ΒΙΒΛΙΟ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Ο Βασίλης -ψευδώνυμο Γιάννης- στην Αριστερά (1971-2008): επιμέλεια Γιάννης Φραγκούλης
Απόσπασμα από το πεζογράφημα-πολιτική μαρτυρία του Θόδωρου Σούμα, «Ο Βασίλης -ψευδώνυμο Γιάννης- στην Αριστερά (1971-2008)». Το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο Επίκεντρο, στην Θεσσαλονίκη. Ο συγγραφέας έχει εκδώσει και άλλα βιβλία, μυθιστορήματα και κινηματογραφικά δοκίμια. Επίσης αρθρογραφεί και γράφει κριτικές κινηματογράφου. Τέλος, έχει σκηνοθετήσει ταινίες για τις οποίες έχει γράψει και το σενάριο.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008):
ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Με την πτώση της δικτατορίας, η επαφή του Βασίλη με την καθοδήγηση του κόμματος, ένας λεπτός σαρανταπεντάρης της οργάνωσης Αθήνας που είχε μπει στην Ελλάδα πριν τρεις μήνες από την Δ. Ευρώπη, τον φέρνει σε επικοινωνία με τον σύντροφο που θα αποτελέσει τον καθοδηγητή της αχτίδας των βορειοδυτικών συνοικιών της Αθήνας, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν η Ν. Φιλαδέλφεια και η Ν. Ιωνία.
Αυτός ήταν ένας μικρόσωμος, νευρώδης, δυναμικός γέρος, που είχε κάνει πολλά χρόνια εξορία και φυλακή, ο Βερνέζης. Ο ηλικιωμένος Βερνέζης, με γυαλιά με μεταλλικό σκελετό και ασημένια μαλλιά χτενισμένα προς τα πίσω, ψύχραιμος, χαμογελαστός και διαυγής, είχε πάρει έντονα μέρος σε όλα τα ιστορικά γεγονότα της χώρας, από την κατοχή, την αντιναζιστική, εθνικοαπελευθερωτική αντίσταση, τον εμφύλιο στις τάξεις του αριστερού Δημοκρατικού Στρατού, και μετά στις φυλακές και στις εξορίες, στην ανασύνταξη της αριστεράς διαμέσου της ΕΔΑ και στον ανένδοτο αγώνα, ξανά στην εξορία με τη στρατιωτική χούντα, στο πλευρό του Γραφείου Εσωτερικού του ΚΚΕ το οποίο μετονομάστηκε ΚΚΕ εσωτ.
Αφέθηκε ελεύθερος με την αμνηστία επί Μαρκεζίνη και με την πτώση της δικτατορίας ανέλαβε την καθοδήγηση της περιοχής του, της Ν. Φιλαδέλφειας και των γύρω περιοχών, Κουκουβάουνες, Ν. Ιωνία, Άγιοι Ανάργυροι, Περισσός και Κόκκινος Μύλος.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008): Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
Ο Βερνέζης κρατούσε απόσταση από τα στελέχη του ΚΚΕ με τα οποία γνωριζόταν καλά. Αυτοί εν μέρει τον σεβόντουσαν για τους σκληρούς, πεισματικούς αγώνες του, άλλοτε τον λοιδορούσαν ως αναθεωρητή και μερικοί τον φοβόντουσαν για την αποφασιστικότητα, την επιμονή και την ξεροκεφαλιά του.
Ο γερο-Βερνέζης τους περιγελούσε με το ξερό, ειρωνικό, στυφό γέλιο του. Κάγχασε όταν διάβασε στο Βήμα πως το ΚΚΕ δήλωσε ότι ο ελληνικός λαός δεν βασανίστηκε, πάλεψε και μάτωσε επί επτάμιση χρόνια για να συντελεστεί μια μεταμφίεση του ζυγού του και πως πρόκειται για αναγκαστική αλλαγή μορφής εξουσίας των μονοπωλίων. Σάρκαζε τον Ανδρέα όταν χαρακτήρισε την πτώση και αντικατάσταση της χούντας ως αλλαγή νατοϊκής φρουράς· και κατόπιν κορόιδεψε το σύνθημα ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο. Ούτε ο Βασίλης παραδεχόταν αυτές τις εξισώσεις όπου το μπρόκολο, ας πούμε η ΕΟΚ, ήταν όμοιο με το λάχανο, ΝΑΤΟ.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008):
Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ
O Bερνέζης, κατόπιν οδηγιών της καθοδήγησης, ζήτησε από τον Βασίλη να παραστεί στην παναθηναϊκή συνδιάσκεψη της επανεμφανιζόμενης ΕΔΑ, η οποία συγκλήθηκε σε κάποιο θέατρο της Αθήνας.
Η ηγεσία του ΚΚΕ εσωτ., ενώ είχε προφανώς αποφασίσει την αυτοδύναμη ύπαρξη και συνέχιση του κόμματος, δεν είχε ακόμη ξεκαθαρίσει οριστικά ποια στάση θα κρατούσε έναντι της ΕΔΑ.
Σταδιακά, ορισμένα μετριοπαθή στελέχη της ανανεωτικής αριστεράς, ο Ηλιού, ο Λεντάκης (19), ο Θεοδωράκης και άλλοι, ο Γλέζος κι ο Θ. Κατριβάνος (20), μερικοί φίλοι του Βερνέζη από την περιοχή, ο Δημήτρης που εργάστηκε στο Παρίσι και επέστρεψε και αρκετοί άλλοι συναγωνιστές προέκριναν την επαναλειτουργία της ΕΔΑ και την ενσωμάτωση, τη διάλυση του ΚΚΕ εσωτ. σε αυτήν.
«Ο Βασίλης -ψευδώνυμο Γιάννης- στην Αριστερά (1971-2008):
ήταν ενταγμένος οργανωτικά στο αριστερό, κομμουνιστικό
κίνημα από το 1971, άρα ήταν σχετικά παλιός, σκεφτόταν.»
Στην ηγεσία του κόμματος υπήρχε η σκέψη να ενταχτούν, κατ” αρχάς, ορισμένα στελέχη του κόμματος στην καθοδήγηση της ΕΔΑ για να την επηρεάσουν και σε μια πρώτη φάση να την καθοδηγήσουν. Μετά, οι κομματικοί του Εσωτερικού θα έβλεπαν τι θα επέλεγαν. Γι” αυτό το κόμμα έστειλε, κρυφά, αρκετά μέλη του στη συνδιάσκεψη της ΕΔΑ, για να ενημερώσουν και μετά για να προωθούν τις αποφάσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ εσωτ. στην ΕΔΑ.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008):
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ
Ο Βασίλης εμφανίστηκε στη συνδιάσκεψη και κάθισε σε μια θέση πίσω και πολύ πλάι, αρκετά μουδιασμένος, γιατί ήταν εντελώς αδύνατον να είναι μέλος της παλιάς ΕΔΑ ένας νεαρός 22 ετών! Παρ” όλα αυτά δεν αισθανόταν τόσο πολύ αμήχανος γιατί ήταν ενταγμένος οργανωτικά στο αριστερό, κομμουνιστικό κίνημα από το 1971, άρα ήταν σχετικά παλιός, σκεφτόταν.
Από το βήμα και το μικρόφωνο, παρέλασαν πολλά στελέχη, παλιά και νεότερα, που το καθένα έλεγε την άποψή του, ενδεχομένως το μακρύ του και το κοντό του, για το θέμα με ποια μορφή έπρεπε να κατέβουν στις εκλογές, κ.λπ., κ.λπ. Μεταξύ όσων μίλησαν του έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση όσα είπε ο σ. Γλέζος, που μίλησε για την ανάγκη επανέκδοσης της Αυγής. Πρότεινε να ξαναβγάλουν αμέσως την Αυγή – ο Βασίλης θα δουλέψει σχεδόν δωρεάν στην εφημερίδα για αρκετά χρόνια – αναγνωρίζοντας τις οικονομικές, οργανωτικές και συντακτικές δυσκολίες και πως στην αρχή θα ήταν μια ολιγοσέλιδη, μικρή εφημερίδα.
Για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της ισχνότητας της επανεμφανιζόμενης εφημερίδας, πρότεινε να έχουν στο μέσον του κάθε αντίτυπου δυο άδεια φύλλα, για να δίνει η Αυγή την εντύπωση μιας κανονικής, σχετικά παχιάς εφημερίδας. Ισχυρίστηκε μάλιστα πως τα φύλλα αυτά, αν και κενά, θα μπορούν να χρησιμεύουν στους αναγνώστες της στο να τυλίγουν και να πακετάρουν προϊόντα, π.χ. ψάρια και άλλα που θα είχαν αγοράσει. Ο Βασίλης έμεινε εμβρόντητος από την εφευρετικότητα του παλαιού, ηρωικού στελέχους!
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008):
ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ
Όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, η ηγεσία του κόμματος είχε επιλέξει να συνεργαστεί στις επερχόμενες εκλογές με το ΚΚΕ, το οποίο όμως δεν αναγνώριζε το ΚΚΕ εσωτ. Γι” αυτό το ΚΚΕ εσωτ. σκεφτόταν να ενταχθεί τυπικά και να κρυφτεί μέσα στην ΕΔΑ, για να επιτευχθεί, μέσω των υποχωρήσεών του, η αριστερή συμμαχία. Προώθησε λοιπόν, ως φράξια της ΕΔΑ, την πρόταση να συμπτυχθούν εκλογικά το ΚΚΕ εσ. και η ΕΔΑ σε έναν πολιτικό σχηματισμό, ώστε να συνεταιριστούν προεκλογικά με το ΚΚΕ. Με αυτή την ιδέα που βασιζόταν στην απατηλή μεταμφίεση του ΚΚΕ εσ., στήθηκε η Ενωμένη Αριστερά…
Ο Βερνέζης νοίκιασε, φθηνά, ένα ισόγειο, προσφυγικό σπιτάκι στην περιοχή του, κοντά στη μεγάλη, κεντρική πλατεία Πατριάρχου με τα πολλά ζαχαροπλαστεία και σουβλατζίδικα, για να το μετατρέψουν σε τοπικό γραφείο του κόμματος. Κάλεσε τους νεολαίους, τον Πολυχρόνη, τον Ευάνθη και τον Βασίλη να δουλέψουν για να ανακαινίσουν το μικρό σπίτι, να το κάνουν ανθρώπινο.
Τα παιδιά έξυσαν τους φθαρμένους σοβάδες και τα ταβάνια, μπογιάτισαν τους τοίχους, διόρθωσαν τα παράθυρα, καθάρισαν καλά, τοποθέτησαν λάμπες, κουράστηκαν και ίδρωσαν με όρεξη για δουλειά και έκαναν ό,τι μπορούσαν ώστε να το καλλωπίσουν. Ο γερο-καθοδηγητής έμεινε ευχαριστημένος από τα αποτελέσματα της ενθουσιώδους προσπάθειάς τους. Έφεραν όλοι δυο καρέκλες από τα σπίτια τους και βρήκαν ένα στρογγυλό τραπέζι.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008):
Η ΤΟΠΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Στην τοπική οργάνωση στρατολογήθηκαν, λίγο αργότερα, αρκετοί άλλοι, όλοι από τον Βερνέζη, που έχαιρε εκτίμησης στην περιοχή και είχε μεγάλο κύρος για τους αδιάκοπους, επίμονους αγώνες του. Στην ΚΟΒα έβρισκες πλέον πολλούς και διάφορους, τον Θανάση Μάλλιο, έναν συγκροτημένο πολιτικά γυναικολόγο που εξέδιδε μια προοδευτική τοπική εφημερίδα, έναν ιδιωτικό υπάλληλο, έναν ταξιτζή, έναν μπακάλη, δυο εργάτες, δυο δημόσιους υπάλληλους, δυο τρεις ακόμη μισθωτούς εργαζόμενους, συν τους νεολαίους. Στην ΚΟΒα μπήκε και ένας ακόμη παλιός και ταλαιπωρημένος από τις εξορίες, αγωνιστής, ο Μαρίνος. Ήταν εργάτης, αμόρφωτος, πολλά χρόνια κομμουνιστής και μακρονησιώτης. Ο Βερνέζης τον έχρισε γραμματέα της τοπικής ΚΟΒας, λόγω πείρας, για να μην πούμε τιμής ένεκεν.
«Ο Βασίλης -ψευδώνυμο Γιάννης- στην Αριστερά (1971-2008): παράλληλα τον φοβόντουσαν κάπως,
γιατί υπήρξε για πολλά χρόνια ανώτερο στέλεχος.»
Ο Βερνέζης ήταν σαν τη μύγα μεσ” το γάλα ανάμεσα στους παλαιούς αριστερούς της περιοχής του, μόνος εναντίον όλων, λοιδορούμενος και καθυβριζόμενος ως αναθεωρητής και ως αποστάτης του ΚΚΕ. Τα υπέμενε και τα αντιμετώπιζε όλα με ένα έντονο ειρωνικό χαμόγελο και με καγχασμούς.
Η αλήθεια ήταν πως παράλληλα τον φοβόντουσαν κάπως, γιατί υπήρξε για πολλά χρόνια ανώτερο στέλεχος και, στο παρελθόν, μέλος της σκληροπυρηνικής ΟΠΛΑ. (Όταν τον ρωτούσες τι είχε κάνει, την εποχή του εμφυλίου, νεαρός, στη στυγερή, ένοπλη ΟΠΛΑ, την οργάνωση προστασίας λαϊκού αγώνα, η οποία σκότωνε κατόπιν εντολών δεξιούς, τροτσκιστές και ανεπιθύμητους, διαφωνούντες κομμουνιστές, απαντούσε με ένα σαρκαστικό “Χα!”, που άφηνε να εννοηθούν πολλά περισσότερα από τα ελάχιστα που δήλωνε).
Ήταν κοντός, με γυαλιά, σβέλτος, ξύπνιος, πονηρός, δυναμικός, κατά βάθος σκληρός, χαμογελαστός και είρων, προσαρμοστικός και εύπλαστος πολιτικά (σε βαθμό σχεδόν καιροσκοπικό). Στην ουσία, αν και νέος ήταν σκληρός κομμουνιστής, δεν επιθυμούσε συνεργασία και πολλά-πολλά με το ΚΚΕ, με τόσες επιθέσεις που είχε δεχτεί ως στέλεχος του Εσωτερικού, προτιμούσε προσέγγιση προς την Ένωση Κέντρου και το ΠΑΣΟΚ.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008): ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ
Στις δημοτικές εκλογές κατάφερνε να βγαίνει δημοτικός σύμβουλος, ψήνοντας έναν-έναν πολλούς και διάφορους αριστερούς και προοδευτικούς, που τον ήξεραν από παλιά, τον σέβονταν και τον αναγνώριζαν ως αληθινό μαχητή, τοπικό ηγέτη.
Το σπίτι του και η οικογένειά του ήταν φτωχικά, ζούσαν αυτός η γυναίκα του και τα παιδιά του σε ένα μικρό προσφυγικό σπίτι, ζεστό όμως κι ανθρώπινο. Είχαν οικονομικά προβλήματα και ορισμένα προβλήματα υγείας. Εκεί μαζεύονταν οι λίγοι και στενοί, πολιτικοί φίλοι του, παραδείγματος χάριν για να ακούσουν τη νύχτα τα εκλογικά αποτελέσματα κάθε εκλογικής αναμέτρησης.
Παρ’όλο που εργαζόταν, όταν δεν ήταν φυλακή, ως ιδιωτικός υπάλληλος και λογιστής, δεν είχε φυσικά τη δυνατότητα να φτιάξει καμιά περιουσία και να μαζέψει χρήματα, γιατί οι συνεχείς διώξεις του και η διαρκής πολιτική στράτευσή του (σήμερα το λέμε ακτιβισμό) δεν το επέτρεπαν.
Ο Βασίλης τον θαύμαζε παρ” όλες τις αντιφάσεις και τα ελαττώματά του, επειδή δεν ήταν μονολιθικός κομμουνιστής, μα ανθρώπινος, ευέλικτος και ευφυής, παρά το γήρας του. Τον έβλεπε επίσης σαν έναν δεύτερο πατέρα, διαφορετικό από τον κεντρώο, φιλελεύθερο και παπανδρεϊκό πατέρα του, πιο ριζοσπαστικό και πολιτικοποιημένο, αριστερό και επαναστάτη (αν και ουσιαστικά ο Βερνέζης ήταν τυπικός ρεφορμιστής και μεταρρυθμιστής, που όταν τον «έβριζαν» έτσι, χαμογελούσε σκωπτικά.)
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ -ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (1971-2008): Η ΦΙΛΙΑ
Βασισμένη στην αλληλοεκτίμηση, δημιουργήθηκε μια βαθιά κι ουσιαστική φιλία μεταξύ του γερο-Βερνέζη και του παλαιότερου νεολαίου του κόμματος στην περιοχή, που γίνεται το πρωτοπαλλήκαρό του στη συνοικία.
Συχνά συζητούσαν μεταξύ τους, σχετικά ανοιχτά, τα πολιτικά ζητήματα της αριστεράς και της χώρας και τα κοινωνικά προβλήματα της περιοχής. Ο Βασίλης τον ρώτησε ένα απόγευμα κάτι σχετικό με ό,τι είχαν τραβήξει οι κομμουνιστές στη Μακρόνησο και στις άλλες εξορίες και φυλακές. Τον ρώτησε τι θα γινόταν εάν το Κόμμα έλεγε στα μέλη του να υπογράψουν τις δηλώσεις ότι αποκηρύσσουν τις αριστερές ιδέες τους και αλλαξοπιστούν, όπως απαιτούσε από αυτούς το κράτος της δεξιάς;
Θα μπορούσαν μ” αυτό τον τρόπο να βγουν από τις φυλακές, ελεύθεροι να συνεχίσουν την ακάματη δράση τους μέσα στην κοινωνία κι όχι αποκλεισμένοι στα ξερονήσια; Ο γερο-Βερνέζης τον κοίταξε με απορία και δυσπιστία ζωγραφισμένες στο πρόσωπό του…
