O ΜΕΓΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ
Frank Zappa: γράφει ο Σίμος Ιωσηφίδης
Πόσο χάρηκα όταν, στην παρακάτω γραφική παράσταση, αντικρίζεις το όνομα Frank Zappa με ένα ερωτηματικό!
Ανένταχτος, ακατάτακτος, αταξινόμητος: ένας καλλιτέχνης που τα στερητικά «α» χαρακτήριζαν την προσωπικότητά του. Ακανόνιστος. Και όχι μόνον αυτό: άπαντες γνωρίζουμε καλλιτέχνες του βεληνεκούς των Paul McCartney, Kurt Cobain, David Bowie, Bob Dylan και Freddie Mercury.
FRANK ZAPPA: ΛΕΠΤΟΦΥΗΣ ΦΑΡΣΑ
Επίσης, όλοι, λίγο έως πολύ, γνωρίζουμε και τον θείο Frank. Εντούτοις, δεν τον αναφέρουμε με εκείνην την αρμόζουσα συχνότητα.
Η απήχηση του ονόματός του ουδέποτε ήταν μαζική (κι ο ίδιος, αμφιβάλλω αν ήθελε κάτι τέτοιο).
Μα, λογικό είναι! Με τους «Mother (fuckers) of Invention», το μουσικό του όχημα, στο δεύτερο κιόλας δίσκο τους, συνομιλεί με τα λάχανα. Στο «Call any vegetable» τον απασχολεί πως μπορείς να επικοινωνήσεις με ένα λαχανικό!.
Όλο το «We’re only in it for the money» που ακολούθησε, είναι μια λεπτοφυής φάρσα.
Όλα τα είχε ο «ζαπικός» μπαξές: Rock κιθαριστικά σόλο, αυτοσχέδιες pop πινελιές, blues πειράματα, συνεχή avant-garde περάσματα, jazzy ψυχεδελίσματα και όλα αυτά με τις ειρωνικές προεκτάσεις μιας απαράμιλλης comedy rock (στα όρια του disco ήχου).
FRANK ZAPPA: CULT ΦΙΓΟΥΡΑ
Φύσει και θέσει άναρχος (όχι αναρχικός), πίστευε πως το φάντασμα της φασιστικής θεοκρατίας (και όχι μόνον) θα σκεπάσει εφάπαξ τον κόσμο.
«Frank Zappa: Δέχθηκε επιρροές
τόσο από πρωτοπόρους συνθέτες»
Φυλακές, καταγγελίες σωρηδόν, ωμή λογοκρισία, εμπλοκές σε αιματηρούς καβγάδες, αναπηρικά αμαξίδια και μια αντί-rock αντίληψη τον έχρισαν σε μια σπάνια cult φιγούρα.
Ο κύριος «one of a kind», που άπαξ και έφυγε, η θέση έμεινε κενή μέχρι νεωτέρας.
Υπενθυμίζω, υστερόγραφα, πως ο έτερος Καππαδόκης του σχεδιαγράμματος, το «αδελφάκι» του, ο Captain Beefheart, υπήρξε, ουκ ολίγες φορές, βασικός συνεργάτης του («Hot Rats»).
FRANK ZAPPA: Η ΖΩΗ ΤΟΥ
Ο Ζάπα μεγάλωσε στο Λάνκαστερ της Καλιφόρνια. Δέχθηκε επιρροές τόσο από πρωτοπόρους συνθέτες όπως ο Έντγκαρ Βαρέζ και ο Igor Stravinsky, όσο και από τα τοπικά συγκροτήματα rhythm and blues, R&B και doo-wop. Την προσοχή του στον Βαρέζε τράβηξε το έργο του «Ionisation». Είχε γραφεί μόνο για κρουστά. Ο Zappa είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ, που σε ηλικία 15 ετών ήθελε να μιλήσει στο συνθέτη από το τηλέφωνο.
Τα επόμενα μουσικά του βήματα, στα γυμνασιακά του χρόνια, τα έκανε με τον Don Van Vliet. Γνωστό αργότερα και ως Captain Beefheart, με τον οποίο αλληλοεπηρεάστηκαν εκείνη την περίοδο.
Είχε μια σύντομη σταδιοδρομία ως επαγγελματίας συνθέτης τραγουδιών, το ελεγειακό του «Memories of El Monte» ηχογραφήθηκε από τους The Penguins. Κατόπιν ο Zappa έγινε κιθαρίστας ενός τοπικού συγκροτήματος R&B. Λίγο αργότερα μετονόμασε το συγκρότημα σε The Mothers. Στη συνέχεια, το όνομα άλλαξε ξανά και έγινε Frank Zappa and the Mothers of Invention, λόγω επιμονής της δισκογραφικής εταιρίας, για να αποφευχθεί πιθανή συνωνυμία.
FRANK ZAPPA: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ
Τους «The Mothers» στήριξε ο γνωστός παραγωγός Tom Wilson. Σύντομα έβγαλαν το πρώτο τους άλμπουμ «Freak Out», το 1966. Ένα κράμα του συχνά ευρισκόμενου στη μόδα R&B και πειραματικού κολάζ ήχων. Ο δίσκος δεν είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία, ωστόσο θεωρείται ότι δημιούργησε σχολή. Ο όρος «freak out» που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, ως παρακίνηση απόδρασης από τις κοινωνικές νόρμες, είναι εφεύρεση του Zappa.
«Frank Zappa: Οτιδήποτε, οπουδήποτε,
οποτεδήποτε, για κανένα απολύτως λόγο.»
Το «Freak Out» είναι ένα από τα πρώτα διπλά άλμπουμ στην ιστορία της ροκ, μαζί με το «Βlonde on Blonde» του Bob Dylan. Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο συνονθύλευμα παρωδιών ερωτικών τραγουδιών («Go Cry On Somebody Else’s Shoulder», «You Didn’t Try Το Call Me»), αντεργκράουντ κολάζ («It Can’t Happen Here», «Help, I’m A Rock») και πολιτικών σχολίων («Hungry Freaks, Daddy», «Who Are The Brain Police?»).
Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας αρχής που ο Ζάπα τήρησε μέχρι το τέλος: «Anything, any time, anywhere, for no reason at all» («Οτιδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε, για κανένα απολύτως λόγο»).
Την επόμενη χρονιά ακολούθησαν τα επίσης εκλεκτικά «Absolutely Free» και «Lumpy Gravy». Ο Zappa ηχογράφησε επίσης το «We’ re Only In It For The Money», μια καυστική σάτιρα της ιδεολογίας των χίπις και των επικρατούντων τάσεων στην Αμερική. Το εξώφυλλο του δίσκου παρωδεί αυτό του άλμπουμ των The Beatles, «Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band», στο οποίο αντικαθιστά τα λουλούδια με λαχανικά.
FRANK ZAPPA: Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Το 1971 ο Zappa γύρισε την ταινία «200 motels». Η ταινία γυρίστηκε σε βίντεο σε μόλις 7 ημέρες με μικρό προϋπολογισμό (679.000 δολάρια). Θεωρείται σημαντικό πολυμεσικό έργο. Αποτέλεσε πρότυπο του είδους και καθιέρωσε την μορφή των περισσότερων βιντεοκλίπ για ροκ μουσική. Περιγράφει τη ζωή ενός συγκροτήματος ροκ σε τουρνέ. Ο τίτλος αναφέρεται στον αριθμό των μοτέλ που διανυκτέρευσε το συγκρότημα.
Μετά από αρκετά ακόμα άλμπουμ με τους «Mothers», συμπεριλαμβανομένου του σε στιλ doo-wop «Cruising With Ruben And The Jets», ο Zappa έβγαλε το σόλο ορχηστρικό άλμπουμ «Hot Rats», στο οποίο παίζει ο ίδιος κιθάρα σε στιλ τζαζ. Το άλμπουμ περιλαμβάνει επίσης μια ζωντανή ηχογράφηση στο Fillmore East στην οποία συμμετέχει και ο John Lennon. Με τους Mothers σε νέα σύνθεση πλέον, συνέχισε στον ίδιο υψηλό ρυθμό παραγωγής και στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Από την εποχή αυτή ξεχωρίζουν τα εξαιρετικά και προσιτά άλμπουμ «One Size Fits All» και «Apostrophe».
«Frank Zappa: Η δουλειά του
πολιτικοποιήθηκε ακόμη περισσότερο.»
Το 1980 ο Ζάπα βοήθησε τα πρώην μέλη του συγκροτήματός του Warren Cuccurullo και Terry Bozzio στο ξεκίνημα του νέου τους συγκροτήματος «Missing Persons». Τους άφησε να χρησιμοποιήσουν το ολοκαίνουργιο στούντιό του UMRK.
FRANK ZAPPA: ΝΕΟΣ ΗΧΟΣ
Μετά από ένα διάλειμμα ο Zappa επέστρεψε και μεγάλο μέρος της νεότερης δουλειάς του είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Τη χρήση του ψηφιακού συνθεσάιζερ, ως εργαλείου σύνθεσης και εκτέλεσης. Των τεχνικών στο στούντιο για την παραγωγή συγκεκριμένων εφέ. Η δουλειά του πολιτικοποιήθηκε ακόμη περισσότερο και άρχισε να σατιρίζει την άνοδο των ευαγγελιστών της τηλεόρασης στην Αμερική, καθώς και του ρεπουμπλικανικού κόμματος.
Στις 19 Σεπτεμβρίου 1985, ο Zappa κατέθεσε στην Επιτροπή Εμπορίου, Τεχνολογίας και Μεταφορών της Γερουσίας των ΗΠΑ καταγγελία κατά του Parents Music Resource Center (PMRC). Ήταν μια οργάνωση λογοκρισίας μουσικής που είχε ιδρύσει η Tipper Gore, σύζυγος του Al Gore. Μέλη της ήταν και άλλες σύζυγοι πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων και πέντε συζύγων μελών της Επιτροπής. Εκεί ανέφερε:
« Η πρόταση της PMRC είναι μια ανόητη σύλληψη που δεν καταφέρνει να προσφέρει κάποιο πραγματικό όφελος στα παιδιά. Περιορίζει τις ελευθερίες των ανθρώπων που δεν είναι παιδιά και υπόσχεται να κρατά τα δικαστήρια απασχολημένα για χρόνια. Αυτά θα προσπαθούν να βρουν μια λύση στα προβλήματα ερμηνείας και εφαρμογής που είναι έμφυτα σε αυτή.
«Frank Zappa: ρεπερτόριο
πλέον των 800 τραγουδιών.»
Εξ όσων νομικών γνωρίζω, στις αποφάσεις που έχουν σχέση με την Πρώτη Τροποποίηση (First Amendment) προτιμάται η λιγότερο περιοριστική εναλλακτική λύση. Σε αυτό το πλαίσιο, τα αιτήματα της PMRC ισοδυναμούν με την αντιμετώπιση της πιτυρίδας δια αποκεφαλισμού.»
FRANK ZAPPA: ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΟΥΡΝΕ
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Zappa αφιέρωσε όλη του σχεδόν την ενέργεια σε σύγχρονα έργα ορχηστρικά και synclavier.
Η τελευταία τουρνέ του σε σχήμα ροκ συγκροτήματος πραγματοποιήθηκε το 1988 με ένα δωδεκαμελές συγκρότημα που φημολογείται ότι είχε ρεπερτόριο πλέον των 800 τραγουδιών, τα περισσότερα του ίδιου του Ζάπα. Αυτό όμως διαλύθηκε με έντονους διαπληκτισμούς πριν ολοκληρωθεί η τουρνέ. Μέρη της τουρνέ αυτής υπάρχει στα άλμπουμ «The Best Band You Never Heard In Your Life», «Make a Jazz Noise Here» (κυρίως ορχηστρική και πειραματική μουσική) και «Broadway the Hard Way» (νέο αυθεντικό υλικό). Μικρά κομμάτια της βρίσκονται και στο «You Can’t Do That On Stage Anymore Volume 6».
Το 1992 διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη, από τον οποίο και πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Ο Zappa κηδεύτηκε στο νεκροταφείο Westwood Village Memorial Park Cemetery, στο Westwood, της Καλιφόρνια.
Μετά το θάνατό του εισήχθη στο Rock and Roll Hall of Fame, το 1995. Την ίδια χρονιά ο μεγαλύτερος σύγχρονος Λιθουανός γλύπτης, Κονσταντίνας Μπογκντάνας, δημιουργός πορτρέτων του Λένιν φιλοτέχνησε μια προτομή του Zappa. Αυτή τοποθετήθηκε στο κέντρο του Βίλνιους, της πρωτεύουσας της Λιθουανίας. Προς τιμήν του, επίσης, δόθηκε το όνομά του σε ένα αστεροειδή 3834 Zappafrank.
Ο Ζάπα παντρεύτηκε δύο φορές, την πρώτη με την Kay Sherman και τη δεύτερη με τη Gail Sloatman, με την οποία και έμεινε μέχρι το θάνατό του. Με τη Σλόουτμαν απέκτησε τέσσερα παιδιά, δύο γιους και δύο κόρες, στα οποία έδωσε ασυνήθιστα ονόματα: Moon Unit, Dweezil, Ahmet Rodin και Diva.
