Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ ΔΕΙΝΟΠΑΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Ακαδημίες τεχνών: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Το θέμα που «άνοιξε» το Φεβρουάριο 2023 με την αναγνώριση των πτυχίων στις καλλιτεχνικές σπουδές έφερε στην επιφάνεια το θέμα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Οι Ακαδημίες τεχνών ένα θέμα που βασανίζει όλες αυτές τις δεκαετίες τον καλλιτεχνικό κόσμο. Εξαιρούνται οι κλάδοι που ανήκουν στις καλές τέχνες. Η Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, για κάποιο λόγο, δεν ανήκει στην Πρυτανεία του Πανεπιστημίου. Είναι ανεξάρτητη και έχει αναπτύξει την έρευνα με τρόπο πιο σωστό και άρτιο παρά οι άλλες σχολές. Θα δούμε πως. Στους άλλους κλάδους η κατάσταση ήταν και είναι τραγική.
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΤΕΧΝΩΝ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Από τότε που ο καλλιτέχνης έγινε αναγνωρισμένο μέλος της ελληνικής κοινωνίας, άρχισε η τέχνη να διδάσκεται. Ο καλλιτέχνης δεν ήταν πλέον ο άξεστος ή ο τρελός, αλλά ένα ευυπόληπτο μέλος της κοινωνίας. Μπορούσε να διδάξει και το έκανε σε στενό κύκλο, ο καθένας στο εργαστήριό του.
Αργότερα ιδρύθηκαν κάποιες σχολές. Σχολές, εργαστήρια, ήταν τα φυτώρια που βγήκαν ζωγράφοι, ενδυματολόγοι, σκηνογράφοι, γλύπτες, αφηγητές, μουσικοί, χορευτές, φωτογράφοι…
Η μόνη φωτεινή εξαίρεση ήταν και είναι η Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Έγινε, από την ίδρυσή της, παράρτημα του Πολυτεχνείου. Όπως αυτό ήταν ανεξάρτητο από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου, έτσι και Σχολή Καλών Τεχνών διατήρησε την αυτοδυναμία της. Τι σημαίνει αυτό θα το δούμε στη συνέχεια αυτού του άρθρου.
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΤΕΧΝΩΝ: ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΛΛΕΙΜΑ
Στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι υπήρχε και υπάρχει ένα μεγάλο κενό. Δεν υπάρχει κάποιος που θα υποστηρίξει τους νέους καλλιτέχνες για να υλοποιήσουν το όραμά τους. Υπάρχουν κάποια φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων, εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν αυτό τον κανόνα.
Δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την αλληλεγγύη μεταξύ τους. Αν και αυτό είναι δύσκολο, γιατί υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα, αυτός είναι ο μόνος τρόπος να δημιουργήσουν κάτι. Ας θυμηθούμε ένα σχετικά σύγχρονο παράδειγμα: Ένας πλούσιος έδωσε το κτήμα του στη Ρωσία για να ζήσουν εκεί κάποιοι καλλιτέχνες. Αυτοί άρχισαν να πειραματίζονται και μέσα σε λίγα χρόνια έφτιαξαν ένα κίνημα τέχνης που ανέτρεψε τα πάντα στην τέχνη. Η Ρωσική Πρωτοπορία είχε δημιουργηθεί.
Στην Ελλάδα αυτό δεν υπήρξε και δεν υπάρχει, αυτό που λέμε Ακαδημίες τεχνών. Ακόμη, το υπουργείο πολιτισμού ήταν πάντα αντίθετο στις νέες τάσεις. Η Μελίνα Μερκούρη κάτι έκανε, ήταν η αρχή ενός μεγάλο έργου που δεν είχε συνέχεια. Με αυτό τον τρόπο λιμνάζουμε στην ανυπαρξία προτάσεων και νέων δημιουργών. Το κράτος επιμελώς φροντίζει να κόβει τα φτερά στους νέους δημιουργούς.
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΤΕΧΝΩΝ: ΤΑ ΦΥΤΩΡΙΑ
Εκτός από τη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα δεν υπάρχει το εύφορο έδαφος που θα δεχτεί το σπόρο της δημιουργίας. Ο καλλιτέχνης είναι θύμα των γκαλερί που το βλέπουν σαν τρόπο να βγάλουν λεφτά, άρα ο νέος καλλιτέχνης δεν έχει θέσει εκεί. Μένουν μόνο κάποιοι καταξιωμένοι καλλιτέχνες που θέλουν να διδάξουν αυτά που ξέρουν σε αυτούς που θα συνεχίσουν το έργο τους.
Η Σχολή Καλών Τεχνών στη Αθήνα είναι μια φωτεινή εξαίρεση. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί να απασχολεί καθηγητές που δεν έχουν τα ακαδημαϊκά προσόντα. Διαθέτουν, όμως, πείρα, δημιουργικό έργο ή έρευνα πάνω σε αυτό το αντικείμενο. Ακόμη, σε αυτή τη σχολή γίνεται η έρευνα στο αντικείμενο των πλαστικών τεχνών. Έτσι οι καθηγητές θέλουν να δημιουργούν συνεχιστές στο έργο τους, να ωθούν τους καλλιτέχνες στη δημιουργία και στην έρευνα.
Στις ιδιωτικές σχολές και τα διάφορα σεμινάρια, πολλές φορές γίνεται κάτι ανάλογο, αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Φυσικά, τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο ισχνά από αυτά στης Σχολής Καλών Τεχνών.
Με δεδομένο αυτή την ακαδημαϊκή δομή μπορούμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις. Μπορούμε να δούμε ή να οραματιστούμε ένα μέλλον στην Ελλάδα που δε θα έχει να ζηλέψει τίποτε από αντίστοιχα κέντρα εκπαίδευσης στο εξωτερικό.
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΤΕΧΝΩΝ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ
Εκτός από τις πλαστικές τέχνες, ζωγραφική, γλυπτική, ψηφιακές τέχνες, εγκαταστάσεις και τη λογοτεχνία στους υπόλοιπους τομείς υπάρχει ένα τεράστιο κενό.
Αν οι Σχολές Καλών Τεχνών και τα φιλολογικά τμήματα καλύπτουν τους προαναφερόμενους τομείς, στις άλλες δραστηριότητες δεν υπάρχει η ανάλογη μόρφωση. Χρειάζονται λοιπόν Ακαδημίες τεχνών: Στο χορό, στην κεραμική, στην Περφόρμανς, στο κουκλοθέατρο, στη φωτογραφία. Φυσικά, η είσοδος σε αυτές θα πρέπει να είναι κατόπιν εξετάσεων σε ειδικά μαθήματα ή κατόπιν εξέτασης του έργου του καλλιτέχνη που θέλει να μορφωθεί.
Οι διδάσκοντες θα πρέπει να είναι είτε κάτοχοι ανάλογων πτυχίων είτε καλλιτέχνες με σημαντικό έργο που να πιστοποιείται από εκθέσεις των έργων τους είτε και τα δύο. Τέλος, αυτές οι Ακαδημίες θα πρέπει να έχουν σχέση με την αγορά εργασίας και να οργανώνουν εκθέσεις ή δρώμενα για τους φοιτητές. Με αυτό τον τρόπο θα καταφέρει η κάθε Ακαδημία να δημιουργεί ένα πρωτοποριακό ρεύμα και να συστήνει τον καλλιτέχνη στην κοινωνία.
Σε αυτή την περίπτωση, το υπουργείο πολιτισμού θα πρέπει να συνεργαστεί με αυτό της παιδείας για να φτιάξουν ένα καλά οργανωμένο ίδρυμα. Οι γνώμες των ήδη καταξιωμένων καλλιτεχνών, ειδικά των παλιότερων, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Μόνο έτσι η τέχνη στην Ελλάδα μπορεί να ακολουθήσει τις διεθνείς τάσεις. Επιπλέον, να φτιάξει το δρόμο που θα οδηγήσει στη δημιουργία της πρότασης στην τέχνη που θα είναι αυτή των Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΑΚΑΔΗΜΙΕΣ ΤΕΧΝΩΝ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Για όλα αυτά είναι απαραίτητο το κράτος να πιστέψει ότι αξίζει να υποστηρίξει το σύγχρονο πολιτισμό. Να υπάρξουν μέτρα που θα είναι πιο μεγάλα και «γενναία» από αυτά που τέθηκαν επί υπουργίας Μερκούρη.
Ένα κράτος που θα πιστέψει ότι ο πολιτισμός μπορεί να ωφελήσει τον κόσμο, να ανταποδώσει αυτό που δαπανήθηκε, μέσω της κατανάλωσης, θα καταφέρει να προσφέρει στον ελληνικό πολιτιστικό χώρο. Πολιτισμός και αγορά είναι αλληλένδετα στοιχεία γιατί και τα δύο είναι στο επίκεντρο της πόλης. Άλλωστε η λέξη «πολιτισμός» έχει να κάνει με την πόλη σαν ενεργό κέντρο.
Μόνο αν δημιουργήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, μόνο τότε θα σταματήσουμε μόνο να αναπολούμε το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας και θα βλέπουμε τα δικά μας θαυμαστά έργα. Μόνο τότε ο νέος ελληνικός πολιτισμός θα προτείνει κάτι όσον αφορά στην ανανέωση του πολιτισμού παγκοσμίως.
Μέχρι τότε θα αναμένουμε. Εμείς θα καταγράψουμε απόψεις, έτσι ώστε ο αναγνώστης να φτιάξει τη δική του γνώμη για αυτό το μεγάλο θέμα.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ-ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΡΘΡΩΝ
