ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΒΩΝ

γράφει ο Δημήτρης Βασιλείου

Φίλτατοι ένα Σάββατο προ διετίας πρωτοεπισκεφτήκαμε μόλις μερικούς μήνες μετά τα εγκαίνιά του το τότε νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών που σίγουρα είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά μουσεία, τα εκθέματα του οποίου προέρχονται από την ανασκαφική δραστηριότητα στη Βοιωτία και καλύπτουν μία μεγάλη χρονική περίοδο από την παλαιολιθική εποχή έως τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Είχα πεισματώσει τότε να φέρω προς επίσκεψη την μέντορα μου στον πολιτισμό και το Ελληνικό πνεύμα! Πέρασαν δύο ολόκληρα χρόνια για να υλοποιηθεί τούτο το όνειρο! Τοιουτοτρόπως μέσα στο πλαίσιο της πασχαλινής εξόρμησης καταφέραμε να το επισκεφτούμε έστω και με τα στοιχεία της κόπωσης να μας κυριεύουν!

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης των Θηβών χτίστηκε στην πρώτη του μορφή του την περίοδο 1905-1912 στο βόρειο άκρο του λόφου της «Καδμείας» και περιελάμβανε ένα διώροφο κτήριο με βοηθητικούς χώρους. Την περίοδο της Κατοχής έκλεισε και έγινε στρατώνας των κατοχικών δυνάμεων. Μετά τον πόλεμο δεν άνοιξε και τελικά κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1950. Στη θέση του χτίστηκε νέο κτήριο, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1962 και φιλοξενούσε τις συλλογές του σε ισόγειο κτήριο. Η έκθεση αναπτυσσόταν σε τέσσερις μεγάλες αίθουσες, αλλά και στον προθάλαμο όπως και στον κήπο του μουσείου, ήταν οργανωμένη χρονολογικά και θεματικά, βάσει των τύπων των τεχνέργων.

Το 2007 το Μουσείο έκλεισε για το κοινό με σκοπό να γίνει η ανακαίνισή του. Το νέο κτήριο κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 2005 και 2010 στον ίδιο χώρο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μιχάλη Σουβατζίδη, με ενοποίηση των προϋπαρχόντων κτηρίων γύρω από ένα κεντρικό αίθριο, δημιουργώντας συνολικά στεγασμένο εκθεσιακό χώρο 1.000 τετραγωνικών μέτρων. Επίσης διαμορφώθηκαν 1.390 τετραγωνικά μέτρα ημιυπαίθριων και 1.750 υπαίθριων χώρων εκθεσιακών χώρων, στους οποίους εκτίθενται αρχαιότητες που δεν επηρεάζονται από τις καιρικές συνθήκες. Το συγκρότημα διαθέτει ακόμη χώρους διοίκησης, συντήρησης, σχεδίασης, αποθήκευσης, μελέτης και βιβλιοθήκες. Στη βάση του κτηρίου υπάρχει επισκέψιμος ανασκαφικός χώρος. Ο εσωτερικός χώρος του μουσείου, συντηρήθηκε, έγινε επισκέψιμος πλέον και ο μεσαιωνικός πύργος που ανήκει στην οχύρωση της φραγκοκρατούμενης Θήβας και κτίστηκε το 1278 από τον Νικόλαο Β΄ Σαιντ-Ομέρ. Ως ενθυμούμαι τα εγκαίνια του νέου κτηρίου και των ανανεωμένων συλλογών του έγιναν στις 7 Ιουνίου 2016 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον νυν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και έλαβε μεγάλη δημοσιότητα.

Το νέο αρχαιολογικό μουσείο παρουσιάζει τις συλλογές του σε δεκαοκτώ ενότητες συνολικά. Ενώ έντεκα θεματικές ενότητες παρουσιάζουν τα αρχαιολογικά ευρήματα με χρονολογική σειρά από την παλαιολιθική περίοδο έως και την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους και παρουσιάζεται διαχρονικά ο πολιτισμός, η καθημερινή ζωή, η πολιτική και κοινωνική εξέλιξη στη Βοιωτία. Παράλληλα σε επτά εξειδικευμένες ενότητες παρουσιάζεται η ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών και των πρώτων αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή, οι μύθοι που σχετίζονται με τη Βοιωτία και η πνευματική ακτινοβολία της Βοιωτίας από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη αναφορά στις τραγωδίες του θηβαϊκού μυθολογικού κύκλου. μελέτες που υλοποιήθηκαν για τη στήριξη των αρχαίων και τη διαμόρφωση των προθηκών.

Η συντήρηση και η αποκατάσταση των εκθεμάτων επιτελέσθηκε από εξειδικευμένους συντηρητές, όπως οι τοιχογραφίες, τα ψηφιδωτά δάπεδα, τα χειρόγραφα, οι λίθινοι λέοντες κ.λπ. ενώ η συλλογή στοιχείων από ποικίλους φορείς σε συνεργασία με διάφορες υπηρεσίες, όπως η Διεύθυνση Συντήρησης, η Εφορεία Σπηλαιολογίας, το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, το Μουσείο Ακροπόλεως κ.ά., που παρείχαν τη δυνατότητα στο προσωπικό που συμμετείχε, να διευρύνει τις γνώσεις του σε πολλούς τομείς και να αποκτήσει την αντίστοιχη εμπειρία. Όσο για την μουσειολογική μελέτη που καθόρισε την ερμηνευτική οπτική του μουσείου και προέταξε την εξαιρετική αφηγηματική γλώσσα με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, ο οποίος υποστηρίχθηκε τόσο από την ανάπτυξη των εκθεμάτων στο χώρο, όσο και από το ψηφιακό υλικό. Σημαντικό στοιχείο είναι ο διαχρονικός χαρακτήρας της έκθεσης που βασίζεται στη μη αξιολογική προσέγγιση του παρελθόντος. Αυτό που σε αφήνει άφωνο είναι το νέο στοιχείο που χαρακτηρίζει την συνύπαρξη δύο αρχαιολογικών χώρων στον περιβάλλοντα χώρο του, οι οποίοι εντάσσονται στην περιήγηση της έκθεσης.

Αν κανείς προσέξει το προοπτικό ερμηνευτικό σχέδιο όπου περιλαμβάνονται μακέτες των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, σε πραγματικές και σχεδιαστικές αναπαραστάσεις, καθώς και αποκαταστάσεις. Δίδεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να επιταχύνει την κατανόηση και ερμηνεία των εκθεμάτων.

Η έκθεση έχει εμπλουτιστεί σε μεγάλο ποσοστό με νέα εκθέματα που προέρχονται από τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων. Μερικά μάλιστα σύνολα των εκθεμάτων του είναι μοναδικά στο είδος τους στην Ελλάδα και στον κόσμο, όπως η μοναδική συλλογή των σφραγιδοκύλινδρων από το «Δωμάτιο του Θησαυρού» του μυκηναϊκού ανακτόρου της Θήβας, φερμένοι από την Ανατολή, η ομάδα κοσμημάτων από λαζουρίτη, οι εμπορικοί ψευδόστομοι αμφορείς με επιγραφές στη Γραμμική Β γραφή, οι μοναδικές στην ηπειρωτική Ελλάδα πήλινες ζωγραφιστές λάρνακες της Τανάγρας. Στην ιστορική περίοδο προσγράφονται η ομάδα των επιτυμβίων στηλών από σκούρο βοιωτικό λίθο, με υπέροχες εγχάρακτες μορφές πολεμιστών σε δράση εν ώρα μάχης, μερικοί Κούροι από το ιερό του Απόλλωνος στο όρος Πτώο και η ομάδα των πώρινων επιτυμβίων θριγκών. Εκτός όμως από τα μνημεία της προϊστορίας και της ελληνικής αρχαιότητας, θέση έχουν τώρα στο μουσείο και τα υλικά κατάλοιπα της Βυζαντινής περιόδου και των μετέπειτα αιώνων, φωτίζοντας άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές της ζωής της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

Εδώ έκρινα σκόπιμο να αναφέρω πως στο περιγραφικό μέρος είναι ατόφιο το κείμενο της Αρχαιολόγου, Αλεξάνδρας Χαραμή, προϊσταμένης της εφορίας Αρχαιοτήτων Θήβας, για να αποφύγω την οποιαδήποτε παράληψη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ ΣΤΗ ΒΟΙΩΤΙΑ

Ως εισαγωγή στον προθάλαμο, παρουσιάζεται η ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στη Βοιωτία και η ιστορία του μουσείου (ενότητα 1), μέσα από έγγραφα αρχείου, αντικείμενα παλαιών ανασκαφών, φωτογραφικό υλικό. Επίσης στην αίθουσα υποδοχής παρουσιάζονται ταινίες μικρού μήκους με θέματα σχετικά με το μουσείο, όπως η ιστορία του μουσείου και των ανασκαφών, οι εργασίες της νέας έκθεσης, και στιγμιότυπα από εργασίες συντήρησης στο Μουσείο και στον μεσαιωνικό πύργο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ

Μία από τις δύο εξειδικευμένες ενότητες που παρουσιάζονται εμβόλιμες στη γενική αφήγηση είναι η ενότητα 2, «Τοπία και Μύθοι της Βοιωτίας», στην οποία ο επισκέπτης ενημερώνεται σχετικά με τον γεωγραφικό χώρο, το φυσικό περιβάλλον και το πλούσιο μυθολογικό παρελθόν της Βοιωτίας (Κάδμος, η ιστορία του Οιδίποδα, ο Ηρακλής και ο Διόνυσος). Στην ίδια ενότητα και κατά μήκος του τοίχου, τοποθετείται η λεγόμενη «ροή του χρόνου», μία κατασκευή-χρονολόγιο, όπου γίνεται αναφορά στα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της Βοιωτίας. Την ενότητα συμπληρώνει μια διαδραστική εφαρμογή, το ψηφιακό χρονολόγιο, καθώς και δύο βίντεο με θέματα «Τα τοπία της Βοιωτίας» και «Μύθοι της Βοιωτίας».

ΕΝΟΤΗΤΑ 15

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η δεύτερη εξειδικευμένη ενότητα που παρουσιάζεται εμβόλιμη είναι η Ενότητα 15, η οποία διατρέχει τον υπερυψωμένο διάδρομο-στοά γύρω από το αίθριο. Θέμα της είναι «Η πνευματική ακτινοβολία της Βοιωτίας από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή».

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η πνευματική προσφορά της Βοιωτίας στην παγκόσμια κοινότητα, μέσα από παλαιά χαρακτικά, παλαίοτυπα βιβλία και διαδραστική ψηφιακή προβολή με αφιερώματα σε σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες βοιωτικής καταγωγής, όπως ο Πλούταρχος, ο Πίνδαρος, η Κόριννα κ.ά., στους περιηγητές και σε άλλες προσωπικότητες που έδρασαν στο χώρο της Βοιωτίας από τον 14^ο έως τον 19^ο αι. ή εμπνεύστηκαν από τη Βοιωτία, όπως φωτογράφοι του 20^ου αι.

Η ενότητα εμπλουτίζεται και με ένα βίντεο με θέμα «Η διαχρονική σημασία της Κωπαΐδας».
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη συμβολή της στο αρχαίο δράμα με τον θηβαϊκό μυθολογικό κύκλο, που ενέπνευσε τους τραγικούς ποιητές του 5^ου αι. π.Χ.

Η παρουσίαση χρησιμοποιεί σαν εργαλεία εποπτικό υλικό υπό μορφή κειμένου και φωτογραφιών αλλά και αρχαιολογικά ευρήματα σχετικά με το θέατρο (μάσκες, ειδώλια ηθοποιών κ.ά.), ενώ περιλαμβάνει και προβολή ταινίας με αποσπάσματα από σύγχρονες παραστάσεις αρχαίου δράματος. Η έκθεση εμπλουτίζεται με ένα σύγχρονο θεατρικό κοστούμι από τραγωδία του θηβαϊκού κύκλου Οι ενότητες που ακολουθούν μια χρονολογική ακολουθία, συνοπτικά περιλαμβάνουν τα εξής:

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ

Στην Ενότητα 3 παρουσιάζονται τα εκθέματα που αφορούν στα πρώτα υλικά ευρήματα από την αυγή του πολιτισμού στη Βοιωτία, την Παλαιολιθική (33000-6800 π.Χ.) και τη Νεολιθική περίοδο (6800-3200 π.Χ.). Αναπτύσσεται σε δύο μεγάλες εκθεσιακές επιφάνειες, μία για τα πολυποίκιλα ευρήματά της (εργαλεία, οψιδιανοί, ειδώλια, αγγεία κ.λπ.) και μία για το εποπτικό υλικό της.

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

Η Ενότητα 4 είναι αφιερωμένη στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού (3200-1700 π.Χ.). Περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία εκθεμάτων, από μικρά ειδώλια, εργαλεία και αγγεία. Επίσης παρουσιάζεται η γένεση του μυκηναϊκού πολιτισμού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ενότητα 5 (1400-1200 π.Χ), με δεδομένη τη σημασία της Θήβας κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο, είναι προφανές ότι αποτελεί μία από τις σημαντικότερες του μουσείου. Σε αυτήν παρουσιάζεται διεξοδικά τόσο η οργάνωση του μυκηναϊκού κόσμου, γενικότερα, όσο και η οργάνωση του ανακτόρου των Θηβών, ειδικότερα. Ειδική μνεία γίνεται για τις πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β, που είναι από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου και ανάλογα με τις πληροφορίες που δίνουν εντάσσονται σε ξεχωριστή θεματική υποενότητα.

Τα διάφορα εργαστήρια που λειτουργούσαν στους χώρους του ανακτόρου αποτελούν ιδιαίτερη ενότητα, ούτως ώστε να γίνει σαφής η ιδιαίτερη θέση που είχε το ανάκτορο στη δομή της κοινωνίας.
Μοναδικές αρχαιότητες είναι και οι ταφικές λάρνακες της Τανάγρας, με σαφείς μινωικές επιρροές, τοποθετημένες στο κέντρο της ενότητας. Επιπλέον, περιλαμβάνονται αναπαραστάσεις τοιχογραφιών σε φυσικό μέγεθος από τις ακροπόλεις του Γλα, του Ορχομενού και των Θηβών, όπως επίσης και δομικά κατάλοιπα από κτήρια της συγκεκριμένης περιόδου.

Η ενότητα υποστηρίζεται και με την προβολή ολιγόλεπτου βίντεο για τη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική, καθώς και με μία διαδραστική εφαρμογή για τον γραφέα της Γραμμικής Β.

Η Υπομυκηναϊκή περίοδος, μετά την κατάρρευση των ανακτόρων, είναι περιορισμένης έκτασης και λειτουργεί συνδυαστικά με την προηγούμενη και συνδετικά με την επόμενη. Περιλαμβάνει αγγεία από τάφους της περιόδου και ένα επιτοίχιο κείμενο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΠΡΨΤΟΓΩΜΕΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ενότητα 6 παρουσιάζει ευρήματα της Πρωτογεωμετρικής και της Γεωμετρικής περιόδου (1050-700 π.Χ.). Στις προθήκες εκτίθενται κυρίως αγγεία αλλά και όπλα, κοσμήματα, αντικείμενα μεταλλοτεχνίας, ενώ γίνεται και η παρουσίαση σε χαμηλή προθήκη του πλούσιου ταφικού συνόλου από την Καμηλόβρυση Παραλίμνης. Η ενότητα υποστηρίζεται και από μια διαδραστική εφαρμογή για τον κεραμέα και αγγειογράφο της Γεωμετρικής περιόδου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ενότητα 7 περιλαμβάνει ευρήματα της Αρχαϊκής περιόδου (700-480 π.Χ.), στα οποία περιλαμβάνονται και τα αγάλματα των Κούρων, που αποτελούν μία από τις πλέον σημαντικές ομάδες εκθεμάτων του μουσείου. Για το λόγο αυτό καταλαμβάνουν το κέντρο της ενότητας.

Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα του πολέμου με κυρίαρχο ιστορικό γεγονός τη μάχη των Πλαταιών ως συμβόλου ενότητας των Ελλήνων, καθώς και η υποενότητα της παρουσίασης του λεγομένου «βοιωτικού αλφάβητου». Από άποψη αριθμού εκθεμάτων, η ενότητα αυτή είναι ιδιαιτέρως πληθωρική.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Στην Ενότητα 8 παρουσιάζονται τα εκθέματα της Κλασικής περιόδου (479-323 π.Χ.), μιας από τις πλέον πλούσιες, τόσο σε αριθμό και ποιότητα ευρημάτων, όσο και σε ιστορικά γεγονότα. Στα ευρήματα περιλαμβάνονται οι μαύρες βοιωτικές επιτύμβιες στήλες, εκθέματα σχετιζόμενα με τις μάχες της Τανάγρας και των Λεύκτρων, μεγάλος αριθμός από ανάγλυφα, καθημερινά αντικείμενα εξαιρετικής ποιότητας, καθώς και δύο ταφικά σύνολα με πολύ σημαντικά και καλά διατηρημένα κτερίσματα. Η ενότητα υποστηρίζεται και με βίντεο με θέμα την πόλη της κλασικής περιόδου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

H Ενότητα 9 περιλαμβάνει εκθέματα που αφορούν στην Ελληνιστική περίοδο (323-31 π.Χ.). Ειδική αναφορά γίνεται στις νέες μορφές εξουσίας, στα ελληνιστικά βασίλεια και το θεσμό της πόλης, στις ομοσπονδίες, στις σχέσεις των Μακεδόνων και των Ρωμαίων με τη Βοιωτία έως τον 1^ο αι. π.Χ., στη ζωή των δούλων, όπως και στην οργάνωση της ελληνιστικής οικίας, η οποία υποστηρίζεται με διαδραστική εφαρμογή.

Τα εκθέματα που συγκροτούν την ενότητα είναι ποικίλα: αγγεία, κοσμήματα, γλυπτά, επιγραφές, τα γνωστά ειδώλια της εποχής, δηλαδή οι λεγόμενες «ταναγραίες», καθώς και ένα τμήμα από ζωγραφιστό δάπεδο με παράσταση αυλητή, νικητή σε μουσικούς αγώνες.

Την ενότητα εμπλουτίζει και μία μακέτα ενός «μακεδονικού τύπου» μνημειακού τάφου, ο οποίος έχει ανασκαφεί στην αρχαία Τανάγρα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10

ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Στην Ενότητα 10 περιλαμβάνονται τα εκθέματα της Ρωμαϊκής περιόδου (31 π.Χ.-330 μ.Χ.), με κυρίαρχο έκθεμα τον ανδριάντα του αυτοκράτορα Αδριανού. Εκτός αυτού, η ενότητα συγκροτείται από μεγάλο αριθμό εκθεμάτων μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα γυάλινα σκεύη, ένας μεγάλος χάλκινος λουτήρας, πρότυπα για τη μέτρηση υγρών, αγάλματα, αντικείμενα λατρείας ανατολικών θεοτήτων.

Επίσης, ιδιαιτέρως προβάλλεται και ένα από τα πιο πρόσφατα ανασκαφικά ευρήματα της περιοχής. Πρόκειται για μία επιτύμβια στήλη με το ζωγραφικό πορτρέτο του νεκρού, το όνομά του οποίου ήταν «ΘΕΟΔΩΡΟΣ».

ΕΝΟΤΗΤΑ 11

ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ενότητα 11 περιλαμβάνει τα εκθέματα των πρωτοβυζαντινών χρόνων (324-565 μ.Χ.). Τα αντικείμενά της είναι κυρίως μέρη γλυπτού αρχιτεκτονικού διάκοσμου και αρχιτεκτονικά μέλη, αλλά υπάρχει και ικανός αριθμός αγγείων χρηστικής κεραμικής.

Το πλέον σημαντικό έκθεμα της ενότητας αυτής, και ένα από τα πιο σημαντικά του μουσείου, είναι το ψηφιδωτό δάπεδο διαστάσεων 6,50×3,50 μέτρων, με τις προσωποποιήσεις των τεσσάρων μηνών, που εντάσσεται στη θεματική υποενότητα που αφορά τα ψηφιδωτά της Βοιωτίας και τον τρόπο κατασκευής τους.

Ειδική αναφορά γίνεται επίσης και σε επαγγέλματα με τα οποία σχετίζονται συγκεκριμένα εκθέματα, όπως του οικοδόμου, του μελισσοκόμου, του αγγειοπλάστη κ.ά.

Το πλούσιο εποπτικό υλικό της ενότητας περιλαμβάνει προβολή σε οθόνη μεγάλων διαστάσεων εικόνων από τα ψηφιδωτά της Βοιωτίας που προέρχονται κυρίως από κοσμικά κτήρια, καθώς και μία διαδραστική εφαρμογή για τον ψηφοθέτη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 12

ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Ενότητα 12 περιλαμβάνει τα εκθέματα των Μεσοβυζαντινών χρόνων (μέσα 9ου αι.-1204 μ.Χ.). Γίνεται ειδική αναφορά στην πόλη της Θήβας και σε άλλους σύγχρονους με αυτήν οικισμούς, τόσο όσον αφορά την οργάνωση και τη δομή τους, όσο και την καθημερινή ζωή και το εμπόριο.

Παρουσιάζεται η διοίκηση, το εμπόριο των μεταξωτών, τα έργα υποδομής του Επισκόπου Καλοχτένη, αλλά και η καθημερινή ζωή, η κόσμηση, η ένδυση, η τεχνική της εφυάλωσης. Παρουσιάζονται επίσης τοιχογραφίες, γλυπτά μέλη και διακοσμητικά στοιχεία.

Η ενότητα συμπληρώνεται με ένα βίντεο για τη βυζαντινή πόλη και κλείνει με τα βυζαντινά μνημεία της Θήβας και της Βοιωτίας γενικότερα, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 13

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΥΤΙΚΩΝ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ

Η Ενότητα 13 περιλαμβάνει τα εκθέματα που αφορούν στην περίοδο των Δυτικών Κυριάρχων στη Βοιωτία (1204-1460 μ.Χ.), περίοδο ιδιαίτερα σημαντική για τη Θήβα και τη θέση της στον ελλαδικό χώρο.
Παρουσιάζεται η διοικητική οργάνωση και η άμυνα, ενώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο Πάνακτον ως αντιπροσωπευτικό παράδειγμα οικισμού της Φραγκοκρατίας. Παρουσιάζονται επίσης θέματα οικονομίας και θέματα που σχετίζονται με το εμπόριο και τη βιοτεχνική παραγωγή. Η ενότητα τελειώνει με τα εκθέματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή.

ΕΝΟΤΗΤΑ 14

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

Η Ενότητα 14, η οποία είναι και η καταληκτική όσον αφορά τη διαχρονική αφήγηση της έκθεσης, περιλαμβάνει τα εκθέματα που σχετίζονται με την περίοδο της τουρκοκρατίας στη Βοιωτία (1460-1830 μ.Χ.).

Παρουσιάζεται ο νέος τρόπος διοίκησης της περιοχής που αντικαθιστά τον παλαιό των Φράγκων. Γίνεται ειδική αναφορά στους Καζάδες της Θήβας και της Λεβαδείας, όπως επίσης και στην καθημερινή ζωή στα χρόνια αυτά.
Παρουσιάζεται μεγάλος αριθμός από αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως κεραμικά σκεύη, σπαθιά, πίπες καπνού, ενώ γίνεται και προσπάθεια σκηνογραφικής παρουσίασης οθωμανικών ταφικών στηλών, σύμφωνα με τον τρόπο που συνήθιζαν να τις τοποθετούν στα οθωμανικά νεκροταφεία.

Από την ενότητα δεν απουσιάζει, όμως, η θρησκευτική ζωή των Ορθοδόξων Χριστιανών, ούτε η άνθηση της μνημειακής ζωγραφικής με τη Σχολή των Θηβών.

ΕΝΟΤΗΤΑ 16

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Στο πλαίσιο της έκθεσης, εντάσσονται αβίαστα η επίσκεψη στον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, που αποκαλύφθηκε στα θεμέλια του κτηρίου της επέκτασης, ορατό και μέσα από την έκθεση μέσω γυάλινου δαπέδου, ο οποίος περιλαμβάνει επάλληλες φάσεις προϊστορίας, από το 2500 έως και το 1400 π.Χ. (Ενότητα 16).

Ο στεγασμένος αρχαιολογικός χώρος είναι προσβάσιμος από τον εξώστη του αιθρίου, μέσω εξωτερικής κλίμακας. Περιλαμβάνει ένα αψιδωτό οικοδόμημα, που περιβαλλόταν από υψηλό και στιβαρό περίβολο, κατασκευασμένα από ωμόπλινθους, και ανήκε προφανώς σε μία αρκετά εύπορη οικογένεια, από τις σημαντικότερες ίσως του οικισμού (2500 περίπου π.Χ.).

Μετά από ξαφνική καταστροφή το 2300-2200 π.Χ., στα ερείπια του οικοδομήματος ενταφιάστηκαν ομαδικά τουλάχιστον 12 άτομα, άντρες, γυναίκες και παιδιά, μαζί με χαρακτηριστικά κτερίσματα της εποχής, και ακολούθως όλη η περιοχή, μέσα και έξω από το μνημειώδες κτήριο, σφραγίστηκε με έναν μεγάλο τύμβο από στρώσεις ωμόπλινθων.

Στη Μέση Εποχή του Χαλκού (2000-1700 π.Χ.) η περιοχή του τύμβου χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο, με κιβωτιόσχημους και λακκοειδείς τάφους, πιθανώς σε μια προσπάθεια διατήρησης της σχέσης με τους μακρινούς προγόνους.

Αρκετούς αιώνες αργότερα, στους μυκηναϊκούς χρόνους (14^ος-13^ος αι. π.Χ.), τμήμα του οχυρωματικού τείχους που περιέβαλλε την Καδμεία θεμελιώθηκε στην ίδια θέση, καταστρέφοντας μέρος του τύμβου. Στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει και διαδραστική εφαρμογή με οθόνης αφής, που δίνει στοιχεία για τις αρχαιότητες και φωτίζει τα σχετικά σημεία, καθώς και μια μακέτα με τις φάσεις χρήσης του χώρου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 17

ΑΥΛΕΙΟΣ ΧΩΡΟΣ

Στο περιστύλιο του αύλειου χώρου (Ενότητα 17), εκτίθενται αγάλματα, ενεπίγραφες βάσεις, βωμοί, ανάγλυφες επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες, σαρκοφάγοι, καθώς και αρχιτεκτονικά μέλη. Ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική τους ποιότητα, εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για την ιστορία, τη δημόσια και ιδιωτική ζωή, καθώς και για την τέχνη στην αρχαία Βοιωτία.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακοί είναι οι λίθινοι επιτύμβιοι λέοντες, κεντρικά στον αύλειο χώρο, συχνά τοποθετημένοι σε πολυάνδρια και σε τάφους επιφανών πολιτών, και τα βάθρα των Ελικωνιάδων Μουσών, τα οποία είχαν αναθέσει οι Θεσπιείς στο ιερό τους, στην ομώνυμη κοιλάδα.

Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν οι επιγραφές, οι μαρτυρίες των οποίων φωτίζουν τον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο των Βοιωτών. Εκτίθενται απελευθερωτικές επιγραφές δούλων, αγωνιστικές επιγραφές με την καταγραφή νικητών σε αγώνες, ακόμη και αυτοκρατορικές, όπως η επιγραφή του αυτοκράτορα Αδριανού, η οποία αποτελεί επιστολή προς τους Κορωνείς, χαραγμένη σε μαρμάρινο ορθοστάτη, τμήμα δημοσίου οικοδομήματος, και αφορά τα εγγειοβελτιωτικά έργα στην Κωπαΐδα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 18

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΠΕΥΡΓΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ

Επισκέψιμος για πρώτη φορά είναι και ο φράγκικος πύργος (Ενότητα 18), που υψώνεται στην αυλή του μουσείου. Θεωρείται ότι έχει κτιστεί στο τέλος του 13^ου αιώνα από τον άρχοντα Νικόλαο Β΄ του Σαιντ Ομέρ, στην οικογένεια του οποίου είχε παραχωρηθεί ως προίκα από τους ηγεμόνες του Δουκάτου των Αθηνών η μισή πόλη της Θήβας.
Αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο τμήμα της μεσαιωνικής οχύρωσης της Θήβας, έχει ορθογώνια κάτοψη και το ύψος του φτάνει τα 14 μέτρα. Αρχικά διέθετε τρεις τουλάχιστον ορόφους, από τους οποίους σώζονται σήμερα οι δύο πρώτοι.

Οι πρόσφατες εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά δεδομένα, ενώ στο πλαίσιό τους διαμορφώθηκε σύντομη έκθεση με θέμα τη λειτουργία του κτηρίου, καθώς επίσης των διάσπαρτων πύργων σε ολόκληρη την ύπαιθρο της Βοιωτίας, τοπόσημων μέχρι σήμερα της περιοχής. Ο πύργος στο τέλος του 19^ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή και στους τοίχους του ισογείου διατηρούνταΙ σχέδια των φυλακισμένων, όπου καταμετρούν την άγνωστη σε εμάς ποινή.

Κύριος στόχος είναι η μεταβολή του Μουσείου σε έναν πολυδύναμο οργανισμό, με ευρύ πεδίο δράσης, ώστε να ανταποκρίνεται στον εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό του ρόλο. Σε αυτό συμβάλλει και η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, καθώς και η παροχή δανειστικού εκπαιδευτικού υλικού και αντιγράφων αρχαίων αντικειμένων, με τη μορφή αισθητικά άρτιων μουσειοσκευών, για σχολικές ομάδες.

Το νέο μουσείο Θηβών έχει σχεδιαστεί για να είναι προσβάσιμο σε άτομα με κινητικά προβλήματα ή προβλήματα όρασης, και έχει προβλεφθεί ειδική απτική ξενάγηση σε επιλεγμένα εκθέματα. Καλύπτει τις επιθυμίες ενός πολυδιάστατου κοινού με διαφορετικές απαιτήσεις και αποτελεί μια συνολική εμπειρία γνώσης, αλλά και αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.

Η νέα έκθεση, με τη δυναμική και την πρωτοτυπία που τη χαρακτηρίζει, μπορεί να παίξει το ρόλο ενός χώρου παιδείας, αλλά και ψυχικής ανάτασης, έμπνευσης και πνευματικής απελευθέρωσης.

Το μουσείο Θηβών, αποτελώντας πλέον τον κύριο πολιτιστικό πυρήνα της πόλης και σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών, παίζει σημαντικό ρόλο, τόσο στην ανάπτυξη της Θήβας, όσο και στην ανάπτυξη της Βοιωτίας γενικότερα. Επιπλέον, ο συνδυασμός της επίσκεψης των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής εντός του μουσείου, και των αρχαιολογικών καταλοίπων στον φυσικό τους χώρο, συμβάλλει και στην καλλιέργεια της πολιτιστικής συνείδησης των κατοίκων της, υπενθυμίζοντάς τους την πολύπλευρη αξία των αρχαιοτήτων και τη δυνατότητα αρμονικής συνύπαρξης με αυτά, στο πλαίσιο των σύγχρονων ρυθμών ανάπτυξης.

Ελπίζω να σας άνοιξα την όρεξη για μΊα επίσκεψη στην γειτονική Θήβα που σίγουρα θα συναντήσετε όλους τους ήρωες των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών που έχετε δει πλιστάκις στα Επιδαύρια, αλλά εδώ στον τόπο της Καδμειας ελάχιστοι έχουμε προσεγγίσει! Νιώθω μια αγαλλίαση ψυχής φέρνοντας τη δικιά μου πρόγονο στο μαγεμένο τούτο τόπο! Κάτι σα ν´ανταμωσε ο Βάκχος τον Οιδίποδα, η Αντιγωνη την Ισμυνη κι ο Ηρακλής τον Δια!