ΠΟΙΗΜΑ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
Χωράει φως: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
«Πονάει η αγάπη, τεντώνεται όλους να τους χωρέσει». Ο χρόνος αποτελεί στο έργο ένα διακύβευμα φωτός. Η μοναξιά φοράει τα χρώματα ενός σπάνιου πουλιού. Οι εναλλαγές αυτές, στις οποίες θα όφειλε να στεκόταν η ζωή, κεραυνοβόλες. Το παραμιλητό είναι καθαρό σα νερό. Ο επίλογος του έργου άκρως συνειρμικός. Εικονοπλαστικός, ζωντανός. Σε κάνει να θέλεις να γνωρίσεις αυτό το μυθικό πλάσμα. Αυτά διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «Χωράει φως», της Μαρίας Διαμαντοπούλου.
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ: ΠΟΙΗΜΑ Ή ΠΡΟΖΑ;
Η εικόνα στο εξώφυλλο σε προδιαθέτει. Ένας (σαν) άγγελος, αόρατος κάτι γράφει. Ένας τραπέζι, μία καρέκλα, η γραφομηχανή και τα φτερά του σαν πανωφόρι. Τα γράμματα φεύγουν. Γίνονται άνεμος. Δεν ανήκουν πλέον σε αυτόν ούτε σε εμάς. Ποτέ δεν ανήκαν. Ήταν και είναι ιδιοκτησία της κοινωνίας. Είναι η παρακαταθήκη μας για το μέλλον. Επιπλέον: ο άγγελος έχει φύγει. Έχει αφήσει μόνο τη φορεσιά του. Ή, μήπως, δεν ήταν ποτέ άγγελος;
Ιδού το διφορούμενο. Το σημαίνον που παλεύει να εννοιοδοτήσει. Να γίνει σημαινόμενο και να μιλήσει. Να γίνει. Αλλά από ποιόν; Από εμάς που θα διαβάσουμε το κείμενο.
«Χωράει φως: τι σημαίνει η λέξη «κατασκευή»
στο δημιούργημα της Μαρίας Διαμαντοπούλου;»
Τα γράμματα, οι λέξεις μετουσιώνονται σε όντα. Σε ανθρώπους και σε καταστάσεις. Ξεκινώντας να διαβάσεις το ποίημα βρίσκεσαι σε ένα είδος θεατρικού έργου. Καταλαβαίνεις ότι η λέξη «ποίημα» εδώ σημαίνει «κατασκευή». Δηλαδή ποίημα! Αλλά τι σημαίνει η λέξη «κατασκευή» στο δημιούργημα της Μαρίας Διαμαντοπούλου; Αν μπούμε στον κόπο να το αποκωδικοποιήσουμε θα βγούμε κερδισμένοι. Ίσως βρούμε στοιχεία της ζωής μας. Ίσως ανακαλύψουμε αυτό που μας πονά. Ίσως βρούμε το δρόμο για έναν πιο ανθρώπινο τρόπο ζωής. Ίσως…
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ: ΑΝΔΡΑΣ-ΓΥΝΑΙΚΑ
Σε αυτό το ποίημα πρωταγωνιστούν τα αρχέτυπα του άνδρα με τη γυναίκα. Η Γυναίκα είναι μητέρα, ερωμένη και κόρη. Ο Άντρας είναι πατέρας και γιος. Η ιδιότητά του ως εραστή υπονοείται. Οι διάλογοι μεταξύ τους αναζωογονούν καταστάσεις. Ο Άντρας αποφασίζει αρρήτως. Η Γυναίκα είναι στο κέντρο της αφήγησης.
Θα μπορούσαμε να πούμε, σύμφωνα με τη σκέψη του Καρλ Γιουνγκ, ότι υπάρχει μία διαδρομή μεταξύ ασυνειδήτου και συνειδητού. Σε αυτή μπαίνουν στοιχεία από το ποίημα και διαμορφώνουν μία σειρά από καταστάσεις. Ουσιαστικά είναι αφηγήσεις της ζωής. Είναι αυτονόητο ότι έχουμε να κάνουμε με τη ζωή των Ελλήνων, μέσα από την ιστορία αυτού του τόπου. Η Μαρία Διαμαντοπούλου δίνει μόνο κομμάτια αυτών των αφηγήσεων. Ο αναγνώστης καλείται να τα συμπληρώσει. Να γίνει συνδημιουργός του έργου και θεατής. Η λέξη «θεατής» εδώ έρχεται από το «θεωρώ», «θέαμα», «θεωρία». Φτιάχνει έτσι μία δικιά του αντίληψη για τον κόσμο.
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ-ΣΥΝΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Δε θα αποκαλύψουμε πολλά για το βιβλίο. Διαβάζεται στην κυριολεξία μονορούφι. Όχι γιατί είναι μικρό σε όγκο. Επειδή δεν σε αφήνει να το αφήσεις. Σου λέει: εδώ τι θα βάλεις, τι θα συμπληρώσεις, που είσαι εσύ, κατάλαβες το θέμα που σε προβληματίζει, βρήκες το ταό σου;
Τα χάσματα που υπάρχουν είναι λυτρωτικά. Συμπληρώνονται από τον αναγνώστη, όπως είπαμε παραπάνω. Το βιβλίο γίνεται καθρέπτης. Βλέπεις τον εαυτό σου και, συγχρόνως, όλη την ελληνική κοινωνία. Το μέρος και το όλο. Το Εγώ σου και την Κοινωνία. Μία έννοια του μοντάζ μέσα στο ίδιο δημιούργημα. Ένα μοντάζ που είναι ημιτελές τόσο που θέλει εσένα να δράσεις. Ο αναγνώστης γίνεται δρων πρόσωπο. Όχι απλός καταναλωτής εννοιών, εικόνων, καταστάσεων. Τι είναι όμως αυτό που τον παρακινεί να συνδημιουργήσει;
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΓΥΝΑΙΚΑ
Στην τελευταία σελίδα υπάρχουν λέξεις που είναι μέρη φράσεων. Το υπόλοιπο κάθε φράσης δεν υπάρχει. Υπονοείται. Δεν υπάρχουν τελείες ή αποσιωπητικά. Ακόμη εδώ δεν υπάρχει ίχνος ρίμας.
«Χωράει φως: αντίστροφή πορεία: από το τέλος προς την αρχή.»
Είναι η αρχή μιας φράσης-κατάστασης. Η συμπλήρωση της κάθε φράσης βρίσκεται, εν μέρει, στο κείμενο των προηγούμενων σελίδων. Το άλλο μέρος είναι αυτό του αναγνώστη. Θα πρέπει, λοιπόν, να κάνεις την αντίστροφή πορεία: από το τέλος προς την αρχή.
Τότε όλα είναι ξεκάθαρα. Προς στιγμή. Μετά το τζάμι πάλι θολώνει. Το αφήνουμε λίγο, φυσά το αεράκι των μνημών, ξεθολώνει. Τότε είναι όλα ξεκάθαρα. Μόνο που αυτή η διαδικασία γίνεται ξανά και ξανά. Μέχρι να το βρεις. Να μπεις στο δωμάτιο του Ταρκόφσκι, στο «Στάλκερ», στο φόβο του ασυνειδήτου και να συμφιλιωθείς με το θέμα. Μία διαδικασία που η συγγραφέας την αφήνει στον αναγνώστη, αφού τον έχει παρακινήσει να ενεργήσει.
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ: ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω διαβάσει κάποιο βιβλίο σαν αυτό. Η διαδραστικότητα να υπάρχει χωρίς να δηλώνεται. Σε αυτή την ανάλυση των δομών του προσπάθησα να ισορροπήσω: να μην αποκαλύψω τις δομές του και να δείξω κάποιους δρόμους. Η ίδια η γραφή της Μαρίας Διαμαντοπούλου με βοήθησε πολύ.
Αφήνουμε την κουβέντα να αιωρείται. Αν, δηλαδή, θα μπορούσε να γίνει ένα θεατρικό ή κάτι άλλο. Η μεταδημιουργία είναι κάτι που φεύγει από τη συγγραφέα. Πάει στο δέκτη που είναι ο αναγνώστης. Το ποίημα μπορεί να ταξιδέψει στο δρόμο της σκέψης και να πάρει διάφορες μορφές. Αυτή είναι και η ομορφιά: Είναι ένας σπόρος που βλασταίνει. Αυτό είναι που μας ενδιαφέρει μόνο. Και αυτό είναι πολύ.
ΧΩΡΑΕΙ ΦΩΣ
Συγγραφέας: Μαρία Διαμαντοπούλου
Είδος: ποίηση
Σελίδες: 35
Εκδόσεις: Ενύπνιο
Χρόνος έκδοσης: 2021
Τόπος έκδοσης: Αθήνα.
