ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑ ΕΒΡΑΙΟΠΟΥΛΑΣ
Μερκάντο: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Η ιστορία μιας νεαρής Εβραίας στην Ρόδο είναι η μυθιστορηματική αφήγηση αυτού του βιβλίου «Μερκάντο», της Μαρίας Μαμαλίγκα. Αυτό θα καταλάβει ο αναγνώστης από μία πρώτη ματιά. Δεν είναι όμως τόσο επιφανειακή η εξιστόρηση. Η αφήγηση της ζωής αυτής της γυναίκας φέρνει μαζί της την ιστορία της Ρόδου, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αλλά και μια ελεγεία στον διαφορετικό τρόπο διαβίωσης, στον έρωτα, στην ικανότητα να αλλάξει κάποιος τη ζωή του, αν πραγματικά το θέλει.
Μερκάντο: Ο πυρήνας
Μια οικογένεια Εβραίων ζει στην Ρόδο, ακολουθώντας τον δικό της τρόπο ζωής, διαφορετικό από αυτόν των άλλων μελών της κοινότητας. Παράλληλα στο τούρκικο προξενείο έρχονται νέα μέλη, ανάμεσά τους ένα μορφωμένος νεαρός, ποιητής. Η ζωή κυλά όμορφα για τους κατοίκους αυτής της πόλης, αλλά τα σύννεφα που προμηνύουν την καταστροφή του εβραϊκού πληθυσμού είναι ήδη αρκετά. Το κορίτσι, όμως, στο «Μερκάντο» τα καταφέρνει, ζει, μεταναστεύει και όπου πάει εξελίσσει τη ζωή της. Καταφέρνει να κάνει αυτό που πραγματικά θέλει.
Η ζωή της μπορεί να είναι αυτή ενός οποιουδήποτε κοριτσιού. Ένα παράδειγμα μιας γυναίκας που κάνει την επανάστασή της, σπάει τα στερεότυπα, γεύεται τον έρωτα, δεν διστάζει να μετοικήσει, τολμά να εξελίξει την σκέψη της, ζει αυτόνομη και απολαμβάνει την ελευθερία που της προσφέρεται και που αυτή διεκδικεί. Θα μπορούσε να ήταν μια οποιαδήποτε γυναίκα που θέλει να κάνει τα όνειρά της πραγματικότητα. Σε όλη την αφήγηση έχουμε δύο παράλληλα αφηγηματικά μέρη: το μυθιστόρημα και την ιστορία.
Μερκάντο: Ο κόσμος
Δεν είναι μόνη της. Ζει με την οικογένειά της, διαβάζουμε το ημερολόγιό της και καταλαβαίνουμε τόσο τον τρόπο που ζει όσο και την κοινωνία της Ρόδου, της Τουρκίας, της Κωνσταντινούπολης. Αυτή είναι ένα σημείο της αφήγησης που, όσο κινείται, παρασύρει άλλα σημεία και φτιάχνει μιαν άλλη αφήγηση της Ιστορίας. Αυτή τη φορά ο προσωπικός τόνος είναι αυτό που δίνει χρώμα, δημιουργεί συναισθήματα, μας κάνει να καταλάβουμε αυτά που οι ιστοριογράφοι υπονοούν. Σε αυτό βοηθά η ιστορική έρευνα της συγγραφέως που, με εύστοχες παραπομπές, μας δίνει στοιχεία για να καταλάβουμε τι πραγματικά έχει γίνει από το 1943 και μετά.
Αυτά τα ιστορικά στοιχεία, στο «Μερκάντο» ανοίγουν το στενό πλαίσιο, της σχεδόν προσωπικής και οικογενειακής αφήγησης, σε ένα παγκόσμιο πεδίο. Είναι εύκολο, λοιπόν, να ανακαλύψουμε το κοσμικό πλαίσιο στο οποίο κινείται η ηρωίδα μας. Θα βρούμε τελικά την διαδρομή βάσει της οποίας φτιάχνει την προσωπικότητά της, την διαμορφώνει και έχουμε, στο τέλος, μια γυναίκα που έχει φτιάξει την καριέρα της, σε μια άλλη ήπειρο. Έχει ανέβει πολιτισμικό και γνωσιακό επίπεδο. Αυτό είναι ένα άλλο σημείο ταύτισης της ηρωίδας με οποιαδήποτε γυναίκα και, κατά συνέπεια, με οποιοδήποτε περίγυρο, ακουμπώντας το παγκόσμιο.
Μερκάντο: Το σημείωμα
Συνηθίζεται ο κάθε συγγραφέας να γράφει το σημείωμά του στις αρχές του δημοσιευμένου υλικού. Η Μαρία Μαμαλίγκα στο «Μερκάντο» κάνει κάτι διαφορετικό. Αφού διαβάσουμε το μυθιστόρημα, το ημερολόγιο, την αφήγηση της ζωής της ηρωίδας, τότε θα διαβάσουμε το σημείωμα της συγγραφέως, στο τέλος τις ιστορικές σημειώσεις της. Είναι σα να θέλει να πει την άποψή της για το έργο της αφού έχουμε σχηματίσει εμείς την δική μας άποψη. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει ένας άτυπος διάλογος της συγγραφέως με τον αναγνώστη.
Με αυτό τον τρόπο έχουμε ένα ανοιχτό έργο. Αυτό το βλέπουμε σε ποιοτικά εκδοτικά εγχειρήματα, στο ποιητικό θέατρο και στον ποιητικό κινηματογράφο. Η Μαρία Μαμαλίγκα έχει σπουδάσει τον κινηματογράφο και τον διδάσκει στην κινηματογραφική λέσχη της Σχολής Καλών Τεχνών, στην Αθήνα. Είναι σα να έχει κάνει μια ταινία ή, για να το πούμε διαφορετικά ένα καλό κινηματογραφικό σενάριο που θα μπορούσε να ήταν ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ ή μια ταινία μυθοπλασίας.
Συνοπτικά, ένα βιβλίο που διαβάζεται με τη μία, σε κρατά, δεν σε δεσμεύει, σε προκαλεί να συνδημιουργήσεις στην αφήγησή του, να διαμορφώσεις μιαν άποψη για την ιστορία και, τελικά να διαβάσεις περισσότερα για αυτό το κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας, όταν θα έχεις τελειώσει την ανάγνωση.
ΜΕΡΚΑΝΤΟ
Συγγραφέας: Μαρία Μαμαλίγκα
Εκδόσεις: Βιβλιοπωλείο της Εστίας
Σελίδες: 131
Είδος: ιστορικό μυθιστόρημα.