ΠΩΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΘΕΣΜΙΚΑ Η ΒΙΑ
Θεσμοί της βίας: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Έχουμε δει πως μαθαίνει τη βία ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Πως εθίζεται σε αυτή και γίνεται αναπαραγωγός της. Αυτό που θα πρέπει να δούμε είναι σε επίπεδο θεσμών με ποιο τρόπο η βία διδάσκεται στον άνθρωπο που θα είναι ένα ακόμη γρανάζι της κοινωνίας.
ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΙΑΣ: ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Σύμφωνα με τη θεώρηση του Νίκου Πουλαντζά, τρεις είναι οι θεσμοί στο κράτος στους οποίους βασίζεται ο ολοκληρωτισμός: Η εκκλησία, το εκπαιδευτικό σύστημα και τα σώματα ασφάλειας-στρατός. Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να δούμε πως αυτά λειτουργούν στο κοινωνικό πεδίο για να καταλάβουμε με ποιο τρόπο παράγουν και αναπαράγουν τη βία.
Είναι αυτονόητο το πώς λειτουργεί ο στρατός και τα σώματα ασφάλειας. Η ιστορία αρκετών κρατών μας το έχει δείξει στην πράξη. Ο στρατός δεν έπαψε ποτέ να παίζει το ρόλο του σταθεροποιητή καθεστώτων που η διακυβέρνησή τους στηριζόταν στην πειθήνια εφαρμογή του νόμου. Αυτοί οι νόμοι είχαν και έχουν θεσπιστεί για να υπηρετούν ένα καθεστώς και να του προσφέρουν φτηνό και υπάκουο προσωπικό για τη διαδικασία παραγωγής. Ο δημοκρατικός διάλογος σε αυτή τη διαδικασία απουσιάζει. Η επιβολή του νόμου είναι μια πρώτη ανάγκη. Την έχουμε γνωρίσει στα στρατιωτικά καθεστώτα.
«Θεσμοί της βίας: να ανιχνεύσουμε τη βία
από το στάδιο πριν το νηπιαγωγείο μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση.»
Τα σώματα ασφάλειας φροντίζουν να είναι πρόσφορο το πεδίο για να είναι απρόσκοπτη και αέναη η διαδικασία παραγωγής στο κράτος που υπηρετούν. Σχεδόν σε όλα τα κράτη και τις διακυβερνήσεις τους αυτά είναι που έχουν το ρόλο της διατήρησης της διαχείρισης του συστήματος. Η διακυβέρνηση μιας χώρας βασίζεται σε αυτά. Κατά συνέπεια, όλες οι κυβερνήσεις τα έχουν ανάγκη για την συνέχειά τους. Η βία σε αυτά είναι ο συνήθης τρόπος. Μπορούμε να τη διακρίνουμε είτε ως σωματική είτε ως λεκτική ή ψυχολογική.
ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΙΑΣ: Η ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ
Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι επιφορτισμένο για να διαμορφώνει, ως ένα βαθμό, τον τρόπο αντίληψης του ανθρώπου. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχει ο σπόρος της βίας μέσα στο πρόγραμμα της εκπαίδευσης. Θα πρέπει να δούμε αν και κατά πόσο υπάρχει αυτή η βία σε αυτό. Επίσης θα πρέπει να ανιχνεύσουμε τη βία από το στάδιο πριν το νηπιαγωγείο μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν στοιχεία που οδηγούν σε βίαιες μορφές σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης. Αυτό είναι λογικό επειδή ένας άνθρωπος θα πρέπει να έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να υπηρετεί όσο το δυνατόν πιο καλά το κυβερνών σύστημα. Άρα όχι μόνο να δέχεται αλλά και θεωρεί φυσική την επιβολή της βίας στις διάφορες φάσεις της ζωής του.
ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΙΑΣ: Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Αφήσαμε τελευταίο το θεσμό της εκκλησίας. Είναι γεγονός ότι το θρησκευτικό σύστημα έχει στον πυρήνα του στοιχεία που παράγουν και αναπαράγουν μορφές βίας. Αυτό μπορεί εύκολα να το καταλάβει κάποιος με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι ότι στις μονοθεϊστικές θρησκείες στον κέντρο της θεώρησής τους είναι ο Πατέρας ως αρχέτυπο. Αυτό το έχουμε ήδη δει, θα το δούμε πιο αναλυτικά στη συνέχεια. Ο δεύτερος είναι ότι όλες οι θρησκείες που δεν χαρακτηρίζονται από τον αγνωστικισμό στοχεύουν στην επιβολή μιας άποψης: Μιας θεότητας.
«Θεσμοί της βίας: ακολουθεί μια νοητική
κατεύθυνση που τον εντάσσει σε ένα σύστημα αξιών.»
Θα δούμε ότι μυθικά στοιχεία παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αφήγησης της κάθε θρησκείας. Αυτά συνδέουν το θρησκειολογικό κείμενο με τα μέρη του ψυχικού κόσμου του ανθρώπου. Έτσι αυτός μπορεί να δεχτεί να ακολουθήσει την προτεινόμενη οδό και να ενταχθεί, σαν πνευματική οντότητα, στο αξιακό σύστημα μιας θρησκείας. Με αυτό τον τρόπο ακολουθεί μια νοητική κατεύθυνση που τον εντάσσει σε ένα σύστημα αξιών. Αυτό, με τη σειρά του, του επιβάλλει, λιγότερο ή περισσότερο, μια πεποίθηση που του υπαγορεύει έναν τρόπο ζωής. Αυτή η επιβολή είναι βίαιη και διαμορφώνει το χαρακτήρα του ανθρώπου έτσι ώστε να ενταχθεί στο μηχανισμό που εξουσιάζει την κοινωνία. Αυτό θα πρέπει να γίνει με τη μικρότερη δυνατή απόκλιση.
Θα δούμε, στη συνέχεια, πως λειτουργούν αυτοί οι θεσμοί. Ο καθένας χωριστά. Πως επιβάλλουν την ιδεολογία τους. Τελικά, πως διαμορφώνουν το χαρακτήρα και τη ζωή του ανθρώπου.