Η ΣΑΒΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ
ΦΕΡΝΕΙ ΞΑΝΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΗ
Συνέντευξη στον Κώστα Γ. Καρδερίνη
Τούτη η δουλειά των Primavera en Salonico και της Σαβίνας είναι η πλέον πολύγλωσση. Ακούμε τραγούδια που αναφέρονται στη Θεσσαλονίκη στα ελληνικά, ποντιακά, ρομά, βουλγαρικά, αρμένικα, σεφαραδίτικα, τουρκικά, σλαβο-μακεδόνικα, σερβο-κοσοβάρικα, ιρλανδο-αγγλικά. Ακούμε σκωπτικά, μπεκτασίδικα, βαρυποινίτικα, απολυτίκια, του νόστου, της χαράς, της λύπης… Μουσικές καρτ ποστάλ που αποτέλεσαν βάση για ένα γόνιμο πολυπολιτισμικό διάλογο με το παρελθόν και το μέλλον αυτής της πόλης.
Δεν είναι τυχαίο ότι κυκλοφορεί από την εταιρία ECM και περιοδεύει ζωντανά σε Ελλάδα (στις 7 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης), Ελβετία, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Αυστρία, με κατάληξη (στις 24 Ιουνίου) το Masala World Beat Festival στο Ανόβερο. Η μουσική τους είναι η πολυπόθητη Άνοιξη και η καλύτερη διαφήμιση της φτωχομάνας ανά τον κόσμο.
Από το 2007 έχετε να δισκογραφήσετε. Γιατί περιμένατε τόσο;
Δεν είχαμε πραγματικά κάποιο «θέμα» για να ασχοληθούμε ουσιαστικά. Δεν θέλαμε να κάνουμε άλλον ένα δίσκο που να μοιάζει πιθανόν με τους προηγούμενους χωρίς να υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος. Το θέμα Τραγούδια της Θεσσαλονίκης μας κινητοποίησε περισσότερο από άλλες ιδέες που κατά καιρούς είχαμε. Όσον αφορά τον εαυτό μου, έχω εκδώσει ένα ντουέτο με τον Μπάρι Γκάι, το οποίο δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα, και επίσης συμμετέχω στα Τραγούδια για το Κομμένο του Γκίντερ Μπέιμπι Ζόμερ.
Στο εξώφυλλο το Κινημά Ολύμπια (1914) έχει κάποια βαρύτητα;
Δείχνει τη ζωντάνια της πόλης αυτή η φωτογραφία. Το πλήθος με φέσια ή με ευρωπαϊκά κουστούμια, οι κοπέλες με καπελάκια και φουστάνια εποχής, οι στρατιώτες… Οι τίτλοι στο σινεμά στα γαλλικά. Μια γλώσσα που μιλιόταν επίσης στη Θεσσαλονίκη, μαζί με τα ισπανοεβραίικα, τα ελληνικά, τα τουρκικά, τις σλαβικές γλώσσες… (οι εφημερίδες τυπωνόντουσαν σε όλες αυτές τις γλώσσες). Ήθελα να είναι μια φωτογραφία με ανθρώπους, όχι απλώς ένα τοπίο της πόλης. Να φαίνεται κάτι από τη ζωή της.
Γιατί ανοίγετε και κλείνετε με τον Ύμνο του Πολιούχου μας;
Ήταν μουσική η επιλογή στην αρχή, αλλά μετά σκέφτηκα ότι τελικά είναι και συμβολική. Είναι ένα κομμάτι που όλοι οι σημερινοί Θεσσαλονικείς γνωρίζουν. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό ελληνοχριστιανικό στοιχείο της πόλης, ενορχηστρωμένο όμως και ερμηνευμένο με έναν τρόπο ξένο προς την παράδοση αυτή. Με αρμονίες διάφωνες και με μια ερμηνεία χωρίς ίχνος βυζαντινών ποικιλμάτων.
Είναι ας πούμε μια εισαγωγή, που σε προδιαθέτει για το τι θα ακούσεις: για διασκευές και όχι για επανεκτελέσεις, για μνήμες και όχι για προσπάθεια αναβίωσης ενός παρελθόντος. Στο τέλος του cd ακούγεται μόνο η συνοδεία των οργάνων, χωρίς τη μελωδία του ύμνου. Αυτό ήταν μια επιθυμία του Μάνφρεντ Άιχερ. Να δίνεται η αίσθηση του απόηχου.
Ιδιαίτερη αύρα περιβάλλει τα κομμάτια. Είναι ζωντανές ηχογραφήσεις;
Ηχογραφούμε όλοι μαζί ταυτόχρονα, αλλά εγώ είμαι σε άλλο δωμάτιο, έτσι ώστε αν κάνω κάποιο λάθος να μπορώ μετά να το διορθώσω. Ακούμε από ακουστικά. Υπάρχει πάντα το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού όταν παίζουμε. Αυτό απαιτεί να γράφουμε όλοι μαζί και όχι ο καθένας χωριστά. Τα κομμάτια φτιάχνονται και στο στούντιο την ώρα της ηχογράφησης. Ο καθένας βάζει ιδέες και το προσωπικό του στοιχείο στο παίξιμο.
Η ενορχήστρωση προϋποθέτει μέθεξη;
Σίγουρα μέσω του παιξίματος ερχόμαστε σε επαφή με έναν τρόπο πιο ουσιαστικό ίσως. Οι ενορχηστρώσεις φτιάχνονται για το συγκεκριμένο γκρουπ, για τους συγκεκριμένους ανθρώπους, που όμως προσθέτουν, όπως σου είπα και πριν, δικά τους πράγματα. Δεν συνηθίζουμε να πολυαναλύουμε τα κομμάτια ή τον τρόπο παιξίματος.
Στο Πουλάκιν είχα σε κλουβί για παράδειγμα, άκουγα τον Αλεξανδρή να παίζει χωρίς να με ακούει, στο άλλο δωμάτιο, γιατί είχε βγάλει τα ακουστικά, και «μπήκα» από πάνω. Αυτό, εκείνη την ώρα, έδωσε την ιδέα για το πώς θα είναι το κομμάτι. Είναι σαν ένα σόλο ούτι, που η φωνή μπαινοβγαίνει πάνω σ” αυτό. Έχει κάτι πολύ μοναχικό αυτό το άκουσμα τελικά, διότι ο Γιάννης δεν με ακούει. Είναι μόνος εκείνη την ώρα κι αυτό ταιριάζει πολύ στα λόγια του τραγουδιού που μιλάει για τη φυλακή. Το τραγούδι είχε ενορχηστρωθεί κανονικά με υπέροχες αρμονίες, που όμως τελικά στο στούντιο το αλλάξαμε τελείως. Και το αλλάξαμε ενστικτωδώς, όχι κατόπιν σχεδίου.
Το ανακάτεμα των γλωσσών στο ίδιο άσμα είναι συνηθισμένο;
Τα τραγούδια της εποχής, που ήταν αγαπητά, προφανώς μεταφραζόντουσαν και στα ισπανοεβραϊκά ή στα τουρκικά, ώστε ο καθένας να μπορεί να τα τραγουδάει στη γλώσσα του. Ο κατιφές, το Καναρίνι μου γλυκό, το Από ξένο τόπο και άλλα πολλά και γνωστά ρεμπέτικα τα έβρισκες σε δυο-τρεις γλώσσες.
Ο Αλμπέρτος Ναρ, στο βιβλίο του Κειμένη επί ακτής θαλάσσης… αναφέρει και μια ισπανοεβραϊκή μεταφορά του Άγιος Βασίλης έρχεται, με λόγια που αφορούσαν στην απεργία των καπνεργατών το 1914 ή το 1936. Δυστυχώς το διάβασα μετά την ηχογράφηση, αλλιώς θα ήταν ενδιαφέρον να υπήρχε κι αυτό στο cd.
Είναι εποικοδομητικό να συνδυάζετε παραδοσιακή μουσική με τζαζ αυτοσχεδιασμό;
Είναι σίγουρα δημιουργικό για μας. Επίσης μας είναι αναγκαίο. Δεν είναι ακριβώς jazz. Είναι free jazz. Είναι μια πολύ πιο ελεύθερη κατάσταση που δεν δεσμεύεται από αρμονίες, όπως η καθαρή τζαζ. Μπορείς να «φύγεις» τελείως αυθαίρετα προς όπου σου έρχεται.
