ΑΝΩΤΕΡΑ ΒΙΑ
(FORCE MAJEURE / TURIST)
Σκηνοθεσία: Ρούμπεν Όστλουντ
Παίζουν: Γιοχάνες Κούνκε, Λίζα Λόβεν Κόνγκσλι, Κρίστοφερ Χίβιου, Μπράντι Κόρμπετ
Διάρκεια: 118’
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ
Μία μεσοαστική οικογένεια Σουηδών περνά τις διακοπές της σε ένα πολυτελές χιονοδρομικό κέντρο. Το ζευγάρι μαζί, με τα δυο τους παιδιά, φαίνεται να διασκεδάζει και να απολαμβάνει την ουσία των διακοπών. Την ξεκούραση, την ηρεμία και την αναπόσπαστη ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών. Το σκηνικό είναι σαν να έχει βγει από διαφήμιση! Χιόνι, ηλιόλουστες πλαγιές, χλιδή. Κι εκεί που όλα φαίνεται να βαίνουν καλώς, μία χιονοστιβάδα έρχεται να ταράξει την επιφανειακή οικογενειακή ηρεμία και να φέρει στο προσκήνιο τα πιο ενδόμυχα υπαρξιακά ερωτήματα γύρω από τη συντροφικότητα και τον γάμο. Αφορμή; Η αυθόρμητη αντίδραση του πατέρα (Τόμας) να τρέξει να σωθεί, αφήνοντας πίσω γυναίκα (Έμπα) και παιδιά, καθώς κοιτάζει να βγει σώος και αβλαβής όταν η χιονοστιβάδα ορμά απρόσμενα στο εξωτερικό εστιατόριο, στην ταράτσα του ξενοδοχείου.
Μετά απ’ αυτό, τίποτα δεν είναι το ίδιο. Η Έμπα, η οποία έμεινε να προστατεύσει τα παιδιά της όταν ο Τόμας το έβαλε στα πόδια, αμφισβητεί ευθέως τόσο τον ρόλο του στην οικογένεια όσο και την αφοσίωσή του στην ίδια και στα παιδιά. Ο Τόμας, κλονισμένος από αυτή την αμφισβήτηση, αλλά κυρίως από την επαναξιολόγηση της θέσης του στην δομή της μεσοαστικής σύγχρονης αντίληψης της οικογένειας, προσπαθεί να βρει τον ηγέτη που κρύβει μέσα του. Ο άντρας ως προστάτης, ο άντρας ως αρχηγός, ο άντρας ως εγγυητής της ισορροπίας και της θαλπωρής, έρχεται αντιμέτωπος με τον αιώνιο φόβο του ανθρώπου, τον θάνατο, ο οποίος κάνει την εμφάνισή του μέσα από την ορμητικότητα και τον ατίθασο χαρακτήρα της φύσης.
Η οικογενειακή ισορροπία, πέραν της αγάπης, στηρίζεται και στο «παιχνίδι» των ρόλων. Αν κάτι δεν πάει σύμφωνα με τα «νομότυπα» στάνταρ, η οικογενειακή σταθερότητα κρέμεται από μία κλωστή. Ο σύγχρονος άνθρωπος, κάτω από το βάρος της καθημερινής του ανασφάλειας, ματαιοδοξεί όλο και περισσότερο και αποπροσανατολίζει την υπαρξιακή του σταθερά. Αυτή η ψυχολογική του αστάθεια οδηγεί στην δειλία την κρίσιμη στιγμή, όπως ακριβώς συνέβη στον Τόμας. Αυτό πυροδοτεί αντιδράσεις και οι υπαρξιακές συζητήσεις που έπονται είναι όλα τα λεφτά. Τα ερωτήματα που θέτουν τελικά οι ήρωες μας δεν αφορούν μονάχα τον σύντροφο τους, αλλά κυρίως τους εαυτούς τους και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές δομές τους έμαθαν να αντιλαμβάνονται την ζωή τους σε σχέση με τους άλλους και να δρουν κάτω από την σκέπη των ρόλων.
Ο Ρούμπεν Όστλουντ (σκηνοθέτης του «Play» και του «Involuntary») επιλέγει το σκηνικό του χιονοδρομικού κέντρου, του σημείου συνάντησης των τουριστών των βόρειων χωρών. Με κάτι από Μπέργκμαν και με μια βαθιά επιρροή από το παρελθόν του σκανδιναβικού σινεμά, ο Σουηδός σκηνοθέτης αναπτύσσει μια πρωτότυπη κινηματογράφηση γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις και πλάθει ένα υπαρξιακό δράμα. Με έντονη τη διάθεση σαρκασμού, καθώς και με μια ξεκάθαρη σεναριακή ρότα προς το ξεγύμνωμα και την αμφισβήτηση των στερεοτύπων γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι ερμηνείες φυσικές, μετρημένες, ενσωματωμένες στη γενικότερη στυλιζαρισμένη αφήγηση.
Ο άνθρωπος λοιπόν αντιμέτωπος με την φύση, ο άντρας αντιμέτωπος με τους ρόλους του και η πραγματικότητα απέναντι στην επίπλαστη κοινωνική νομοτέλεια που βρυχάται, αλλά δεν φοβίζει την φύση και την ενστικτώδη – ζωώδη αντίδραση του ανθρώπου για επιβίωση. Ο πολυάσχολος μεσοαστός πατέρας έρχεται να αναπληρώσει τον χαμένο χρόνο μακριά απ’ τα παιδιά του και να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις των διακοπών, καθώς τότε δεν υπάρχουν δικαιολογίες περί δουλειάς, κούρασης και συναφών. Η ταινία κέρδισε το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο τμήμα «Ενα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών, ενώ ήταν υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και για καλύτερη ταινία στα βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, με τον Όστλουντ να είναι επίσης υποψήφιος για το βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη.
Αξιολόγηση: ****
Ευριπίδης Ταρασίδης