«…γιατί ράτσες καταδικασμένες σε εκατό χρόνια μοναξιάς δεν θα είχαν δεύτερη ευκαιρία πάνω στη γη»: Αυτές είναι οι τελευταίες λέξεις της ομορφότερης ιστορίας που διάβασα ποτέ. Μιας ιστορίας που δεν εξαντλείται στις ασφυκτικές διαστάσεις μιας λογοτεχνικής ιστορίας. Γιατί είναι η ιστορία των πάντων, ορατών και αοράτων. Είναι η ιστορία της επιθυμίας, του πόνου, της τρέλας, του έρωτα, της μνήμης, των ενοχών και του θανάτου. Είναι η ιστορία όλων των ιστοριών που έχουν ειπωθεί ποτέ. Είναι η ιστορία της Μοναξιάς. Εκατό ολόκληρων χρόνων από δαύτην, εκατό χρόνων που εκτείνονται στο συν και στο πλην άπειρο.
Έχει πολλάκις γραφτεί ότι το εμβληματικό μυθιστόρημα του Κολομβιανού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες αποτελεί μια υποδειγματική τοιχογραφία εποχής. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι μια βυθομέτρηση της ψυχής της Λατινικής Αμερικής. Είναι μια ελεύθερη πτώση σε όλα όσα δεν θα μπορούσαμε ποτέ να συλλάβουμε, ακριβώς γιατί είναι τόσο οικεία και δικά μας, ώστε καταλήγουν ανοίκεια και ξένα. Έχει πολλάκις γραφτεί πως το Εκατό χρόνια μοναξιάς είναι ένα συγκλονιστικό μωσαϊκό χαρακτήρων. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι ένα ηφαίστειο από μορφές ανθρώπινες, θεϊκές και δαιμόνιες, που μπορούν να φέρουν τον κόσμο ανάποδα και να εξαφανιστούν δια παντός από προσώπου γης στο ίδιο δευτερόλεπτο. Έχει πολλάκις γραφτεί πως έχουμε να κάνουμε με την απεικόνιση ενός κόσμου που αποσυντίθεται, που αλλάζει και χάνεται. Έχουμε να κάνουμε με κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Πρόκειται για έναν κόσμο που γίνεται αντιληπτός μονάχα με τρόπο υπερβατικό. Που δεν τον βλέπεις με τα μάτια, που δεν τον καταλαβαίνεις με το μυαλό. Αυτός ο κόσμος είναι αμφίβολο αν υπήρξε ποτέ, μολαταύτα όμως, θεριεύει μέσα μας σαν ό,τι πιο έντονο έχουμε βιώσει ποτέ.
Η Μοναξιά είναι παντού. Συνθέτει και αποδομεί τα πάντα. Τα σιγοτρώει και τα ανασταίνει και τα σκοτώνει πολύ πιο οριστικά από το θάνατο. Η μοναξιά είναι στον πάγο που αντικρίζουν για πρώτη φορά με δέος οι κάτοικοι του Μακόντο. Είναι στα σώματα, στα δέρματα, στα ζωύφια, στα δέντρα, στα ποτάμια, στα όνειρα, στα φαντάσματα και στις κατάρες. Είναι στην ανάληψη της Ωραίας Ρεμέδιος στους ουρανούς και στη θανατηφόρα λαχτάρα που προκαλούσε η Θεία εμφάνισή της. Είναι στο τρένο το γεμάτο στοιβαγμένα πτώματα που καταπλακώνουν τον Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία, είναι στην τρέλα που τον καταλαμβάνει όταν τα λεγόμενα των άλλων μετατρέπουν αυτό που έζησε σε ένα σκοτεινό όνειρο. Είναι στο ατερμάτιστο σπίτι που γεννοβολά τους Μπουενδία τον ένα μετά τον άλλο, φέρνοντάς τους σε έναν κόσμο γεμάτο παράδεισους και κολάσεις, διαψεύσεις και θριάμβους, πάθη και παραιτήσεις. Είναι στον Συνταγματάρχη Αουρελιάνο Μπουενδία που γεννήθηκε με τα μάτια ανοιχτά. Είδε το φως μονομιάς, αφότου είχε πρώτα δει το σκοτάδι. Γεννήθηκε ήδη ζωντανός, πέθανε ήδη πολλάκις νεκρός.
Η δική του Μοναξιά είναι η πιο σαρωτική και αδιαπραγμάτευτη από όλες. Η Μοναξιά του χαράσσεται στο πληγωμένο σώμα 32 αποτυχημένων εξεγέρσεων, στην ηδονική ψυχοπαθολογία της ήττας. Στη λαίμαργη επαναστατικότητά του, στην εκβιαστική του τιμή, στην αμαρτωλή του περηφάνια. Στη διαδικασία εξάλειψης και εξαΰλωσης που επιβάλλει στον εαυτό του. Στα ψαράκια που κατασκευάζει, αποσυρμένος και αποκαμωμένος, με περισσή επιμέλεια, μονάχα για να τα καταστρέψει με το που ετοιμάζονται. Είναι στον θάνατό του, που θα τον βρει όταν συνειδητοποιήσει την άβυσσο της μοναξιάς του. Θα φύγει από τη ζωή μονάχα όταν έχει εκμηδενιστεί κάθε ίχνος και υποψία του θρύλου του. Κι όμως, ακόμη και τότε, ο Αουρελιάνο Μπουενδία θα επωμιστεί, αυτάρεσκα και ανιδιοτελώς, μεγαλόπρεπα και ευτελώς, ένα βάρος ασήκωτο. Θα σηκώσει τη Μοναξιά όλων μας, τη Μοναξιά όσων υπήρξαν και όσων θα υπάρξουν, τη Μοναξιά που δεν αφήνει χώρο και ελπίδα καμιά.
Ναι, το Εκατό χρόνια μοναξιάς είναι το απόλυτο δείγμα του ρεύματος του μαγικού ρεαλισμού. Όχι επειδή συγκεντρώνει διάφορα θεωρητικά στοιχεία, όχι επειδή ενδύεται μια συγκεκριμένη αισθητική φόρμα. Αλλά επειδή είναι μια σκέτη μαγεία, τόσο ρεαλιστική που τη νιώθεις με τρόπο σχεδόν σωματικό. Σε αλλάζει. Σε αγγίζει με το μαγικό του ραβδί. Και σε πονά με έναν τρόπο που σε κάνει να λατρεύεις τον πόνο!
Γιώργος Παπαδημητρίου
