ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΜΟΥ ΘΕΜΑ
συνέντευξη στον Κώστα Γ. Καρδερίνη
Η Μία και η Άλλη είναι το τέταρτο βιβλίο του συγγραφέα και ψυχαναλυτή Γιάννη Βαϊτσαρά. Τα δίπολα του μυθιστορήματος αυτού ξεκινούν ήδη από τον τίτλο. Η Μία και η Άλλη είναι δύο γυναίκες με το ίδιο όνομα, που διακρίνονται εθελοντικά με αυτόν τον «επιθετικό» τρόπο. Μέσα στις σελίδες του φωλιάζουν κι άλλα αντίποδα ζευγάρια: η Παράλλη και η Κάλλη, οι Γιάννηδες (ο Ένας και ο Άλλος), οι Ντυπόν και Ντυπόν, ο Ορφέας κι ο Αρισταίος, η Ευρυδίκη και η Ευρυδίκη (η σημερινή και η μυθική), οι δυο γιοι, ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος, ο Σέργιος κι ο Βάκχος, οι δυο εγγονές…
Φωλιάζουν ακόμη φιλίες δυνατές, μυστήρια και μυστικά οικογενειακά, διαπλοκές χιτσκοκικές, σχέσεις μη συμβατικές, ο έρωτας, η τρυφερότητα, όλες οι ηλικίες, τα λουλούδια, το παρελθόν και η φαντασίωση. Χορταστικό από κάθε άποψη. Γεμάτο συγκινήσεις, ανατροπές, απρόοπτες εξελίξεις, συναρπαστική δράση, ένοχες σκέψεις που επιμαρτυρούνται ή καταμαρτυρούνται. Η πλοκή έχει ως αφετηρία τη σημερινή Θεσσαλονίκη, αλλά μεταφέρεται στο Κλεινόν Άστυ, στην Πόλη του Φωτός, στην Ιωλκό, στο Βόλο και στο βουνό των Κενταύρων… σε παρόντα και παρελθόντες χρόνους.
Συζητήσαμε με το συγγραφέα και κατόπιν ζητήσαμε απαντήσεις σε επτά συνωμοτικά ερωτήματα.
Η συγγραφή είναι χόμπι ή διέξοδος; Επικοινωνία ή αυτοΐαση;
Όπως ξέρεις, αγαπητέ Κώστα, η δουλειά που επέλεξα να κάνω στη ζωή μου είναι να ακούω από τη θέση του ψυχαναλυτή. Αυτό το συναρπαστικό επάγγελμα έχει μια βασική ιδιαιτερότητα: ο ψυχαναλυτής εκφράζεται όσο γίνεται λιγότερο την ώρα της συνεδρίας, αφήνοντας χώρο στον ελεύθερο συνειρμό του αναλυόμενου. Έτσι, ας πούμε σχηματικά πως στην συγγραφή βρίσκω το χώρο μου να εκφράσω το δικό μου ελεύθερο συνειρμό. Αυτό ίσως εννοείς «αυτοΐαση». Συγχρόνως είναι μια διασκεδαστική ενασχόληση με τα κεντρικά ανθρώπινα θέματα, δηλαδή με τον έρωτα και το θάνατο, αλλά και με την ίδια την ψυχανάλυση, δίχως θεωρία, αλλά χτίζοντας φανταστικές ιστορίες. Αυτές ναι, σίγουρα δίνουν ανακουφιστική διέξοδο σε προσωπικές και επαγγελματικές μου ανησυχίες και αμφισβητήσεις.
Ποιο είναι το πιο συναρπαστικό κομμάτι της συγγραφικής διαδικασίας;
Είναι η ώρα που αναρωτιέμαι πώς, παίζοντας με τις λέξεις και τις προτάσεις, θα αποδώσω με γραπτό κείμενο μιαν ιδέα ή μιαν εικόνα που εμφανίζεται, που επιβάλλεται -θα έλεγα- στο νου, κυρίως όταν δεν την περιμένεις. Αυτή η αλλαγή, η συγκεκριμενοποίηση, η παραγωγή γραπτού λόγου με αρχή μέση και τέλος, είναι η πιο συναρπαστική στιγμή της δημιουργίας.
Υπάρχει άραγε αυτό που λέμε «προσωπικό μυθιστόρημα»;
Δεν ξέρω τι είναι το «προσωπικό μυθιστόρημα». Νομίζω πως οτιδήποτε σκέφτεται ή γράφει κανείς είναι προσωπικό. Όλα περνούν από το φίλτρο της «προσωπικότητας» αυτού που γράφει: η επιλογή των θεμάτων, το ύφος που θα εκφραστούν, οι λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν, όλα είναι προσωπικά στοιχεία του συγγραφέα. Δίχως να είναι απαραίτητα αυτοβιογραφικά, όλα τα συνθετικά ενός κειμένου κρύβουν μέσα τους τις μετουσιωμένες εμπειρίες του γράφοντος ή των ανθρώπων που συνάντησε στο δρόμο του. Ναι, ο συγγραφέας σκάβει μέσα στο παρελθόν το δικό του και των άλλων, μπλέκει τα δικά του με τις εμπειρίες και ακούσματα που τον άγγιξαν και που υιοθέτησε. Έτσι χτίζει τους ήρωές του, και τα «μυστικά» τους.
Γιατί έδωσες επιθετικούς προσδιορισμούς στις βασικές ηρωίδες;
Στο μυθιστόρημα αυτό, πράγματι, το θέμα της ονομασίας, του ονόματος, είναι κεντρικό. Απ” την ψυχαναλυτική θεωρία ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι το όνομα στην ταυτότητα ενός ανθρώπου, όπως και οι λόγοι για τους οποίους φέρει κάποιος το συγκεκριμένο όνομα. Με τους «επιθετικούς προσδιορισμούς» όπως λες, αναδεικνύεται, νομίζω, περισσότερο η σημασία τού ονόματος, της συνωνυμίας, ακόμα και της επιθυμίας αλλαγής ονόματος.
Οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι δυϊκοί όπως κι ο τίτλος;
Το διπλό είναι πάντα το αγαπημένο μου θέμα. Και το έζησα αρκετά έντονα στη ζωή μου: δυο χώρες, δυο γλώσσες, δυο επαγγέλματα… Για τους χαρακτήρες του βιβλίου, τι να πω; Είναι θέμα ερμηνείας. Του αναγνώστη. Εξαρτάται τι θα προβάλλει ο καθένας πάνω τους!
Τι υπάρχει να μας περιμένει μετά θάνατον;
Δεν έχω ιδέα!
Υπάρχουν διαφορές μεταξύ αδελφικής φιλίας, στενής φιλίας και επικούρειας φιλίας;
Φιλία να “ναι κι ας λέγεται όπως θέλει. Εννοώ πως το πολύτιμο δώρο της ζωής που λέγεται φιλία, που όντως μπορεί να εμφανίζεται σε διάφορες αποχρώσεις, οφείλουμε (ή έχουμε «επικούρειο» όφελος) να την ανιχνεύουμε, να την τροφοδοτούμε και να την τιμούμε. Στενή ή αδελφική, αποδεικνύεται συχνά δυνατότερη από τους πανίσχυρους (;) δεσμούς εξ αίματος. Αυτό προσπαθεί να πει το μυθιστόρημα.
