή λίγων και καλών φωτογραφιών είναι κάτι πολύ σημαντικό και δύσκολο και ίσως ακόμα δυσκολότερο είναι να καταφέρει ο φωτογράφος να απεμπλακεί συναισθηματικά και να αποστασιοποιηθεί όσο μπορεί από τις φωτογραφίες του. Γι’ αυτόν το λόγο καλό είναι να παίρνει υπόψη του τη γνώμη για τις φωτογραφίες του από άτομα των οποίων το αισθητικό κριτήριο εμπιστεύεται, αλλά και να απομακρύνεται χρονικά από αυτές πριν τελικά καταλήξει, ώστε να μην παρασύρεται από τον αρχικό του ενθουσιασμό. Σημαντική επίσης θεωρώ τη σειρά με την οποία θα παρουσιαστούν οι εικόνες, ώστε να υπάρχει μια λογική αφήγησης ή έστω μια λογική ανάπτυξης των εικόνων γύρω από κάποιους θεματικούς πυρήνες. Όσο για την εκτύπωση, είναι θεμιτό να είναι προσεγμένη και η εικόνα να δείχνει φυσική χωρίς να γίνεται πομπώδης και υπερβολική. Στην τελική, αν μια εικόνα είναι καλή και δυνατή από μόνη της, δεν έχει ανάγκη ούτε από το τεράστιο τύπωμα ούτε από υπερβολική επεξεργασία ούτε από οποιαδήποτε άλλα «φτιασίδια».
Η Σοφία Τολίκα γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Α.Π.Θ. και φωτογραφία στο Ι.Ι.Ε.Κ. E.S.P. Ασχολείται με τη φωτογραφία ενεργά από το 2005. Έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις φωτογραφίας και έχει συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές με κυριότερες την 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (το 2007), το Second Cities Photo Project στο Κόζιτσε της Σλοβακίας (το 2007), τις Φωτογραφικές Συναντήσεις Κυθήρων (το 2008 και το 2013). Το 2013 κέρδισε το Βραβείο Νέων Ελλήνων Φωτογράφων στις Φωτογραφικές Συναντήσεις Κυθήρων για τη φωτογραφική της σειρά Homes Sweet Homes, συνοδευόμενο από ατομική έκθεση στα Κύθηρα το 2014. Φωτογραφίες της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και ιστοσελίδες, καθώς και στο ειδικό ένθετο του περιοδικού Εντευκτήριο (τεύχος 84) για την καλλιτεχνική φωτογραφία. Το τελευταίο διάστημα ασχολείται επίσης με slideshows και video.
Info: Homes Sweet Homes – Έκθεση Φωτογραφίας της Σοφίας Τολίκα (Πολυχώρος ΤΑΒΥΑ)
Κ. Μελενίκου 14Γ – έναντι πλατείας Χημείου, τηλ. 2311 242522). Έως και τις 17/2 (ανοιχτά από τις 10:00 το πρωί έως και 01:00 το βράδυ)
Για τη φωτογραφία γράφει ο Θανάσης Ράπτης
