ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
ΔΩΣΤΕ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΕΤΥΧΑΝ
Εκδρομή στον Άη Στράτη: γράφει ο Τάσος Κατσαρός
Δημοσιεύω για πρώτη φορά δύο παλιές ιστορικές φωτογραφίες του πατέρα μου Άγγελου Κατσαρού που είχαν παραπέσει σε κάποιο συρτάρι του σπιτιού. Όπως μου είχε πει παλιότερα ο ίδιος, ήταν φωτογραφίες από μια εκδρομή που είχε πάει μια παρέα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) στον Αη Στράτη.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: Η ΕΚΔΡΟΜΗ
Μιλώντας στη συνέχεια τηλεφωνικώς με την Ειρήνη Παπατσαρούχα Μίσσιου, συντρόφου του Χρόνη Μίσσιου μου είπε: «Αυτή η εκδρομή είχε γίνει το Καλοκαίρι του 1965 και ήταν η φορά που πήγαμε εκεί ως παραθεριστές και όχι (κάποιοι από εμάς) σαν πολιτικοί κρατούμενοι του καθεστώτος». Στις δύο αυτές φωτογραφίες πριν από πολλά χρόνια ο Άγγελος μου είχε δείξει τέσσερα πρόσωπα. Τα υπόλοιπα πρόσωπα και στοιχεία εκείνης της περιόδου μου προσδιόρισαν οι: Γιάννης Κατσαρός, Ειρήνη Παπατσαρούχα, Μόρφης Στεφούδης και Καίτη Τσαρουχά.
Ένα μόνο πρόσωπο δεν κατορθώσαμε να ταυτοποιήσουμε. (Φυσικά είμαι στη θέση οποιουδήποτε που θα μπορούσε να δώσει στοιχεία για την αναγνώριση του συγκεκριμένου προσώπου). Από τα πρόσωπα που αναγνωρίστηκαν μόνο η Ειρήνη Παπατσαρούχα βρίσκεται στη ζωή. Οι υπόλοιποι ανήκουν αποκλειστικά στην ιστορία. Όλοι οι παραπάνω συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση μέσα απ” τις γραμμές του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και η απελευθέρωση τούς βρήκε με πολυετείς διώξεις σε φυλακές και εξορίες, εκτός απ’την Ειρήνη που ηλικιακά ήταν μικρότερη. Κάνεις απ” τους παραπάνω, στα δύσκολα εκείνα χρόνια, δεν αποστασιοποιήθηκε ούτε άλλαξε στρατόπεδο.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Όλοι ήταν μέλη της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης και συμμετείχαν δυο χρόνια πριν στην προετοιμασία της συγκέντρωσης των «Φίλων της Ειρήνης» για την ομιλία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη. Δολοφονήθηκε απ’το παρακράτος της δεξιάς στις 22 Μαΐου του 1963. Ό,τι δεν μπορούσε να κάνει ανοιχτά το κράτος, ανέλαβε να το κάνει ο ακροδεξιός υπόκοσμος της πόλης. Άνθρωποι σαν τον Σπ. Γκοτζαμάνη και Μ. Εμμανουηλίδη (με παρελθόν βιαστή και παιδεραστή) που λειτουργούσαν μέσα απ’την παρακρατική οργάνωση του παλιού ταγματασφαλίτη Ξεν. Γιοσμά. Η ιστορική μου έρευνα επικεντρώνεται σ’εκείνη την χρονική περίοδο.
«Εκδρομή στον Άη Στράτη: δολοφονήθηκε
άγρια απ’τα Τάγματα Ασφαλείας (ΤΑ) του Δάγκουλα.»
Απ’την πρώτη φωτογραφία αναγνωρίζονται από δεξιά: ο Ορέστης Αλεξιάδης, ο Άγγελος Κατσαρός, πάνω ο Χρόνης Μίσσιος, κάτω η Ειρήνη Παπατσαρούχα Μίσσιου, πλάι της ο Μιχάλης Σεπετίδης, δίπλα του ο Νίκος Παπαδόπουλος, ενώ το ζευγάρι μπροστά είναι ο ταχυδρόμος με τη γυναίκα του απ” το νησί του Αη Στράτη όπου γνωρίστηκαν και κάνανε παρέα.
Στη δεύτερη φωτογραφία βρίσκονται τα εξής πρόσωπα: Από αριστερά Χρόνης Μίσσιος, Άγγελος Κατσαρός, Ορέστης Αλεξιάδης ενώ το τελευταίο πρόσωπο δεν κατορθώθηκε να ταυτοποιηθεί.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Ο Ορέστης Αλεξιάδης ήταν στέλεχος της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης και παλιός Μακρονησιωτης εκείνα τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Ήταν αδελφός του παλιού δημάρχου Καλαμαριάς Μενελάου Αλεξιάδη, όπως και του Ιωακείμ (Μάκη), ο οποίος δολοφονήθηκε άγρια απ’τα Τάγματα Ασφαλείας (ΤΑ) του Δάγκουλα.
Ο Άγγελος Κατσαρός ήταν γεννημένος το 1925. Στην κατοχή έδρασε μέσα απ’τις γραμμές της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) και του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αργολιδοκορινθίας, με συμμετοχή σε μάχες εναντίον των Γερμανών και των Τ.Α. Κατά την περίοδο της «Λευκής Τρομοκρατίας» κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη όπου σταδιακά πέρασε στη «Στενή Αυτοάμυνα». Με την εξάρθρωση της οργάνωσης καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη και πέρασε τα υπόλοιπα 13,5 χρόνια της ζωής του σε έξι φυλακές.
Αμέσως μετά την αποφυλάκιση του, ήρθε σε επαφή με τα μέλη του κόμματος συνεχίζοντας τη δράση του μέσα απ’τις γραμμές της ΕΔΑ. Το διάστημα εκείνο επιχείρησε να εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα. Η Ασφάλεια όμως τον είχε υπό καθημερινή παρακολούθηση. Ακόμα και κάποια οικοδομικά μεροκάματα που κατόρθωνε να κάνει ξεφεύγοντας απ’τον αστυνομικό κλοιό, μετά από λίγο οι χαφιέδες (όπως ο ίδιος τους αποκαλούσε), τον εντόπιζαν και απαιτούσαν απ’τον εργολάβο να απολυθεί. Ήταν κάτι που λίγο πολύ συνέβαινε σε όλους τους οργανωμένους αγωνιστές εκείνης της περιόδου.
«Εκδρομή στον Άη Στράτη: καταδικάστηκε
απ’το Στρατοδικείο σε θάνατο.»
Η πρόθεση τους πάντως να τον κάνουν να λυγίσει ούτως ώστε να αποσυρθεί δεν ευδοκίμησε. Έτσι, σε κάποια στιγμή η ηγεσία της ΕΔΑ του έκανε πρόταση να γίνει επαγγελματικό στέλεχος της οργάνωσης. Ο μισθός φυσικά ήτανε λίγος γιατί δεν μπορούσαν να συντηρηθούν πολλά επαγγελματικά στελέχη. Του έλυσε όμως το πρόβλημα της επιβίωσης. Διετέλεσε Γραμματέας της ΕΔΑ δυτικών συνοικιών και υπεύθυνος για την εργατική-συνδικαλιστική οργάνωση των παραπάνω περιοχών.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: Ο ΧΡΟΝΗΣ ΜΙΣΣΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑ
Ο Χρόνης Μίσσιος ήταν γεννημένος το 1930. Την περίοδο του εμφυλίου πολέμου βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη και συμμετείχε στην οργάνωση «Λαϊκοί Εκδικητές». Με την εξάρθρωση της οργάνωσης καταδικάστηκε απ’το Στρατοδικείο σε θάνατο. Η ποινή του όμως μετατράπηκε σε ισόβια και πέρασε πολλά χρόνια σε φυλακές και εξορίες. Η ιστορία του αυτή είναι γνωστή μέσω κυρίως των δύο βιβλίων του «… καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς» και «Χαμογέλα ρε… τι σου ζητάνε;».
Η κοπέλα με το φουλάρι είναι η Ειρήνη Παπατσαρούχα Μίσσιου γεννημένη το 1938. Η Ρηνιώ, όπως την αναφέρει μέσα απ” τα βιβλία του ο Χρόνης. Η ίδια μου είπε ότι το Καλοκαίρι του 1965 ήταν το τελευταίο που έμειναν στη Θεσσαλονίκη. Το Φθινόπωρο κατέβηκαν στην Αθήνα για να στελεχώσουν τις εκεί οργανώσεις της ΕΔΑ όπου τους βρήκε η δικτατορία των συνταγματαρχών. Η Ειρήνη πιάστηκε την πρώτη νύχτα του πραξικοπήματος και εξορίστηκε για 3,5 χρόνια. Ο Χρόνης συνελήφθη στα τέλη του 1967 και φυλακίστηκε ως τον Αύγουστο του 1973.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΕΠΕΤΙΔΗΣ
Ο Μιχάλης Σεπετίδης γεννήθηκε το 1926. Ήταν ΕΠΟΝιτης την περίοδο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη και, σύμφωνα με την Καίτη Τσαρουχά, ένας απ’τους τελευταίους της Μακρονήσου στο Σύρμα (απομόνωση αμετανόητων) που δεν έσπασε στα βασανιστήρια. Μετέπειτα εξορίστηκε στον Αη Στράτη. Στο βιβλίο του Γιώργου Φαρσακίδη «Πολιτιστικά και ευτράπελα από τα στρατόπεδα εξόριστων», αναφέρεται ως ένας απ’τους δημιουργούς θεατρικών και άλλων καλλιτεχνικών παραστάσεων δίπλα στον Γιάννη Ρίτσο, Μάνο Κατράκη και πολλούς άλλους. Στο συγκεκριμένο βιβλίο αναφέρονται 56 θεατρικές παραστάσεις που ανέβασαν στο νησί οι πολιτικοί κρατούμενοι. Την περίοδο της δολοφονίας Λαμπράκη ο Μιχάλης ήταν στην ηγεσία της νεολαίας ΕΔΑ μαζί με τους Χρόνη Μίσσιο, Στέφανο Στεφάνου, Γιάννη Καρακασίδη, Γιώργο Κομησόπουλο.
«Εκδρομή στον Άη Στράτη: έζησε
από κοντά τη μεγάλη σφαγή εκατοντάδων
στρατιωτών που έγινε στο νησί
στις 29 Φλεβάρη με 1 Μάρτη του 1948.»
Ήταν κι αυτός ένας απ’τους διοργανωτές της συγκέντρωσης. Επικεφαλής των φοιτητών ήταν η Καίτη Τσαρουχά, κόρη του δολοφονημένου απ’τη Χούντα Γιώργου Τσαρουχά, όπου την ημέρα της συγκέντρωσης έδρασαν στην κεντρική είσοδο του κτιρίου υπερασπίζοντάς το απ’τις επιθέσεις των παρακρατικών. Ο Μιχάλης Σεπετίδης ήταν κι ένας απ’τους επικεφαλείς του τομέα πολιτισμού της οργάνωσης Θεσσαλονίκης. Τον γνώρισα το 2004. Ήταν ένας πολύ ευγενικός και καλλιεργημένος άνθρωπος, χαμηλών τόνων. Έμενε στην Καλαμαριά.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: Ο ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Νίκος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1925 και έμενε επίσης στην Καλαμαριά. Στην κατοχή συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Αργότερα βρέθηκε κι αυτός στη Μακρόνησο. Πέρασε όλα τα βασανιστήρια των ανθρωποφυλάκων χωρίς να αποκηρύξει τις ιδέες του κι έζησε από κοντά τη μεγάλη σφαγή εκατοντάδων στρατιωτών που έγινε στο νησί στις 29 Φλεβάρη με 1 Μάρτη του 1948.
Ο Νίκος ήταν οικοδόμος στο επάγγελμα και μάχιμος περιφρουρητής. Ήταν ένας δυναμικός άνθρωπος που έμπαινε μπροστά στις δύσκολες καταστάσεις. Την ημέρα της συγκέντρωσης του Λαμπράκη είχε οριστεί ως επικεφαλής και συντονιστής όλων των ομάδων ( 60-70 ατόμων) φοιτητικών, εργατικών, νεολαίων και κομματικών στελεχών για την περιφρούρηση της συγκέντρωσης, όπως μας διηγήθηκε ο Μόρφης Στεφούδης, σαν μέλος τότε της Επιτροπής Νεολαίας της ΕΔΑ. Τέλος ο Νίκος Παπαδόπουλος ήταν και δεινός ψαροντουφεκάς. Γι’αυτό άλλωστε βλέπουμε στη φωτογραφία, την παρέα να απολαμβάνει ένα πλήρες θαλασσινό γεύμα στην παραλία.
ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ: Η ΕΔΑ
Στην ηγεσία της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης, αλλά και στον παράνομο μηχανισμό, στα «Κομματικά Στηρίγματα», όπως ονομάστηκαν και λειτουργούσαν ως πρόπλασμα για την μετέπειτα ανασύσταση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ, βρίσκονταν τα εξής πρόσωπα: Ο Νίκος Παπαδόπουλος, ο Νίκος Νικολαΐδης, ο Γιάννης Κοματτάς, ο Αλέξανδρος Παπαλεξίου (ένας απ’τους 27 δραπέτες των φυλακών των Βούρλων το 1955), ο δικηγόρος Σύλλας Παπαδημητρίου και ο Αλέκος Ιωσηφίδης, που την περίοδο της δικτατορίας εκπαραθυρώθηκε απ’την Ασφάλεια και έμεινε για πάντα ανάπηρος!
«Εκδρομή στον Άη Στράτη: ένας απ’τους
27 δραπέτες των φυλακών των Βούρλων το 1955.»
Στην ταινία του Κώστα Γαβρά το «Ζ», είναι αυτός που όταν ανακοινώνεται ο θάνατος του Λαμπράκη προτείνει στα υπόλοιπα στελέχη της ΕΔΑ, να καλέσουν την εργατική τάξη να κατέβει μαχητικά στους δρόμους της πόλης.
Επικεφαλής της ηγεσίας της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης ήταν ο παλαίμαχος κομμουνιστής Χρήστος Ράπτης που τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης διετέλεσε δήμαρχος Αμπελοκήπων.
