Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ
Το διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Εστία», έτος Η΄, τόμος ΙΕ΄. «Το αμάρτημα της μητρός μου» ήταν το πρώτο νεοελληνικό διήγημα που μιλά για το ψυχικό μαρτύριο και για την κάθαρση, η οποία έρχεται απ’τη συγχώρεση. Το 1883 ένα διήγημα που να έχει στο λόγο του τόσο την αρχαΐζουσα καθαρεύουσα όσο και τη δημοτική, η οποία θα μπορούσαμε να πούμε ότι προσεγγίζει την τοπική τοπολαλιά, ήταν κάτι πρωτοποριακό. Μήπως όμως δεν είναι και για την εποχή μας; Αυτό το διήγημα διάλεξε ο Δήμος Αβδελιώδης να μεταφέρει στη θεατρική σκηνή.
Ας μιλήσουμε, κατ’αρχήν, για το εγχείρημα, στη θεατρική του κατεύθυνση. Θα δούμε, τελικά, κατά πόσο αυτή η μεταφορά είναι ριψοκίνδυνη στη σημερινή εποχή. Στην παράσταση εμφανίζονται δύο ηθοποιοί, ένας άντρας, που αναφέρεται στο Γεώργιο Βιζυηνό, και μία γυναίκα, η οποία θα είναι η μητέρα του. Δε χρησιμοποιώ τον όρο «ενσαρκώνει» γιατί, όπως θα δούμε, αυτή η παράσταση δε δέχεται τις συμβάσεις του κλασικού θεάτρου.
Οι δύο ηθοποιοί απαγγέλουν το κείμενο του διηγήματος με τέτοιο τρόπο που χρησιμοποιούν τις αναπνοές τους έτσι ώστε, απ’τη μία, να δίνουν ρυθμό στην ομιλία και, απ’την άλλη, να μεταφέρουν στη σκηνή το συναίσθημα με τρόπο ακουστικό και οπτικό. Απευθύνονται στο κοινό, οι διάλογοι δεν υπάρχουν παρά μόνο σε αντανάκλαση σ’ένα καθρέπτη, ο οποίος είναι το θεατρικό κοινό. Με άλλα λόγια οι λέξεις εκφέρονται απ’το ένα πρόσωπο, πηγαίνουν στους ανθρώπους που ακούν, η αντίδραση του άλλου προσώπου έχει να κάνει με την εγγραφή της ομιλίας στο κοινωνικό δρώμενο. Εδώ όμως έχουμε ένα άλλο στοιχείο.
Ο θεατής, είτε το επιδιώκει είτε όχι, μετουσιώνεται από παθητικός ακροατής σε δρων πρόσωπο. Συμμετέχει στην παράσταση και μπαίνει μέσα στο θεατρικό κείμενο, προσπαθώντας να βρει αυτά τα στοιχεία που θα αγγίξουν την ψυχοσύνθεσή του, να γεμίσουν τις δικές του ψυχικές ρωγμές. Αυτό γίνεται μπορετό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα αφού ο θεατής αποφασίσει να είναι ελεύθερος απ’τα άγχη του και να ανοίξει τα αυτιά του και τα μάτια του για να βιώσει αυτά που γίνονται.
Οι θεατρικές κινήσεις είναι ελάχιστες. Εκεί που θα περίμενε κάποιος να υπάρχει μία μεγάλη κίνηση ή μία τεράστια ανατροπή, εκεί δεν υπάρχει παρά η ακινησία. Ο μπεκετικός αυτός τρόπος της θεατρικής πραγμάτωσης αφήνει να βγει απ’το υπόγειο μέρος η τεράστια δύναμη του λόγου, έτσι ώστε ο θεατής να βιώσει τόσο αυτή την τεράστια δύναμη που να σοκαριστεί, να προκληθεί η συγκίνηση και το συναίσθημα να βγει πλέον ελεύθερο για να έχουμε αυτή την κάθαρση. Υπάρχει όμως και η άλλη περίπτωση.
Αυτοί που δε θα θέλουν να αφεθούν, αλλά, αντιθέτως, να κρίνουν βιαστικά αυτό που βλέπουν, θα απογοητευτούν και θα χάσουν μία ευκαιρία για να βρουν στοιχεία απ’τον εαυτό τους, να «θεραπευτούν» απ’την επιβολή μίας παράξενης και απόκοσμης θεατρικής αφήγησης που προσπαθεί να επιβάλλει το λόγο ενός ψυχαναγκαστικού.
Θα μπορούσε ο ρυθμός των αναπνοών να είναι μεγαλύτερος, κλιμακούμενος και πιο οξύς σε περιπτώσεις κρίσεις, για να φανεί η μεγάλη νεύρωση που κυβερνά, σε κάποιες στιγμές, τους χαρακτήρες του έργου. Ο σκηνοθέτης διάλεξε μία ήπια αφήγηση. Οι συμβολισμοί είναι πολύ σωστά δοσμένοι, σε ένα μινιμαλιστικό ντεκόρ, μπορούμε να φανταστούμε το κλίμα αυτής της εποχής, χωρίς να καταφύγουμε στα κοστούμια εποχής ή στα ντεκόρ που θα μας επιβάλλουν τη δική τους αφήγηση. Εμείς θέλουμε να φέρουμε το Βιζυηνό στο σήμερα και όχι να μεταφερθούμε εμείς στο χτες. Αυτό δε θα είχε κάποιο νόημα.
Οι φωτισμοί βοηθούν σ’αυτή την αντίληψη. Στην αρχή φωτίζεται το κοινό και όχι ο ηθοποιός. Μετά μετατοπίζεται το φως στον ηθοποιό, σα να θέλει να μας πει ότι μετατοπίζεται και το σημείο ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια έχουμε στο πολύ χαμηλά φωτισμένο πίσω σκηνικό τη μητέρα που, σταδιακά, φωτίζεται για να έρθει, σιγά-σιγά, στο προσκήνιο και να αποκτήσει την ίδια σπουδαιότητα με το γιο της. Φτάνουν και συγκατοικούν στον ίδιο χώρο, όπου θα προσπαθήσουν να βρουν την αλληλοκατανόηση, κατά συνέπεια, τη συγχώρεση. Η κορύφωση έρχεται το τέλος με την εξομολόγηση της μητέρας.
Το θέατρο του Δήμου Αβδελιώδη παίρνει πλέον άλλες διαστάσεις. Μπολιάζεται με τις αρχέγονες τελετές, βρίσκει το ανοίκειο των κυριάρχων και επικρατούντων θεατρικών συμβάσεων και τις καταργεί. Δείχνει τη δυναμική του πλησιάζοντας το απλό, δείχνοντας έτσι την πολυπλοκότητα που υπάρχει σε μία σημαίνουσα αφήγηση.
Γιάννης Φραγκούλης
ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ
Συγγραφέας: Γεώργιος Βιζυηνός
Σκηνοθεσία-δραματουργία: Δήμος Αβδελιώδης
Μουσική: Βαγγέλης Γιαννάκης
Διδασκαλία ηθοποιών: Δήμος Αβδελιώδης
Σκηνική όψη: Δήμος Αβδελιώδης
Παίζουν: Θεμιστοκλής Καρποδίνης, Αγάπη Μανουρά
Χώρος: Θέατρο Άνετον (Παρασκευοπούλου 42)
Τηλέφωνο κρατήσεων: 6988309309
Ημέρες παράστασης: 10-14 Φεβρουαρίου 2016.
