Η Ευρώπη βιώνει μια από τις πιο σημαντικές εισροές μεταναστών και προσφύγων στην ιστορία της. Ωθούνται απ’τον εμφύλιο πόλεμο και την τρομοκρατία και προσανατολίστηκαν απ’την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής, ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων που έχουν εγκαταλείψει τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους για να κάνουν αυτή τη διαδρομή.
Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο μετανάστες και πρόσφυγες πέρασαν στην Ευρώπη το 2015, σε σύγκριση με μόλις 280.000 το προηγούμενο έτος. Η κλίμακα της κρίσης συνεχίζεται, με περισσότερους από 135.000 ανθρώπους που φθάνουν κατά τους δύο πρώτους μήνες του 2016. Μεταξύ των κινητήριων δυνάμεων οι άνθρωποι που κάνουν αυτό το επικίνδυνο ταξίδι είναι αυτοί που έχουν επιζήσει απ’τις συγκρούσεις στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Η συντριπτική πλειοψηφία -πάνω απ’το 80%- των ατόμων που έφτασε στην Ευρώπη με σκάφη το 2015 προήλθε από τις τρεις αυτές χώρες.
ΤΑ ΔΥΣΤΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Η φτώχεια, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η επιδείνωση της ασφάλειας, επίσης, προτρέπουν τους ανθρώπους να φεύγουν από χώρες όπως η Ερυθραία, το Πακιστάν, το Μαρόκο, το Ιράν, η Σομαλία, με την ελπίδα μίας νέας ζωής κάπου όπως η Γερμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Αλλά καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες προβληματίζονται με τη μαζική μετακίνηση των ανθρώπων, μερικοί έχουν αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα. Αυτό έχει κάνει δεκάδες χιλιάδες μετανάστες να έχουν εγκαταλειφθεί στην Ελλάδα, αυξάνοντας τους φόβους μίας ανθρωπιστικής κρίσης. Καθώς οι ηγέτες πρέπει να κοιτάνε για μία λύση, όλο και περισσότερο κοιτάνε προς την Τουρκία, ελπίζοντας να επιβραδύνει τον αριθμό των ατόμων που θέλουν να μεταβούν στις ευρωπαϊκές ακτές. Ποιες διαδρομές αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν;
Οι πιο άμεσες διαδρομές είναι οι πιο επικίνδυνες. Το 2015 περισσότεροι από 3.770 άνθρωποι πνίγηκαν ή εξαφανίστηκαν διασχίζοντας τη Μεσόγειο προς την Ελλάδα ή την Ιταλία σε σαθρές λέμβους ή σε μη ασφαλή αλιευτικά σκάφη.
Οι περισσότεροι από εκείνους που κατευθύνεται προς την Ελλάδα, έχοντας ένα σχετικά σύντομο ταξίδι απ’την Τουρκία στα νησιά της Κω, Χίου, Λέσβου και Σάμου. Υπάρχει πολύ μικρή υποδομή σ’αυτά τα μικρά ελληνικά νησιά για να αντιμετωπίσουν τις χιλιάδες των ανθρώπων που φτάνουν, ενώ οι αρχές είναι υπερφορτισμένες να αγωνίζονται με το να παρέχουν ζωτικής σημασίας βοήθεια.
Άλλοι μετανάστες συνεχίζουν να ταξιδεύουν με πλοίο απ’τη Λιβύη προς την Ιταλία, ένα μεγαλύτερο και πιο επικίνδυνο ταξίδι. Μερικές από τις χειρότερες τραγωδίες το 2015 είναι: Δύο βάρκες που μεταφέρουν περίπου 500 μετανάστες βυθίστηκε μετά την αποχώρηση απ’τη Zuwara στη Λιβύη, στις 27 Αυγούστου. Τα σώματα των 71 ανθρώπων, που πιστεύεται ότι είναι Συρίοι μετανάστες, ανακαλύφθηκαν σ’ένα εγκαταλελειμμένο φορτηγό στην Αυστρία στις 27 Αυγούστου. Ένα ναυάγιο ανοικτά απ’το νησί Lampedusa, της Ιταλίας, σκοτώθηκαν περίπου 800 άτομα στις 19 Απριλίου. Τουλάχιστον 300 μετανάστες φοβούμαστε να έχουν πνιγεί προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο σε περίπτωση κακοκαιρίας στις αρχές Φεβρουαρίου.
Οι επιζώντες συχνά αναφέρουν βία και κακοποίηση από διακινητές, οι οποίοι χρεώνονται χιλιάδες δολάρια ανά άτομο για τις υπηρεσίες τους. Το χάος στη Λιβύη, ειδικότερα, έχει δώσει στους διακινητές ελευθερία να εκμεταλλεύονται τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που απεγνωσμένα θέλουν να φτάσουν στην Ευρώπη.
Τι θα είναι το επόμενο;
Πολλοί προσπαθούν να φτάσουν στη Γερμανία και σ’άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης και πάνε μέσω της επικίνδυνης διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, όπου δρουν οι βάναυσοι διακινητές ανθρώπων και οι ληστές.
Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥ
Αντιμέτωποι με μια τεράστια εισροή ανθρώπων, η Ουγγαρία ήταν η πρώτη για να προσπαθήσει να εμποδίσει τη διαδρομή τους με ένα φράχτη ξυράφι από σύρμα. Το φράγμα, 175 χιλιόμετρα, καταδικάστηκε ευρέως όταν ανέβηκε κατά μήκος των συνόρων της Σερβίας, αλλά και σ’άλλες χώρες όπως η Σλοβενία και η Βουλγαρία όπου έχουν ανεγερθεί παρόμοια εμπόδια.
Η Αυστρία έχει τοποθετήσει ένα όριο στον αριθμό των ατόμων που επιτρέπεται να εισαχθούν τα σύνορά της. Πολλές βαλκανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Πρώην Δημοκρατίας της Μακεδονίας, έχουν επίσης αποφασίσει να επιτρέψουν μόνο μετανάστες απ’τη Συρία και το Ιράκ να περάσουν τα σύνορά τους. Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες μετανάστες έχουν παραμείνει σε πρόχειρους καταυλισμούς στην Ελλάδα, η οποία ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδόν 500 εκατομμύρια ευρώ, σε ανθρωπιστική βοήθεια.
Στο πλαίσιο ενός κράτους της Ε.Ε. είναι γνωστός ως ο κανονισμός του Δουβλίνου, οι πρόσφυγες απαιτείται να ζητήσουν άσυλο στο κράτος μέλος στο οποίο φθάνουν πρώτα.
Αλλά ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κροατία, επιτρέπουν στους ανθρώπους να περάσουν μέσα -συχνά μέσω της ζώνης Σένγκεν χωρίς διαβατήριο- για να πάνε σε χώρες βορειότερα. Και αυτές οι χώρες συχνά δεν παραλείπουν να στείλουν τους μετανάστες πίσω.
Η Γερμανία έλαβε περισσότερο από 1,1 εκατομμύρια αιτούντες άσυλο το 2015, μακράν το μεγαλύτερο αριθμό στην ΕΕ. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι είναι κάπου κατά μήκος της διαδρομής, στην Ουγγαρία, Κροατία, Αυστρία, Σερβία, και αλλού. Ανάμεσα σε 2.000 και 5.000 μετανάστες στρατοπέδευσαν στο γαλλικό λιμάνι του Καλαί με την ελπίδα να περάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι χώρες της ΕΕ έχουν το δικό τους μερίδιο;
Η Γερμανία έχει επικρίνει άλλες χώρες της ΕΕ -συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου- σχετικά με τις πενιχρές δεσμεύσεις τους για να δεχτούν ανθρώπους. Τον Σεπτέμβριο, οι υπουργοί Εσωτερικών της Ε.Ε. ενέκριναν ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο για να μετεγκατασταθούν 120.000 μετανάστες σ’όλη την ήπειρο για τα επόμενα δύο χρόνια, με τις ποσοστώσεις να είναι δεσμευτικές. Η Ρουμανία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία ήταν αντίθετοι με αυτό το καθεστώς.
Παρά τις κάποιες προσπάθειες για να ελαφρύνει το βάρος για την Ιταλία και την Ελλάδα, μικρές μόνο ομάδες μεταναστών έχουν μεταφερθεί μέχρι τώρα και αρκετά κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αρνήθηκαν να τους δεχτούν.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ
Για χρόνια, η ΕΕ αγωνίζεται για την εναρμόνιση της πολιτικής του ασύλου. Αυτό είναι δύσκολο με 28 κράτη μέλη, το καθένα με τις δικές τους αστυνομικές δυνάμεις και το δικαστικό σώμα.
Υπέρμαχος των δικαιωμάτων των φτωχών μεταναστών είναι δύσκολο, καθώς το οικονομικό κλίμα εξακολουθεί να είναι ζοφερό, πολλοί Ευρωπαίοι είναι άνεργοι και δύσπιστοι όσον αφορά στους ξένους εργάτες και οι χώρες της Ε.Ε. είναι διχασμένοι πώς να μοιραστούν το βάρος των προσφύγων. Οι πιο λεπτομερείς κοινοί κανόνες ασκήθηκαν με το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου -αλλά οι κανόνες είναι ένα πράγμα, η πρακτική εφαρμογή τους σε επίπεδο Ε.Ε. είναι μια άλλη πρόκληση.
Οι ηγέτες της Ε.Ε. ελπίζουν τώρα η Τουρκία να μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του αριθμού των μεταναστών που φθάνουν σε χώρες της Ε.Ε. Το Φεβρουάριο το μπλοκ ενέκρινε 3 δισεκατομμύρια ευρώ, χρηματοδότηση για τη χώρα για να τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει τους αριθμούς ρεκόρ μεταναστών απ’τη Συρία που ήδη φιλοξενεί.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, λέει ότι είναι στο χέρι της Τουρκίας να αποφασίσει πως θα μειώσει τη ροή προς την Ευρώπη, αλλά ότι θα μπορούσε να είναι η ώρα να γυρίσει τους μετανάστες με τα σκάφη που προσπαθούν να φτάσουν στην Ελλάδα.
Γιάννης Ιωαννίδης
