ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΘΥΣΙΑ
Το κερί: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Μία εκδοχή της θυσίας στην χριστιανική τελετουργία είναι το κερί. Δεν είναι δύσκολο κάποιος να καταλάβει ότι έχει άμεσες αναφορές στις θυσίες που έκαναν στους βωμούς των θεών τους στην αρχαία Ελλάδα και αλλού. Αυτή, όμως, η ανάγνωση είναι ένα μέρος της αναφοράς στο κερί που ανάβει σε μία εκκλησία.
Το κερί: Τα συστατικά του
Για να κάνουμε μια σωστή ανάλυση καλό είναι να δούμε ποια είναι τα στοιχεία που περιέχονται σε ένα κερί.
Κατά πρώτο λόγο είναι φτιαγμένο από την μέλισσα, όταν είναι κίτρινο κερί. Αυτό είναι είναι μια λιπαρή ουσία που εκκρίνεται από τέσσερα ζεύγη αδένων κεριού στην κοιλιά εργάτριων μελισσών της κατάλληλης ηλικίας στην αποικία των μελισσών. Χωρίζεται σε κερί μέλισσας και λευκό μελισσοκέρι. Αυτό το προϊόν που χρησιμοποιείται στις εκκλησίες έρχεται από την πιο οργανωμένη, ορθολογική και συνεκτική ομάδα ζώων που, όπως λέγεται, είναι πολύ σημαντική για την διατήρηση της ζωής στον πλανήτη.
Μέσα σε αυτό υπάρχει μία ύλη που θα καεί σιγά σιγά έτσι ώστε να έρθει η καύση και του τελευταίου συστατικού του.
Το κερί: Οι δύο υποστάσεις
Σε αυτό το αντικείμενο υπάρχουν δύο διαφορετικές ύλες: το κερί και η φωτιά. Εμείς ενδιαφερόμαστε για αυτό όταν είναι αναμμένο στο πλαίσιο μιας θρησκευτικής τελετουργίας.
Με αυτή την έννοια θα πρέπει να δούμε τα δύο αναφερόμενά του τόσο διαφορετικά όσο και σαν μια αφήγηση, για να καταλάβουμε την συμβολική χρήση του στο τελετουργικό των χριστιανικών ιεροτελετών.
Αν δούμε κάθε εκκλησιαστική τελετή ως μια αφήγηση που θα αφήσει κάποια στοιχεία είτε στον ψυχισμό είτε στον νοηματικό κόσμο του ανθρώπου, τότε θα πρέπει να αναλύσουμε με προσοχή κάθε αντικείμενο λατρείας για να είμαστε ακριβείς στην προσέγγισή μας.
Το κερί: Το σώμα
Το πρώτο συστατικό του είναι το σώμα. Αυτό είναι ένα σημαίνον. Δηλαδή έχει, στην πρώτη ανάγνωσή του, μια αφηρημένη έννοια. Σε δεύτερη ή σε άλλες αναγνώσεις αποκτά συγκεκριμένη αφηγηματική διάσταση που είναι για κάθε άνθρωπο διαφορετική.
Είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι είναι το αναφέρον του σώματος. Ποιου σώματος όμως; Σε πρώτη ανάγνωση αναφέρεται στο σώμα του Χριστού. Σε δεύτερη προσέγγιση δίνει την έννοια του σώματος ενός ανθρώπου. Αυτός μπορεί να είναι κάποιος που ζει ή κάποιος άλλος που έχει πεθάνει.
Τελικά, σε αυτό το τελευταίο σώμα απευθύνονται οι προσευχητικές εκκλήσεις μας που γίνονται όταν ανάψουμε το κερί. Είναι είτε μια ανάμνηση ενός ανθρώπου είτε μια ευχή να είναι κάποιος καλά στην υγεία του. Ας κρατήσουμε αυτή την θεώρηση.
Το κερί: Η φλόγα
Ένα κερί έχει μία φλόγα στο πάνω μέρος του. Ως θρησκευτικό αντικείμενο αυτή η φλόγα έχει μια διαφορετική σημασία. Δεν είναι το σώμα αλλά το φως.
Θα πρέπει να ανατρέξουμε στην σημασία του φωτός. Ακόμα και στις λαϊκές ρήσεις το φως έχει την έννοια της γνώσης, του εμπλουτισμού του νοητικού πεδίου ενός ανθρώπου. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε και την έννοια της ψυχικής ενατένισης που, στην χριστιανική αφήγηση, έρχεται από την τριαδική θεότητα.
Η φλόγα, με αυτή την έννοια μπορεί να είναι η ψυχή του ανθρώπου που προσδίδει σε αυτόν την γνώση για ένα θέμα και τις παράπλευρες έννοιες της που ανήκουν στο πεδίο του συναισθήματος. Άρα η φλόγα του κεριού είναι το αναφερόμενο της ψυχής του ανθρώπου.
Το κερί: Το σύνολο
Έχουμε αποδώσει τα δύο διαφορετικά στοιχεία που έχει ένα κερί όταν είναι αναμμένο σε μια θρησκευτική τελετή. Μπορούμε τώρα να το δούμε, ως σύνολο, στην αναφορά του στην κοινωνία. Να καταλάβουμε τι αισθάνεται ένας άνθρωπος όταν ανάβει ένα κερί. Βεβαίως, ο καθένας προσδίδει σε αυτό τα δικές του δοξασίες, εμείς θα αναλύσουμε το κείμενο -με την σημειωτική του έννοια-, όπως σε γενικές γραμμές υπάρχει.
Έχουμε το σώμα και την ψυχή. Δηλαδή έναν ή περισσότερους ανθρώπους, ανάλογα με αυτό που ο πιστός έχει στο μυαλό του εκείνη την στιγμή.
Το κερί, στην προκειμένη περίπτωση, είναι ένα κτέρισμα, όπως στις παλιότερες θρησκευτικές τελετές. Σε αυτό το κτέρισμα-σώμα προστίθεται και η ψυχή, άνιμα, όλα αυτά έχουν γίνει ένα.
Το κερί: Η ολοκλήρωση
Έχουμε, λοιπόν, μια ολοκληρωμένη εικόνα. Είναι το σώμα, όπως είναι το λιβάνι, μόνο που σε αυτό η αφήγησή του προεκτείνεται. Αν το λιβάνι είναι ένα σώμα που καίγεται και γίνεται άυλη μορφή, μια ψυχή, που θα έρθει σε επαφή με την ουράνια θεότητα, στο κερί έχουμε αυτή την επαφή εκείνη την στιγμή που το ανάβουμε.
Με αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι είναι μια προσευχή, μία ευχή που ο άνθρωπος απευθύνει στον θεό. Η στιγμή που αυτό ανάβει είναι ιερή: Είναι η προσομοίωση ενός ανθρώπου που σιγά σιγά πεθαίνει, γίνεται θυσία στον θεό. Δίνεται σε αυτό, ψυχή και σώμα, και παρακαλεί για κάτι που επιθυμεί.
Η καύση του είναι μια ιερή διαδικασία που θα πρέπει να τελειώσει όταν αυτό το κερί έχει όλο καεί. Τότε αυτή η προσευχή έχει ολοκληρωθεί. Ο άνθρωπος εκείνη την στιγμή κάνει κάτι ανάλογο με την θεία μετάληψη: επικοινωνεί, με τον τρόπο του, με το θείο σε μια ατομική λειτουργία με ένα τρόπο ιερό και μοναδικό.
Το κερί: Το τέλος
Έχουμε αναφέρει όλο τον συμβολισμό του κεριού, ως αντικείμενο που καίγεται, δηλαδή πεθαίνει, σε μια θρησκευτική τελετουργία. Πως μπορούμε αυτή την τελετουργία, την προσευχή να την σταματήσουμε; Δεν θα δημιουργήσουμε πρόβλημα στην ψυχή του ανθρώπου;
Η απάντηση είναι ότι η διακοπή της είναι μια ασέβεια, ότι αν αυτή σταματήσει αυτόματα διακόπτεται η επαφή με το θείο. Άρα το κερί θα πρέπει να είναι αναμμένο μέχρι το τέλος. Αν αυτό δεν συμβεί τότε αυτό χάνει, με βίαιο τρόπο, την αναφορική του λειτουργία.
Αυτό που βλέπουμε στις εκκλησίες να μαζεύουν τα κεριά πριν αυτά κάψουν το ένα τρίτο του σώματός τους είναι βλάσφημο. Εκτός αυτού έχει οικονομική σκοπιμότητα. Πάμε τα κεριά στην ανακύκλωση και τα έσοδα πολλαπλασιάζονται. Έτσι όμως η εκκλησία μετατρέπεται σε οίκο εμπορίου, αυτό που ο ίδιος ο Χριστός κατέκρινε όταν είδε τους εμπόρους στον οίκο του πατέρα του. Άρα αυτή η συμπεριφορά είναι σε πλήρη αντίθεση με το γράμμα και το πνεύμα την ευαγγελίων. Μην τους αφήνεται να το κάνουν!
