ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Η ΓΛΩΣΣΑ-ΚΟΥΡΤΙΝΑ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ
Νεάπολη Θεσσαλονίκης: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Ένα σπίτι έχει μέσα του τις μνήμες πολλών ανθρώπων και ίσως γενεών. Σε αυτό το σπίτι στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης κάμποσοι άνθρωποι έζησαν, πέθαναν, μεγάλωσαν, δημιούργησαν. Οι τοίχοι του θα ήταν δύσκολο να χωρέσουν όλες αυτές τις ιστορίες. Αυτές πλανιόνται στον αέρα και είναι γραμμένοι με μια άυλη γραφή. Ίσως κάποιος να μπορεί να τις διαβάσει. Όλες είναι αδύνατον. Μέρος τους ίσως. Μόνο που θα τις διαβάσει με το δικό του τρόπο.
ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ
Ο τρόπος να δούμε ένα σπίτι είναι διπλός: από μέσα και από έξω. Στέκεσαι και το βλέπεις. Μπροστά από τα μάτια σου περνούν εικόνες. Δημιουργούνται ιστορίες. Αυτή η εικόνα που βλέπεις είναι η μόνη που υπάρχει στην πραγματικότητα. Όλες οι άλλες είναι στο φαντασιακό σου. Όμως αυτή η φαντασία ερμηνεύει και ξαναγράφει την πραγματικότητα με τέτοιο τρόπο που είναι πιο ρεαλιστικός από αυτόν της πραγματικότητας που ζεις.
Αυτό το σπίτι στη Νεάπολη, στη Θεσσαλονίκη, είναι σίγουρα ένα μέρος της ιστορίας αυτής της συνοικίας και, κατ’επέκταση, ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας. Έξω από την πόλη της Θεσσαλονίκης, μέχρι τη δεκαετία του ΄70, αυτό θα ήταν το σημείο μιας δύσκολης επιβίωσης.
Δε φαίνεται να είναι κάποιο εξοχικό. Το πιο πιθανό είναι να κατοικούσαν μέτοικοι. Ίσως πρόσφυγες Έλληνες ή επαναπατριζόμενοι συμπολίτες μας που είχαν βρει καταφύγιο από τις πρώην ανατολικές χώρες. Είναι το πιθανότερο αυτό να ήταν το σημείο ενός νέου κύκλου ζωής. Το σίγουρο είναι ότι δε στέγαζε μια μεγάλη οικογένεια.
Ας το δούμε λίγο καλύτερα όμως. Χαμηλώνω το βλέμμα και βλέπω ένα μικρό υπόγειο. Σήμερα φαίνεται καθαρά ότι είναι μια αποθήκη. Εγκαταλελειμμένη όπως και το ίδιο το σπίτι. Σε τι να χρησίμευε, άραγε, αυτή η αποθήκη; Αυτό το ερώτημα μπορεί να έχει δύο απαντήσεις. Μπορώ εύκολα να βρω κάποιες προεκτάσεις.
ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η ιστορία μας λέει ότι σε αυτή την περιοχή, πριν 40 ή 50 χρόνια, ο πληθυσμός ήταν αγροτικός και μετά ημιαστικός. Για να είμαστε πιο ακριβείς το «αγροτικός» θα πρέπει να το σκεφτούμε λίγο καλύτερα. Θα έπρεπε να του προσθέσουμε το χαρακτηρισμό «μικρό αγροτικό νοικοκυριό» αφού ήταν απίθανο να υπήρχε εκεί μια μεγάλη αγροτική έκταση. Εξ’αλλου, δίπλα ήταν το πρώην στρατόπεδο Στρεμπενιώτη.
«Νεάπολη Θεσσαλονίκης: η τζαμαρία
προστατεύει από τον αέρα και ζητάει τη θαλπωρή του ήλιου.»
Θα ήταν δύσκολο να ζούσε κάποιος μόνο από τις αγροτικές δουλειές του. Πολύ περισσότερο να θρέψει την οικογένειά του. Το πιο πιθανό είναι αυτή η αγροτική ενασχόληση να ήταν συμπλήρωμα μιας εργασίας στη Θεσσαλονίκη. Πιθανολογούμε για το προφίλ αυτής της οικογένειας εκείνη την εποχή, μετά από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτή η μικρή αποθήκη ίσως στέγαζε κάποια ζώα και κάποια εργαλεία. Το μικρό εμβαδόν της αποθήκης μας λέει ότι οι ανάγκες της οικογένειας ήταν περιορισμένες. Το σπίτι μας θυμίζει, ως αρχιτεκτονική, αυτές τις οικίες μεσοαστικών οικογενειών και την μπροστά όψη αυτών των καταλυμάτων που θα βλέπαμε στην Ρωσία. Η τζαμαρία προστατεύει από τον αέρα και ζητάει τη θαλπωρή του ήλιου. Ένα πρόχειρο καθιστικό, για τις απογευματινές ώρες.
Η οικογένεια μεγάλωσε. Τα παιδιά σπούδασαν, παντρεύτηκαν, έκαναν άλλα παιδιά. Μετακόμισαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας ή στο εξωτερικό. Οι γονείς πέθαναν. Αυτό το σπίτι πλέον ανήκει σε πολλούς κληρονόμους που δεν έχουν κάποιο ενδιαφέρον να ασχοληθούν με αυτό. Ούτε η αντιπαροχή είναι ένα κίνητρο. Πόσα να πάρει κάποιος από αυτή την ανταλλαγή;
ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Ο ΛΟΓΟΣ
Το σπασμένο παράθυρο μας μιλά για κάποια επιπόλαιη πράξη, ίσως ένα παιχνίδι κάποιων παιδιών που έκαναν αυτή την καταστροφή σε οκτώ παράθυρα. Αυτά τα σπασμένα παράθυρα μαρτυρούν για τα πολλά χρόνια που αυτό το σπίτι στέκεται εδώ μόνο του και έρημο. Το μεγαλύτερο παράθυρο όμως είναι σαν ένα στόμα που αφήνει να βγει από αυτό η ψυχή του. Μία γλώσσα έξω από το στόμα. Η ψυχή, οι μνήμες, τα αισθήματα. Θα ταξιδέψουν στη Νεάπολη, μετά στη Θεσσαλονίκη, σε όλο τον κόσμο, που ξέρεις.
«Νεάπολη Θεσσαλονίκης: κομμάτια των
αφηγήσεων που είναι πλέον μόνα τους.»
Η κουρτίνα είναι φθαρμένη αλλά μας μιλά για ένα προσεγμένο νοικοκυριό. Τώρα μοιάζει με μια γλώσσα που εκφέρει το λόγο της. Μένει να το βρούμε, να ανακαλύψουμε την υπόστασή του στο συλλογικό ασυνείδητο. Αυτή είναι η ενέργεια του διαβάτη που προσέχει το περιβάλλον στο οποίο περιδιαβαίνει.
Ήταν το μοναδικό σπίτι; Γιατί το εγκατέλειψαν και δεν του έδωσαν μια δεύτερη ευκαιρία ζωής; Πέρασαν όμορφα και με ασφάλεια τη ζωή τους σε αυτό; Ερωτήματα -ίσως και άλλα- που έρχονται, πλανιόνται στην κειμενοσφαίρα και, ίσως, δημιουργούν άλλες αφηγήσεις.
ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ
Ο αέρας σχετικά βίαιος πέταξε την κουρτίνα έξω. Μαζί με αυτή κομμάτια των αφηγήσεων που είναι πλέον μόνα τους, αναζητούν πρόσφορο έδαφος να ριζώσουν και να δώσουν νέες αφηγήσεις. Εσύ που περνάς από εκεί άδραξε την ευκαιρία. Πιάσε αυτό το μίτο και φτιάξε τη δική σου ιστορία. Θα δώσεις έτσι μια άλλη ζωή σε ένα σπίτι που πιστεύουμε ότι έχει πεθάνει. Είναι όμως αυτό δυνατό;
Η φωτογραφική απεικόνιση του δίνει την ευκαιρία να ζει. Ακόμα και αν κτιστεί μια πολυκατοικία σε αυτό, πλέον θα ξέρουμε ότι αυτό υπήρχε και μας μιλούσε για μια άλλη εποχή. Το σπίτι, σα μια γυναίκα, κυοφορεί συνέχεια αφηγηματικές οντότητες που δε σταματούν να μας εκπλήσσουν. Συνδέονται με το ιστορικό παρελθόν και αναφέρονται στη σημερινή εποχή με διαφορετικό λόγο: ίσως νοσταλγικό, καταγγελτικό, απαισιόδοξο ή συγκρατημένα αισιόδοξο. Αυτό είναι η δουλειά του διαβάτη που θα είναι ο δημιουργός της νεογέννητης ιστορίας. Αυτή που ίσως θα μάθουμε.
