αφήγημα του άγους
του Γιάννη Φραγκούλη*
«Ο νέος θεός (αφήγημα του άγους)»
Συγγραφέας: Ανδρέας Μαριανός
Εκδόσεις: Καθρέφτης ήχων αληθινών
Σελίδες: 271
Έκδοση: Β΄, 2018, Αθήνα.
Διαβάσαμε το μυθιστόρημα του Ανδρέα Μαριανού, «Ο νέος θεός, αφήγημα του άγους», από τις εκδόσεις Καθρέφτης ήχων αληθινών. Είναι η δεύτερη έκδοση, η πρώτη έγινε το 2012 και η δεύτερη το 2018. Έχει 271 σελίδες και χάρτινο εξώφυλλο με «αυτιά».
Όλο το αφήγημα είναι ένας μονόλογος, όπως θα λέγαμε αν ήταν ένα θεατρικό έργο. Ένας άνθρωπος απευθύνει το λόγο στο κοινό του που ίσως δε γνωρίζει ή δε θα μάθει ποτέ. Ουσιαστικά μιλά στον εαυτό του ή, καλύτερα, στον Άλλον, στον εαυτό του που ο ίδιος έχει δομήσει, αυτόν που είναι επίπλαστος, το δημιούργημά του που έχει στοιχεία από αυτά τα θέματα που τον προβληματίζουν. Αυτός είναι η αιτία που ο λόγος του είναι, πολλές φορές, υστερικός, αποπροσανατολίζεται, για να βρει ξανά το δρόμο του και να ακολουθήσει μία πορεία για να βρει, τελικά, τον εαυτό του. Αυτό είναι αδύνατον, μία απέλπιδα πορεία που καταλήγει σε ένα σημείο σχεδιασμένο από πριν, αυτό που είναι η φιλοσοφική του στάση για τη ζωή του, μέσα στην Ιστορία.
Με αυτή την έννοια, αυτός ο άνθρωπος που έχει δει την παραποίηση του Εγώ του στον καθρέπτη, έχει καταφέρει να μιλήσει με αυτή την εικόνα, τον Άλλον, με λόγο δομημένο, έχει βγει χωρίς να έχει χάσει τη «λογική» του, δομεί, τελικά, τον κόσμο του, ισοδυναμεί με ένα θεό. Η θεογονία του Μαριανού φαίνεται παράξενη, αλλά δεν είναι. Πρόκειται για αυτό που συμβαίνει σε κάθε έναν από εμάς, ακούσια, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε. Ο συγγραφέας μας περιγράφει, με τρόπο ρεαλιστικό και ονειρικό, αυτό που γίνεται σχεδόν καθημερινά, αυτό που δεν το γνωρίζουμε και, για αυτό το λόγο βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στην τρέλα και στην ψύχωση αφού δεν έχουμε καταφέρει να καταλάβουμε αυτό τον Άλλο.
Ο πρωταγωνιστής του τον καταλαβαίνει. Έτσι μπορεί να δει την «πραγματικότητα» με άλλο μάτι, να διαβάσει την Ιστορία με διαφορετικό τρόπο, να μας προσφέρει τη δική του Ελλάδα. Όπως ορίζει η ψυχανάλυση, η αλήθεια, το σωστό και η πραγματικότητα είναι έννοιες σχετικές και ευμετάβλητες, σύμφωνα με τις ψυχικές καταστάσεις του ανθρώπου, τις αλλαγές των κοινωνικών καταστάσεων, τις διάφορες μορφές του περιβάλλοντος χώρου. Ο Μαριανός φαίνεται να το γνωρίζει αυτό πολύ καλά και το αποδίδει στο γραπτό του με παραληρηματικό τρόπο, αποτυπώνοντας το λόγο του υστερικού ανάγλυφα.
Κάποτε όμως έρχεται η αποδοχή του «πραγματικού» εαυτού μας. Τότε η υστερία σταματά, δίνει τη θέση της σε μία πιο αυστηρά δομημένη κατάσταση που δεν είναι άλλη από το Εγώ που μόλις έχουμε κατασκευάσει, αυτό που έχει στοιχεία από τον Άλλο και τους χώρους που έχουμε κινηθεί. Σε αυτή την περίπτωση ο υστερικός λόγος μειώνεται. Φτάνουμε σε ένα «συμπέρασμα». Έτσι και ο πρωταγωνιστής αυτού του μυθιστορήματος φτάνει σε μία αυστηρή δόμηση για να είναι πλέον ικανός για να δράσει, να γίνει το όχημα μιας πιθανής αλλαγής του τρόπου που ζει και που προτείνει να δεχτούμε και εμείς. Έτσι φτάνουμε στον πυρήνα του θέματος: είναι το κρυπτό κείμενο που διαβάζεται πλέον πιο εύκολα, γίνεται δικό μας, καλεί τον αναγνώστη να πάρει θέση, χωρίς να τον εκβιάζει για αυτό.
Γνώστης της Ιστορίας, καλός αφηγητής, όπως ξέρουμε από τις ταινίες το, ο Μαριανός ελίσσεται ανάμεσα στο ιστορικό και μυθοπλαστικό κείμενο, δομεί τη δική του Ιστορία, με λόγο τέτοιο που κρύβει μέσα του την ειρωνεία. Εδώ θα δούμε την κριτική στην υπάρχουσα κατάσταση, η οποία εδράζει πίσω από τις λέξεις. Ο αναγνώστης θα πρέπει να κάνει υπομονή με το λόγο που δεν έχει ρυθμό, αφού είναι αυτός ενός υστερικού ανθρώπου, αλλά έχει εσωτερικό ρυθμό, αφού αυτός που θέλει να μπει μέσα στο αφήγημα είναι αναγκασμένος να «σηκώσει» τη λέξη, να δει τι κρύβεται πίσω από αυτή, να το καταλάβει, να την εναποθέσει εκεί που ήταν, να δημιουργήσει τη δική του θέση. Αυτή η εσωτερική αναζήτηση στο λόγο δημιουργεί τον εσωτερικό ρυθμό στον οποίο αναφερθήκαμε.
Χωρίς να έχω διαβάσει το πρώτο βιβλίο του, έχοντας δει όλες τις ταινίες του, μπορώ να πω ότι έχουμε ένα καλό φιλοσοφικό μυθιστόρημα που βρίσκεται στο χώρο του μαγικού ρεαλισμού, αποδίδοντας, με τέτοιο τρόπο, τη ζωή ενός ανθρώπου, στην κοινωνία που ζούμε. Το τελευταίο κείμενο, ο επίλογος αν θέλετε, είναι η διαθήκη του, αυτή που ένας θεός δίνει σε αυτούς που προτείνει να πιστέψουν την κοσμοθεωρία του.
*Ο Γιάννης Φραγκούλης είναι ψυχαναλυτής, παραστασιολόγος, σκηνοθέτης.
