Μια πρώτη αποτίμηση
Δύο τα ενδεχόμενα του φετινού ημιτελούς απολογισμού. Ή έχω γίνει ανικανοποίητος και ψηλομάτης (το αντίστοιχο του ψηλομύτης) ή τα καλύτερα έρχονται παρακάτω και δεν τα έχω δει ακόμη. Ο γύρος του κόσμου σε 59 ταινίες συνεχίζεται με πλέον εξωτικούς προορισμούς τη Μαυριτανία, την Κολομβία, το Καζακστάν, την Αιθιοπία, την Κούβα, τη Μάλτα, τα Κανάρια Νησιά, την Εσθονία, την Άπω Ανατολή… την Εδέμ και τη χώρα του Τσάρλι.
Το ειδικό τμήμα των Οριζόντων που λέγεται «Ρεύματα» μου φαίνεται σα να πάσχει από… ρευματικά. Το «Μέμφις» του Τιμ Σάτον με απογοήτευσε πλήρως διότι ο μουσικός-παραμυθάς Γουίλις Ερλ Μπιλ έκανε πολλές παλαβομάρες προκειμένου να αποφύγει να μας τραγουδήσει. Ο βερβερίνος «Σλιμάνε» του Αλαγιόν περιφέρεται ασκόπως και μοιάζει εκτός χωρικών υδάτων, με πρόσχημα τα πολύ κοντινά πλάνα. Η προσωπική «Εδέμ» του συγκροτήματος Daft Punk είναι κυρίως για μυημένους της γαλλικής χάουζ σχολής, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της θεάς Γκολισφτέ Φαραχανί και της Αρσινέ Χατζιάν. Η Μία-Χάνσεν Λαβ πλατειάζει.
Στις Ειδικές Προβολές ξεχώρισαν σίγουρα οι αδερφοί Νταρντέν με την ταινία «Δυο ημέρες, μία νύχτα». Θέμα πανεπίκαιρο, Κοτιγιάρ αεικίνητη και διεισδυτική, στάση και θέση ζωής στον εργασιακό μας μεσαίωνα. Ο Φατίχ Ακίν με το «TheCut» έκανε μια ιστορικοφανή οδύσσεια Αρμένη σιδερά δυτικού τύπου με αγγλικούς διαλόγους για να καταλάβουν ακόμη και οι πιο άσχετοι αγγλόφωνοι ότι οι αρμένιοι ΔΕΝ είναι εβραίοι. Κι ότι η γενοκτονία τούς σφυρηλάτησε και τους ατσάλωσε ανεπανόρθωτα. Η Σουσάνε Μπίερ ζήτησε και πήρε «Μια δεύτερη ευκαιρία», αλλά κατέληξε αστυνομικό θρίλερ λιωμένο βούτυρο, τραβηγμένο με λίφτινγκ. Αξιοθέατο μεν, χλιαρό δε.
Η δε Αντρέα Στάκα επέστρεψε στο πάτριο Ντουμπρόβνικ με το «Ίαση – η ζωή μια άλλης», με μοναδική δοκό ισορροπίας την Μιριάνα Καράνοβιτς που παίζει (στα δάχτυλα) την τρελή γιαγιά. Κατά τα άλλα η ιαματική μεταφυσική της ταινίας μπάζει και ζέει, μη συνάδοντας με τη βαλκανική κουλτούρα.
Στο βασικό κορμό του προγράμματος η μεγαλύτερη έκπληξη συνέβη «Σ” ένα δρόμο του Παλέρμο», με την Έμα Ντάντε στο τιμόνι να μονομαχεί πεισματικά για μια επίπλαστη προτεραιότητα. Με αναφορές στο ρεαλισμό του Ροσελίνι, την ποίηση του Ιοσελιάνι και ένα υπέροχο φωνητικό ντελίριο των αδερφών Μανκούζο για φινάλε. Πιο συμβατική οπτικά η «Θεία Χάρη» του Εντοάρντο Ουίνσπιρ, μας δίνει την άλλη όψη του γυναικείου πείσματος, μέσα από τις σχέσεις της γιαγιάς, δυο αδελφών και μιας κόρης που ετοιμάζεται να ανέβει επίπεδο στο… οικογενειακό δέντρο.
Σ έναν κόσμο όπου οι άντρες είναι μπελάς, οι γυναίκες ξεπερνάνε όλα τα εμπόδια. Ιδιαίτερο θέμα η «Σιωπηλή καρδιά» του Μπίλε Όγκουστ που παραπέμπει στους δασκάλους Ντράγερ και Μπέργκμαν. Στο κέντρο της ταινίας η ευθανασία και γύρω της να στροβιλίζονται ανασφάλειες και ψυχοδράματα και εσωτερικές μονομαχίες. Εξαίσιες οι πιανίσιμες μουσικές της Ανέτε Φοκς. Το σημερινό Ιράν της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς, της οικογενειακής βίας, της ανελευθερίας έκφρασης, των σκληρών ναρκωτικών… χαρτογραφεί πολλαπλά οι «Ιστορίες» της Μπανίετεμάντ και το πιότερο υπαινικτικό «Σήμερα» του Μιρκαριμί.
Σεξοκωμωδία με μαύρο χιούμορ ο «Μικρός θάνατος» (του Αυστραλού ηθοποιού Τζος Λόσον), ο οποίος δεν είναι απλά ένας οργασμός, είναι ο τελευταίος οργασμός. Παγερή νορβηγική κωμωδία για το βάρος της ζωής, τα «1001 γραμμάρια» του Μπεντ Χάμερ, που ταξιδεύουν τρεις φορές στο Παρίσι για να ζεσταθούν και να αποτινάξουν τα μέτρα και τα σταθμά των συμβάσεων της ανθρώπινης επικοινωνίας. Εγκεφαλική φιλοσοφική παρωδία «Η απαγωγή του Μισέλ Ουελμπέκ», με τον ίδιο στο επίκεντρο να σχολιάζει την αντιφυσική φιλοσοφία του Λε Κορμπιζιέ και του Μαλαρμέ.
Βατερλό παρωδία ο «Γύπας», τρίτο μέρος μιας ζωικής τριπλέτας (τσακάλι, πίθηκος), αμερικανικής κατασκευής και προελεύσεως. Ο αρπαχτικός και εριστικός Μάρτι έχει εθιστεί στην μικροαπάτη παρά το παλαντζάρισμα που τον προσφέρει ο ίδιος ο σκηνοθέτης (Ποτράικους) σε συσκευασία ηθοποιού. Αούστερλιτς η «Τρελή αγάπη» της Τζέσικα Χάουσνερ, που αποθεώνει την παρεξήγηση του Χάινριχ φον Κλάιστ: η ζωή, ο έρωτας, η αγάπη, ο θάνατος, η ελευθερία, η ισονομία, η φορολογία, η δικαιοσύνη, η δημοκρατία, η ανθρωπότητα… όλα είναι μια αδιάκοπη και διασκεδαστική (για τους άλλους;) παρεξήγηση.
«Η διέξοδος» του Πετρ Βάτσλαβ αποδείχθηκε φαύλος κύκλος για την ανήσυχη αλλά εγκλωβισμένη ρομά μαμά ηρωίδα. Χωρίς εκπλήξεις και χωρίς αισιοδοξία η τελική λύση. «Η τρίτη όχθη» του ποταμού της ευνοούμενης του Σκορσέζε, Σελίνα Μούργκα, έβγαλε εκτός εαυτού τον πρωτότοκο γιο του μπερμπάντη γιατρού αντιήρωά της. Το ξέσπασμά του οδηγεί σε συνέπειες εκτός κάδρου αλλά η φυγή του είναι πεπρωμένη και ειμαρμένη. Αιθιοπική υπόθεση που γίνεται παγκόσμια η «Ντιφρέτ» του Μπερχάνε Μεχάρι. Ντιφρέτ είναι κάτι ανάμεσα σε θύμα βιασμού και τόλμη αποτίναξης μιας νοσηρής τοξικής παράδοσης. Η βήμα προς βήμα παρακολούθηση των εξελίξεων αφήνει γλυκόπικρες γεύσεις αλλά η πύρρειος νίκη είναι πάντα μια νίκη.
«Στη σιωπή» βυθίζει τους Εβραίους μουσικούς της Σλοβακίας ο Χίτλερ κι ο σκηνοθέτης Ζντένεκ Γιράσκι. Οι τραγικές ιστορίες τους φτάνουν στο Άουσβιτς, το Μπίρκενάου και την Τρεμπλίνκα. Αποτυπώνονται σε καταλόγους ντροπής και ημερολόγια κακουχίας και συνοδεύονται από μουσικές μελωδικές που κάποτε φαντάζουν πένθιμες. Πιο πένθιμες κι απ” το βιολί του θανάτου. Τρεις είναι οι λόγοι της νεαρής σκηνοθέτισσας Λισί Μπορλετό να παρουσιάσει την ταινία της, «Φιντέλιο – Η Οδύσσεια της Αλίκης», στο κοινό της Θεσσαλονίκης. Πρώτον η πρωταγωνίστρια Αριάν Λαμπέντ, που γεννήθηκε Ελληνίδα. Δεύτερον ο Οδυσσέας, Έλλην κι αυτός και περιπλανώμενος να ψάχνει την πατρίδα του. Τρίτον τα φορτηγά πλοία που περιμένουν να εισέλθουν στο εμπορικό λιμάνι.
Η Γαλλίδα Αλίς είναι το θηλυκό ανάλογο του Ουλίς (Οδυσσέα). Ωστόσο, με παραπέμπει στον Καββαδία, ένα νησί πιο πάνω απ” την Ιθάκη. Το φορτηγό πλοίο στο οποίο επιβαίνει η Αλίκη λέγεται Φιντέλιο (όπερα και πίστη, θάλασσες κι ωκεανοί). Είναι η πλωτή χώρα των θεαμάτων της. Εκεί ξανά-φουντώνει ο έρωτας με τον πλοίαρχο (Μελβίλ Πουπό σε φόρμες και… στολές). Εκεί διχάζεται ανάμεσα στην προαγωγή και τη διαγωγή μηδέν. Δε γίνεται να τα “χει όλα δικά της; Η αντιστροφή των ρόλων είναι το κλειδί του υγρού της παραδείσου.
Κώστας Γ. Καρδερίνης
