ΛΑΪΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
Η ΠΡΟΜΑΝΤΕΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: επιμέλεια Κώστας Πετρόπουλος
Πως η παράδοση αναφέρεται στο πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Στην Μακεδονία υπάρχουν πολλά παραμύθια που προσπαθούν να αναφερθούν σε ιστορικά γεγονότα, προσπαθώντας να δώσουν μια άλλη αφήγηση και να εξηγήσουν αυτά που η επίσημη ιστορική αφήγηση αφήνει στο σκοτεινό μέρος της ιστορικότητας. Σε ένα τέτοιο παραμύθι θα αναφερθούμε.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Η προσμονή
Ήταν δύο τσομπάνηδες στην Άνω Μακεδονία, όπως την έλεγαν τότε. Λάτρευαν τον βασιλιά Φίλιππο και ήταν πολύ περήφανοι για αυτόν. Ο Μήτρος και ο Κίτσος έβοσκαν τα κοπάδια τους σε βοσκοτόπια που συνόρευαν μεταξύ τους. Τα σύνορά τους τα χώριζε μια πελώρια πέτρα. Εκεί τα έλεγαν και ξαπόστεναν οι Θεοί όταν κουράζονταν. Οι δύο τσομπάνηδες έγιναν φίλοι. Κάθε μεσημέρι άφηναν τα πρόβατα αμέριμνα να βόσκουν και αυτοί, πάνω στην πέτρα, τρώγανε το μεσημεριανό φαΐ τους.
Όλοι οι Μακεδόνες περίμεναν με λαχτάρα τον διάδοχο. Αλλά πιο πολύ οι Δυτικομακεδόνες που θεωρούσαν τον βασιλιά καταδικό τους, αφού ο προπάππους και ο παππούς του ήταν από τα μέρη τους. Ήταν και το άλλο. Η βασίλισσα Ολυμπιάδα ήταν και αυτή από την Ήπειρο που συνορεύει με την Δυτική Μακεδονία.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Το συμπόσιο
Μια μέρα ήταν γιορτή στο χωριό, πανηγύριζαν. Και οι δύο φίλοι έσφαξαν ένα αρνί και το’ψησαν στη σούβλα. Και όταν φάγανε καλά καλά ήπιανε και κρασί, ο Μήτρος, που ήξερε μαντική, κοίταξε στη σπάλα. Την κοίταξε αρκετή ώρα σκεπτικός και ο Κίτσος τον παρακολουθούσε ανήσυχος. Και τότε έγινε το παράξενο. Τα μάτια του Μήτρου άστραψαν από χαρά. Σηκώθηκε ολόρθος και άρχισε να χοροπηδά και να φωνάζει.
-Μακεδονία μου μεγάλη δόξα σε περιμένει.
Ο Κίτσος, που ανησυχούσε μπας και τούστριψε του Μήτρου, του λέει:
-Για στάσου βρε Μήτρο, τρελάθηκες; Κάτσε κάτω και πες μου και εμένα τι δείχνουν τα σημάδια. Τι γλέπεις, ωρέ, μολόγα μου.
Τότε ο Μήτρος κάθισε κάτω και του έδειξε τα σημάδια.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Τα σημάδια
-Κοίτα δω, ρε Κίτσο, γεννιέται διάδοχος. Πολύ μεγάλος βασιλιάς θα γένει. Ορέ άκου που σου λέω εγώ. Κοίτα εδώ τα σημάδια πως απλώνουν, σαν ορμητικά ποτάμια σ’ούλη την Μακεδονία και άλουγα τρέχουν σε ούλες τις κατευθύνσεις και γύρω πολύ πλούτος, μάτια μου, καμωμένος από τον Θεό και έρχεται από πουλύ μακριά.
-Λες, ρε Μήτρο, να γίνει ετσιά;
-Κάτσε βρε ευλογημένε, από το Διά, να σου πω και εγώ το όνειρό μου. Κομμάτ’ παράξενο μου φαίνεται. Αλλά εσύ εξήγα του.
Έκατσε ο Μήτρος σταυροπόδι και του λέει:
-Λέγι ρε, μολόγα γρήγορις, δεν κρατιέμαι.
-Να, χτες βράδυ κοιμήθηκα λίγο αργά, αλλά σαν κάποιος να μου έκλεινε τα μάτια με το ζόρι, λες και ήθελε ορέ να δω κάτι στο σκοτάδι.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Το όνειρο
Να είδα όλα τα κοπάδια της Μακεδονίας, βουνίσια και καμπίσια, ούλες οι προβατίνες γέννησαν άσπρα αρνιά. Μόνο μια γέννησε μαύρο. Και, εκτός αυτού, γίνηκε ένα θαύμα. Μια μεγάλη ρούσα προβατίνα γέννησε ένα άσπρο γεράκι. Και αυτό, μάτια μου Μήτρο, τι να σου πω. Μόλις γεννήθηκε άνοιξε διάπλατα κάτι τρανά φτερά και πέταξε πολύ μακριά, πολύ ψηλά πετούσε. Το ακολούθησαν και άλλα μικρότερα γεράκια. Ούλα μαζί τάχα γύριζαν ούλον τον κόσμο. Μα μια μέρα το μαύρο αρνί που γεννήθηκε αρρώστησε βαριά. Και η προβατίνα που γέννησε το άσπρο γεράκι δάγκασε με τα δόντια της πουλλά άλλα αρνιά. Στο τέλος όμως και αυτή την τσίμπησε μια μαύρη νυχτερίδα και αρρώστησε απού λες και τότε θρηνούσε νύχτα μέρα για τον πόνο της.
Ξήγα το, ρε Μήτρο, μεγάλο όνειρο ρε, δεν μπόραγα να ξυπνήσω. Άνοιγα τα μάτια μου, μ’αυτό πάλι το δικό του, επέμενε. Εγώ δεν μπορώ να ξηγήσου. Εσύ που ξέρεις μαντικά πέσμου το.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Κάτι σαν ερμηνεία
-Για κάτσε ρε Κίτσο κάτου. Το όνειρό σου πολύ σημαδιακό και καλό. Μα το τελευταίο το σημάδι δεν μας τα λέει καλά. Κάποια συμφορά μολογά. Μα στην ουρά είναι, ποιος ξέρει όνειρο είναι αυτό. Μα εδώ η σπάλα τα λέει καθαρά. Θάχουμε διάδοχο και μάλιστα που δεν έχει μεταγεννηθεί άλλος τέτοιος στον κόσμο.
Χαρούμενοι φάγανε οι δύο φίλοι, πήραν τα κοπάδια τους και ο καθένας τράβηξε για τα βοσκοτόπια του και στα μαντριά του για άρμεγμα.
Μετά από πέντε μέρες γεννήθηκε ο Μεγάλος Αλέξανδρος. Οι τελάληδες τρέχανε από χωριό σε χωριό, με μια ντουντούκα, και διαλαλούσαν πως γεννήθηκε διάδοχος. Ο Φίλιππος έχει γιο.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Τα νέα
Πρώτος το άκουσε ο Μήτρος, που είχε κατέβει στο χωριό για δουλειές και έμαθε τα νέα. Και όταν ανέβηκε στο βουνό, από το δικό του βοσκοτόπι, έβαλε τα χέρια σε σχήμα χωνί και φώναξε στο απέναντι βουνό που ήταν ο Κίτσος.
-Εεε Κίτσουουου, μ’ακούς ρεεε; Η σπάλα είπε την αλήθεια ρε τ’ακους; Η Ολυμπιάδα γέννησε, ήρθε ο διάδοχος. Έχει γιο ρε ο μεγάλος βασιλιάς μας. Ήρθε ρε ο πουθούμενος και αυτός θα είναι ο μεγάλος, να το θυμάσαι. Άκουσε ρε και το άλλο. Ο Φίλιππος πήρε την Ποτίδαια την ίδια βραδιά που γεννήθηκε ο ευλογημένος. Αμ τ’άλλου; Ο στρατηγός Παρμενίων νίκησε στην μάχη του Τσεμπλέκηδες. Αμ δε στόπα ρε γω; Δεν πέφτω έξω. Η Μακεδονία θα δουξαστεί, είναι τυχηρός ο διάδοχος.
-Εεε Μήτρου, δεν τάκουσα ούλα ρε έρχομι από κοντά να μου τα πεις, φώναξε ο Κίτσος από την άλλη πλευρά.
-Άκου ρε και του άλλου Κίτσου. Τώρα δα που ερχόμουνα απ’του χουριό και πέρασα το μεγάλο ποτάμι (ο Αλιάκμων) του δάσους, ήταν γεμάτι ελάφια ρε. Όπως στα λέω είναι, τυχηρός.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Η δυναστεία
Και όπως ξέρουμε, οι πρόγονοι του βασιλιά Φιλίππου βασίλευαν στο Άργος Ορεστικό της Άνω (Δυτικής) Μακεδονίας. Από εκεί ξεκίνησαν για την Κάτω (Κεντρική) Μακεδονία.
Από το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα τέσσερεις βασιλείς της Μακεδονίας: Αρχέλαος Α΄, Αμύντας Γ΄, Αλέξανδρος Β΄, και Περδίκκας Γ΄, προσπάθησαν να εμπεδώσουν την τάξη στο μικρό κράτος τους και να επεκτείνουν τα όριά του προς τη θάλασσα. Ο θάνατος του Περδίκκα (359) προμηνούσε εσωτερικές ταραχές και δύσκολες ημέρες για το μικρό βασίλειο της Πέλλας. Η ανάρρηση όμως στο θρόνο του νεώτερου αδελφού του Περδίκκα, Φιλίππου, άλλαξε όχι μόνο την τύχη της Μακεδονίας, αλλά και την τύχη της Ελλάδος.
Σε ηλικία δέκα πέντε χρονών ο Φίλιππος είχε κρατηθεί όμηρος στη Θήβα, την εποχή της μεγάλης στρατιωτικής ακμής της. Εκεί πήρε λαμπρά ελληνική ανατροφή και μόρφωση και έγινε φίλος με τον Επαμεινώνδα. Πλουτισμένος με τα διδάγματα της μεγαλύτερης στρατιωτικής ακαδημίας, ξαναγύρισε στη Μακεδονία. Εργάστηκε συστηματικά, είκοσι τρία χρόνια, για να οργανώσει το κράτος του, να φτιάξει τον καλύτερο στρατό της εποχής του, να μεγαλώσει τα όρια του βασιλείου του και να διεκδικήσει την ηγεμονία της Ελλάδας.
Χρησιμοποιεί, κατά τις περιστάσεις, την πανουργία, την τόλμη, την πυγμή, τη διπλωματία, τη δωροδοκία, την υποχωρητικότητα. Επιβάλλει την υποχρεωτική θητεία, για να αυξήσει τις στρατιωτικές του δυνάμεις. Εφοδιάζει το στρατό του με μακρά δόρατα, τη «σάρισσα». και δημιουργεί, παράλληλα με το πεζικό των «Σαρισσοφόρων», το ισχυρό ιππικό των «Εταίρων του Βασιλέως». Κατορθώνει ο Φίλιππος, έχοντας για πρότυπο το μισθοφορικό στρατό του Ιφικράτη, τα πολιορκητικά μηχανήματα του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου Α΄ και την τακτική του Επαμεινώνδα, να δημιουργήσει έναν ισχυρό στρατό που του είναι απαραίτητος για να πραγματοποιήσει τα φιλόδοξα σχέδιά του.
Η γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Τα σύμβολα
Η φιλία των τσομπάνηδων είναι η συνοχή των Μακεδόνων. Η περηφάνια των Μακεδόνων για τον βασιλιά τους είναι έκδηλη σε αυτό το παραμύθι, όπως ήταν και στην πραγματικότητα, σύμφωνα με αυτά που κατόρθωσε Φίλιππος.
Η μαντική δύναμη και η εξήγηση των ονείρων είναι μια συνοπτική αναφορά στην ιστορία της Μακεδονίας. Τα ορμητικά ποτάμια ήταν ο ξεσηκωμός του κράτους και ο λαός που ακολουθούσε πιστά. Οι προβατίνες που γέννησαν άσπρα αρνιά ήταν η ευημερία του κράτους που ήταν εξασφαλισμένη από τις νέες κατακτήσεις. Το μαύρο αρνί ίσως είναι ο δολοφόνος του Φιλίππου.
Η ρούσα (κόκκινη) προβατίνα ήταν η βασίλισσα Ολυμπιάδα που έβαψε τα χέρια της με αίμα και, τελικά, την σκότωσαν. Το άσπρο γεράκι είναι ο Μέγας Αλέξανδρος που ξεχωρίζει και τον ακολουθούν και τα άλλα που είναι σημαίνουσες προσωπικότητες, όμως μικρότερης αξίας.
Τα άλλα άσπρα γεράκια είναι οι στρατηγοί του. Έτσι εικονίζεται η εκστρατεία στην Μικρά Ασία και οι νίκες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα αρνιά που δάγκωσε η βασίλισσα ήταν τα ετεροθαλή αδέλφια του Μεγάλου Αλεξάνδρου που τα σκότωσε. Η νυχτερίδα συμβολίζει τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σκεπάζει όλο αυτό το ιστορικό τοπίο με το μαύρο πέπλο της.
Ο τσομπάνος είχε προμαντέψει, μέσα από αυτούς τους συμβολισμούς, την γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τις νίκες, την δόξα του, τον θάνατό του και την διάλυση της αυτοκρατορίας του.
Διαβάστε τα άρθρα σχετικά με την λαογραφία που έχουμε δημοσιεύσει
