Σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η πρόσκρουση
«Το μίσος» του Ματιέ Κασοβίτς (1995)
(La haine)
Το 1995 στη Γαλλία, είχε αρχίσει να αχνοφαίνεται η άνοδος της ακροδεξιάς. Είχαν μάλιστα σημειωθεί και κάποιες ταραχές στα προάστια του Παρισιού με μετανάστες. Εκείνη τη χρονιά λοιπόν, προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης η ταινία «Το μίσος» του Ματιέ Κασοβίτς, η οποία, με βάση τη διαμορφούμενη κατάσταση στη Γαλλία, υπήρξε προφητική για τα όσα θα συνέβαιναν τα επόμενα χρόνια. Το φιλμ του, νεαρότατου τότε, 28χρονου Γάλλου σκηνοθέτη ήταν ένα εξαιρετικό πολιτικό φιλμ, γεμάτο διορατικότητα, με κεντρικά θέματα το ρατσισμό και το ταξικό μίσος.
Η ταινία προβλήθηκε στη Θεσσαλονίκη έχοντας αποσπάσει θετικές συστάσεις και το κοινό του φεστιβάλ ήταν ψυλλιασμένο περί του τι επρόκειτο. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί το αδιαχώρητο και στις δύο προγραμματισμένες προβολές. Μάλιστα, αν δε με απατά η μνήμη μου, έγινε μία επιπλέον προβολή, ώστε να δουν την ταινία και όσοι δεν το κατάφεραν στις δύο προηγούμενες. Βρισκόμουν σε μία από αυτές, στον κινηματογράφο «Έσπερος» -θύμα εδώ και λίγα χρόνια της κρίσης των κινηματογραφικών αιθουσών- στην οδό Αλεξάνδρου Σβώλου και την παρακολούθησα μέσα σε μια κατάμεστη αίθουσα. Ο κόσμος έμεινε με κομμένη την ανάσα και στο φινάλε επιδοκίμασε την ταινία με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται σε ένα τυπικό παριζιάνικο προάστιο, όπου ξεσπούν ταραχές. Αιτία είναι ο βαρύς τραυματισμός ενός 16χρονου αγοριού, του Αμπντέλ, μετά από τον άγριο ξυλοδαρμό που υπέστη από αστυνομικό κατά την ανάκριση. Μια ακόμη περίπτωση χρήσης άλογης αστυνομικής βίας… Ανάμεσα στα παιδιά που τυφλώνονται από το μίσος για το σύστημα είναι και τρεις φίλοι, οι οποίοι κατά τη διάρκεια των ταραχών κατάφεραν να αποσπάσουν ένα πιστόλι από κάποιον αστυνομικό. Η ώρα της έκρηξης πλησιάζει, η ώρα της εκδίκησης έρχεται. Η ταινία μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση και θυμάμαι ακόμη μάλιστα, το φοβερό της μότο: «σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η πρόσκρουση». Κι αυτή είναι η απόλυτη αλήθεια!
Στράτος Κερσανίδης
Από το «Όλοι», στο «Ένας»…
«Απόντες» του Νίκου Γραμματικού (1996)
20 Νοεμβρίου 1996. Το Φεστιβάλ έχει τελειώσει εδώ και τρεις μέρες. Ως άνθρωπος των «ειδικών αποστολών» είχα αναλάβει να γράψω (και κατά συνέπεια στο τέλος να κάνω τον απολογισμό) του ελληνικού τμήματος, που ακόμα τότε αποτελούσε -όπως πρέπει σε κάθε φεστιβάλ υπό κρατική αιγίδα- τη ναυαρχίδα της διοργάνωσης. Αν σήμερα μιλάμε για γεμάτες αίθουσες, τότε είχαμε το αδιαχώρητο στη μεταβατική έδρα που λεγόταν ΑΝΑΤΟΛΙΑ (ο σημερινός «Μαλλιάρης» στη Δημητρίου Γούναρη κοντά στην Εγνατία, σχεδόν απέναντι από την Καμάρα). Ειδικά στο ελληνικό τμήμα!
Η σοδειά δεν έσκιζε. Με φωτεινή εξαίρεση τη «Σφαγή του κόκορα» του Ανδρέα Πάντζη, που πάντως πέρα από τους φανατικούς φίλους (βλέπε και Θ.Γ.!) είχε και πολλούς πολέμιους, όντας δυσκολοχώνευτη για τον πολύ κόσμο, έλειπε η ταινία που θα ξεσήκωνε συνάμα κοινό και κριτικούς. Το να παραθέσουμε τίτλους δεν κρίνεται σκόπιμο. Απλά αναφέρουμε τη φράση της οποίας είχαμε το copyright τότε και η οποία απλώθηκε αρκετά: Απ’ την Ινέπολη έρχομαι και στην κορφή κανέλα… Ψάξτε τι εστί Ινέπολη!
Σε τούτο τον βάλτο, λοιπόν, φύτρωσε ένα απίστευτης ομορφιάς λουλούδι καναδυό μέρες προ του τέλους του Φεστιβάλ. Οι «Απόντες» του Νίκου Γραμματικού αν γυρίζονταν στην Αμερική, θα ήταν υπόδειγμα σπάνιου (και γι’ αυτό πολύ σπουδαίου όταν προκύπτει) χολιγουντιανού σινεμά. Η ιδανική προσέγγιση κριτικής πένας και κοινού αισθήματος. Είχαν περάσει ένα ή δύο χρόνια (συγχωρέστε τη μη ακρίβεια, αλλά μεγαλώνουμε…) από το καλό, αν και υπερεκτιμημένο «Τέλος εποχής» του Αντώνη Κόκκινου. Εκεί πρωταγωνιστούσε μια παρέα. Το ίδιο και στο αριστούργημα του Γραμματικού. Στην ταινία που απεικόνιζε εκπληκτικά, ως προς τον ανδρικό πληθυσμό, την ενηλικίωση με το θρίαμβο του Ευρωμπάσκετ 1987, αλλά και την πρόωρη (;) ωρίμανση με το Μουντιάλ 1994. Από το ζενίθ στο ναδίρ, από το «ένας για όλους» στο «όλοι για έναν». Είδαμε τους εαυτούς μας στον καθρέφτη, ο γράφων και πλήθος ακόμα ανθρώπων εκείνης της γενιάς, ταυτιστήκαμε με τον υπέροχο Νίκο Γεωργάκη, τον φοβερό Βαγγέλη Μουρίκη και την παρέα τους. Και όλα προσαρμόζονται άνετα στο σήμερα. Μήπως να ξεκινούσαμε μια νέα ταινία από το Euro 2004 ως την επερχόμενη καταστροφή του Euro 2016; Τι λέει ο Νίκος Γραμματικός; Μπας και του βάζουμε ιδέες;
Δημοσθένης Ξιφιλίνος
