ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ Ο ΘΡΗΝΟΣ
Ο θρήνος του Πατέρα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Σε όλο το αφήγημα της ορθόδοξης εκκλησίας δεν υπάρχει ο θρήνος του Ιωσήφ. Αυτός μπορεί να μην θεωρείται ότι είναι ο πατέρας του Χριστού, αλλά ως μέλος αυτής της οικογένειας είχε έναν τέτοιο ρόλο. Ποιο ήταν ξέσπασμά του όταν σκοτώθηκε ο Χριστός; Αυτό είναι άγνωστο.
Ο θρήνος του Πατέρα: Το προβάδισμα
Για ένα περίεργο λόγο δεν πρωταγωνιστεί στον θρήνο, όταν ο Χριστός σκοτώθηκε, ούτε ο Ιωσήφ ούτε οι μαθητές του. Ο επίσημος χριστιανικός λόγος βάζει την μητέρα του να είναι το κεντρικό πρόσωπο του θρηνητικού λόγου. Η Μητέρα, ως αρχέτυπο, βγαίνει από το παρασκήνιο.
Διαβάζοντας τα ευαγγέλια παρατηρούμε ότι η Παναγία δεν αναφέρεται τόσο όσο θα έπρεπε στο μέρος της αφήγησης που ο Χριστός είναι πλέον μεγάλος και έχει ηγηθεί του κινήματός του. Ουσιαστικά εννοείται ότι είναι μαζί του, αλλά δεν ασχολείται ο εκκλησιαστικός λόγος με τις αντιδράσεις της όσον αφορά σε αυτά που γίνονται.
Στους ύμνους της Μεγάλης Παρασκευής όμως είναι αυτή που έχει τον πρώτο λόγο. Έχουμε γράψει για αυτό. Μένει να πούμε ότι η Παναγία υψώνεται, με αυτό τον λόγο της, και φτάνει περίπου στο επίπεδο του γιού της. Για αυτό παίρνει το όνομα Παναγία (υπεράνω όλων των αγίων) και παραγκωνίζεται το Μαρία. Η Μητέρα επανέρχεται θριαμβευτικά στο προσκήνιο και παίρνει την θέση που της αξίζει.
Ο θρήνος του Πατέρα: Ο ρόλος του
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην χριστιανική θρησκεία ο Πατέρας, ως αρχέτυπο, έχει τον πρώτο λόγο -όταν θα αναφερόμαστε στην αρχετυπική δομή του θα τον γράφουμε με κεφαλαίο «π»-. Αυτή είναι η θεμελιώδης διαφορά σχετικά με την ιουδαϊκή θρησκεία όπου η Μητέρα είναι στο κέντρο των αποφάσεων. Στην ιουδαϊκή μυθολογία του μακροπρόσωπου και του μικροπρόσωπου, στην δομή της εβραϊκής κοινωνίας, η Βασίλισσα είναι αυτή που κανονίζει τα της ζωής στην κοινότητα.
Η κοινωνία όμως έχει αλλάξει. Η φεουδαρχική δομή πλέον δεν υπάρχει και μια μητριαρχική δομή της κοινωνίας δεν μπορεί να κανονίσει τα του βίου του ανθρώπου. Πλέον ο πατέρας θα είναι αυτός που θα διοικεί. Πάμε από τον φεουδαλισμό σε μια πρώιμη καπιταλιστική κοινωνία όπου η ατομική ιδιοκτησία παίζει σημαντικό ρόλο.
Ο πατέρας δεν είναι πλέον κυνηγός, αυτός που φέρνει την τροφή στο σπίτι, αλλά αυτός που κανονίζει την ζωή στο σπίτι. Άρα νομοθετεί. Διοικεί, σύμφωνα με τους νόμους, και γίνεται πλέον πατριάρχης. Αυτό που μας ενδιαφέρει, στην περίπτωση που αναφερόμαστε είναι ότι πλέον νομοθετεί.
Ο θρήνος του Πατέρα: Η κατανόηση
Το γεγονός είναι μεγάλο για την τοπική κοινωνία. Ένας ηγέτης που αμφισβητεί την εξουσία των θρησκευτικών ηγετών έχει πεθάνει με μαρτυρικό τρόπο. Μπορεί κάποιος να πει ότι ήταν επικίνδυνο για την ζωή του να έδειχνε ένας άντρας ότι ήταν πιστός του. Μια γυναίκα, η μητέρα του, ήταν αποδεκτό.
Ο Πατέρας όμως αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι να καταλάβει τι έχει γίνει. Αν αυτό το καταφέρει είναι εύκολο να βρει ένα τρόπο δράσης και αντίδρασης. Αυτή η δολοφονία δεν μπορεί να μείνει χωρίς απάντηση. Αυτό εμποδίζει τον Πατέρα να θρηνήσει; Σίγουρα όχι. Κάλλιστα μπορεί να κάνει και τα δύο.
Είναι εφικτό κάποιος να θρηνεί, μετά, ψύχραιμα, να δει τι μπορεί να κάνει. Γιατί δεν δίδεται ο λόγος στον Ιωσήφ; Επιπλέον, αυτός είναι παντελώς απών από την ζωή του Χριστού, στον ευαγγελικό λόγο, κάτι που στην πραγματικότητα δεν μπορούσε να ήταν αληθινό.
Ο θρήνος του Πατέρα: Η ψυχραιμία
Πιθανόν στον άντρα, Πατέρα, αδελφό ή φίλο, δίδεται ένας διαφορετικός ρόλος. Είναι ψύχραιμος, δρα υπολογισμένα, κανονίζει τι θα γίνει, σκέπτεται πως θα διαδώσει τον λόγο του, έτσι ώστε ότι έχει γίνει να έχει μια συνέχεια. Δεν τον αφήνει ο ευαγγελικός λόγος να θρηνήσει.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ευαγγέλια δεν έχουν γραφτεί από τους μαθητές του Χριστού. Αυτό ισχύει για αυτά που έχει αποδεχτεί η επίσημη εκκλησία. Τα απόκρυφα κείμενα δεν είναι τόσο διαδεδομένα, ανάμεσα σε αυτά, τα αποκηρυγμένα, θα πρέπει να βρούμε το ευαγγέλιο του Θωμά και την αποκάλυψη του Ιωάννη που, στην ουσία, είναι πολύ σημαντικά κείμενα.
Θα ήταν κάπως σαν περιαυτολογία αν ήταν στην πρώτη γραμμή ο αντρικός λόγος. Επίσης αυτοί θα μιλούσαν για αυτό που πίστευαν, ενώ τα ευαγγέλια, σύμφωνα με την θεολογική άποψη, δεν έχουν γραφτεί από τους ευαγγελιστές αλλά από μια πνευματική δύναμη που τους υπαγόρευε τι θα γράψουν. Μόνο η διατύπωση είναι το δικό τους έργο.
Ο θρήνος του Πατέρα: Η πράξη
Η απουσία του θρήνου του πατέρα ή των μαθητών βγάζει τον συναισθηματισμό, ως κύρια αφήγηση, και βάζει τον κανονιστικό λόγο, ως αφήγηση που θα σχεδιάσει πλέον ότι θα γίνει στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες.
Ιστορείται, όμως, ότι σε αυτές τις κοινότητες η λατρεία της Παναγίας για κάποια χρόνια υπερτερούσε αυτής του ίδιου του Χριστού. Η εκκλησία επέβαλε την θεολογία όπως την ξέρουμε για να μπορεί να φτιάξει την κοινωνία που θα κανονίσει με επιτυχία την κοινή ζωή και θα αντιμετωπίσει επιτυχώς τις προκλήσεις που την δοκιμάζουν.
Ο Πατέρας, λοιπόν, είναι, προσωρινά, σε δεύτερο ρόλο. Θα επανέλθει γρήγορα ως ενεργητικό στοιχείο. Θα ψάξει να βρει τον νεκρό Ιησού, θα κανονίσει για αυτά που άφησε, θα έχει πρωταγωνιστικό λόγο για την ζωή από εδώ και πέρα.
Ο θρήνος του Πατέρα: Η σοβαρότητα
Είναι δύσκολο κάποιος να κανονίζει τα της ζωής, να νομοθετεί και να λειτουργεί συναισθηματικά. Αυτή η λειτουργία, του νομοθέτη, θέλει καθαρό μυαλό, ακριβή υπολογισμό, αντικειμενική θεώρηση των θεμάτων που υπάρχουν. Αυτός είναι ο λόγος που η συναισθηματική λειτουργία δεν είναι το πρώτο πράγμα θα διακρίνει τον λόγο του.
Να θυμηθούμε ακόμα ότι ο πατέρας του δεν ανταποκρίθηκε στην έκκλησή του «Πατέρα γιατί με εγκαταλείπεις;», αλλά τον άφησε να τραβήξει όλο τον αγώνα, με απώτερο σκοπό να δοκιμαστεί από τα πάθη του και να ανέβει τα επίπεδα της αγιοσύνης.
Αυτό, εκτός του ότι ακούγεται και λίγο βουδιστικό, είναι λογικό να δοκιμαστεί αυτός που στην δεύτερη παρουσία θα ανέβει στον θεϊκό θρόνο. Η αγιοσύνη είναι κάτι που κατακτιέται και όχι κάτι που δωρίζεται. Έτσι μόνο μπορεί να μείνει στην αιωνιότητα. Για αυτό ο λόγος του Πατέρα, προσωρινά, είναι σε δεύτερο πλάνο, θα επανέλθει και θα πάρει τον κανονιστικό ρόλο του, πολύ σύντομα.
