ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Το βάψιμο των αυγών ανήμερα της Μεγάλης Πέμπτης είναι «δεμένο» με παραδόσεις αιώνων, αποτελεί κοινή πρακτική στο σύνολο σχεδόν του ορθόδοξου κόσμου. Τα κόκκινα αυγά, προχριστιανικό σύμβολο της ζωής, ενισχυμένο από το συμβολισμό του κόκκινου χρώματος από το αίμα της θυσίας του Χριστού, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του εθιμοτυπικού των ημερών.
Πολλές είναι, ωστόσο, οι περιοχές στις οποίες τα κόκκινα αυγά αποτελούν μειοψηφία στο πασχαλινό καλάθι και τη θέση τους έχουν πάρει πράσινα, κίτρινα, μοβ, ακόμη και ροζ αυγά, ενώ σε άλλες χώρες, κυρίως του σλάβικου κόσμου, τα βαμμένα αυγά αποτελούν μικρά έργα τέχνης, εφάμιλλα των ζωγραφικών πινάκων ή των θρησκευτικών εικόνων.
Η παράδοση των βαμμένων αυγών του Πάσχα στο σλαβικό πολιτισμό, όπου απαντώνται συχνά τέτοια αυγά, τις ημέρες αυτές, έχει τις ρίζες της στους παγανιστικούς χρόνους, αλλά, μέσω της διαδικασίας της θρησκευτικής συγκριτικής και το πέρασμα του χρόνου, οι σλαβικές χώρες εισήγαγαν το έθιμο αυτό στη χριστιανική παράδοση.
Πολλές σλαβικές εθνικές ομάδες, όπως οι Βούλγαροι, οι Κροάτες, οι Τσέχοι, οι Πολωνοί, οι Σέρβοι, οι Σλοβάκοι, οι Σλοβένοι και οι Ουκρανοί συνηθίζουν, όχι απλά να βάφουν, αλλά να δημιουργούν περίτεχνα αυγά για τις ημέρες του Πάσχα.
Η ονομασία του εθίμου, σε πολλές σλαβικές χώρες (pisanica στην Κροατία και τη Σλοβενία, pysanka στην Ουκρανία κ.ο.κ.) προέρχεται από τη σλαβική ρίζα pisa που σχετίζεται με τη γραφή. Κατά τη σλάβικη παράδοση, εξάλλου, τα αυγά τα οποία και παρομοιάζουν με θρησκευτικές εικόνες, γράφονται, δε ζωγραφίζονται.
Εξάλλου, ως σύμβολο της δημιουργίας, της γέννησης της ζωής, το αυγό έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αναρίθμητους μύθους και παραδόσεις από την αρχαιότητα έως σήμερα. Στην Ουκρανία, τα ζωγραφισμένα αυγά δεν αποτελούν απλώς ένα έθιμο των ημερών του Πάσχα, αλλά και ένα πρώτης τάξεως σουβενίρ για όσους επισκέπτονται τη χώρα καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους.
Χρησιμοποιείται η μέθοδος του μπατίκ για το βάψιμο ή μάλλον το ζωγράφισμα των αυγών στην Ουκρανία. Τα μέρη από τσόφλι που δεν πρέπει να βαφτούν καλύπτονται από κερί. Στη συνέχεια, με ένα ειδικό εργαλείο, που ονομάζεται kystka, και λιωμένο κερί, σχηματίζεται το σχέδιο πάνω στο αυγό και μετά ξεκινά η διαδικασία του στολίσματος.
Στην Πολωνία, μια κοινή ονομασία για τα βαμμένα αυγά είναι η λέξη pisanki, χρησιμοποιείται για τα βαμμένα αυγά, αν και οι Πολωνοί βάφουν επίσης βάφουν επίσης αυγά πάπιας ή χήνας. Σύμφωνα με την πολωνική παράδοση, το pisanki συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης και την πίστη των χριστιανών στην ανάσταση του Κυρίου.
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για το βάψιμο των αυγών στην Πολωνία. Σε μια από αυτές, την krazsanki, για τη διακόσμηση των αυγών χρησιμοποιούνται διάφορα φυσικά προϊόντα, όπως οι φλούδες του κρεμμυδιού, το κέλυφος του καρυδιού, πέταλα βιολέτας, χυμός παντζάρι κ.ο.κ. Τα αυγά «drapanki» ή «skrobanki» δημιουργούνται με το ξύσιμο της επιφάνειας ενός βαμμένου αυγού με την παραπάνω τεχνική, προκειμένου να αποκαλυφθούν τμήματα από το άσπρο κέλυφος. Στη συνέχεια το αυγό βυθίζεται στην μπογιά.
Στο παρελθόν επιτρεπόταν μόνο στις γυναίκες να διακοσμήσουν τα αυγά, ενώ δεν επιτρεπόταν ούτε καν η είσοδος των ανδρών στο σπίτι κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, έφερναν κακή τύχη και έσπαγαν αυγά. Στην Κροατία, όπου τα βαμμένα αυγά αποκαλούνται pisanice, οι νοικοκυρές χρησιμοποιούν πλέον σύγχρονες πρακτικές και τρόπους διακόσμησης για τα πασχαλινά αυγά, αλλά το κυρίαρχο μοτίβο, στο νότο της Κροατίας είναι το κόκκινο αυγό με έναν άσπρο σταυρό στη μέση. Αντίθετα, στην υπόλοιπη χώρα, κυριαρχούν τα σχέδια με λουλούδια και γεωγραφικά μοτίβα, εμπνευσμένα κυρίως από τη φύση.
Στη Σερβία, το πρώτο αυγό που βγαίνει από το σκεύος, όπου βάφονται τα αυγά, φυλάσσεται έως το επόμενο Πάσχα στο σπίτι του νοικοκύρη, για να του παράσχει ασφάλεια και υγεία, ενώ όλα τα αυγά συμμετέχουν στο «διαγωνισμό» τσουγκρίσματος, στον οποίο επιδίδονται μικροί και μεγάλη τη Λαμπρή. Στη Ρουμανία, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, όταν ο Χριστός ήταν πάνω στο σταυρό και είδε τα αυγά να γίνονται κόκκινα από το αίμα του, ζήτησε από τους πιστούς να βάφουν κόκκινα αυγά σε ανάμνηση της θυσίας Του.
Στη Βουλγαρία το βάψιμο των αυγών, vapsuvat, γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη, Veli Chetvortok. Το βράδυ της ίδιας ημέρας, οι νοικοκυρές παίρνουν ένα από τα βαμμένα αυγά στην εκκλησία για να τα διαβάσει ο παπάς, μαζί με τα δώδεκα ευαγγέλια. Με το πέρας της λειτουργίας, θάβουν το αυγό στο αμπέλι τους προκειμένου να τους προστατεύσει ο Θεός από χαλαζοθύελλες και να έχουν καλή σοδειά. Στη λαϊκή συνείδηση ένα αυγό, που έχει διαβαστεί στην εκκλησία τη Μεγάλη Πέμπτη, μπορεί να αντέξει χωρίς να χαλάσει ολόκληρη τη χρονιά.
Γιάννης Ιωαννίδης
