Η ΒΙΑ
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ
Το σχολείο μαθαίνει στη βία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Είδαμε πως η Εκκλησία, ως θεσμός, μαθαίνει στον άνθρωπο τη βία. Πως, τελικά, εδραιώνει τη βία του πατριαρχικού συστήματος. Η εκπαίδευση είναι ο δεύτερος θεσμός που «εμπλέκεται» σε αυτό το θέμα. Και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; Αυτός που διοικεί τα σχολεία, όλων των βαθμίδων, είναι ο κρατικός μηχανισμός. Άρα αυτός θα ορίσει το παιχνίδι έτσι όπως το συμφέρει. Αυτό κάνει με τον καλύτερο, για αυτόν, τρόπο.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗ ΒΙΑ: ΣΠΟΡΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Ας δούμε όμως όσο πιο αναλυτικά γίνεται αυτό το θέμα. Είναι ο δεύτερος πυλώνας και είναι αυτός που βάζει στοιχεία στην ψυχολογική ταυτότητα του ανθρώπου. Λειτουργεί από τη βρεφική ηλικία μέχρι τη στιγμή που αυτός είναι έτοιμος να μπει στην αγορά εργασίας και να δημιουργήσει το δικό του κόσμο. Το κράτος ξέρει πολύ καλά τι κάνει και για ποιο λόγο. Είναι καλό να δούμε τις δομές που το εκπαιδευτικό σύστημα έχει.
Το πρώτο που βλέπουμε είναι ότι ανταποκρίνεται στον κάθε άνθρωπο χωριστά και σε όλα μαζί τα παιδιά. Έχει αποδέκτες του το μέρος και το όλο. Αυτό σημαίνει ότι βάζει ένα σπόρο μάθησης που θα γίνει αργότερα ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής του ανθρώπου. Αυτό όμως το βάζει σε ατομικό και συλλογικό πεδίο. Γίνεται, ουσιαστικά, μια προσομοίωση της ζωής του ανθρώπου, ελάχιστα διαφέρει από αυτή των γονιών του. Το παιδί μαθαίνει πως θα εκφρασθεί αργότερα στο κοινωνικό σύνολο όπου θα ζει. Ακόμα πως θα συμπεριφερθεί στην ίδια την οικογένειά του.
Θα πρέπει να ξεχωρίσουμε, σε αυτό το στάδιο, δύο διαφορετικές μορφές βίας. Η πρώτη είναι αυτή που παρατηρούμε στο μικρό παιδί. Στην ηλικία μεταξύ τριών και έξι ετών όλα τα παιδιά αναπτύσσουν ένα σαδισμό. Αυτός, σύμφωνα με τη θεωρία της ψυχανάλυσης, απαιτεί και το παιδί θέλει να κάνει δικό του τον κόσμο, άρα μαθαίνει. Αυτή η μορφή βίας φεύγει τα επόμενα χρόνια. Η δεύτερη μορφή είναι αυτή η βία που θέλει να γίνει το δικό του με κάθε τρόπο, να κυριαρχήσει, όταν έχει διαμορφώσει το χαρακτήρα του. Ας τους δούμε λίγο πιο προσεχτικά.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗ ΒΙΑ: ΟΙ ΔΥΟ ΜΟΡΦΕΣ
Αν μελετήσουμε την πρώτη μορφή της βίας τότε θα δούμε ότι αυτή δεν έχει αρνητικό χαρακτήρα. Αρκεί βέβαια να μην ενθαρρύνεται το παιδί να συνεχίζει έτσι ή να υπερθεματίζει. Αυτή η εποχή είναι αυτή που ονομάζεται πρωκτικό στάδιο. Φυσικά όταν αυτό αρχίζει να γίνεται πιο έκδηλο και όταν το παιδί έχει φτάσει στο στάδιο της λίμπιντο με κατάλληλο τρόπο θα πρέπει να μετριασθεί, από μόνη της. Θέλουμε να πούμε ότι το παιδί δεν θα πρέπει να συνηθίζει στη βία και να παροτρύνεται από τους γονείς του. Είναι η περίοδος της ζωής του που διαμορφώνει την ταυτότητά του, το ID του. Πολύ πιθανόν αυτά τα στοιχεία να ριζώσουν μέσα του και να διαμορφώσουν το χαρακτήρα του. Αυτό το σημείο είναι το πιο σοβαρό για όλη του τη ζωή.
«Το σχολείο μαθαίνει στη βία: Στο παιδί
διδάσκεται, από την πιο μικρή ηλικία.»
Η δεύτερη μορφή βίας είναι σχετικά ανησυχητική. Το παιδί έχει κρατήσει το σαδιστικό χαρακτήρα από το πρωκτικό στάδιο. Αυτό συμβαίνει επειδή κάποιος από το οικογενειακό του περιβάλλον τον έχει παροτρύνει. Υπάρχει, φυσικά, και η πιθανότητα να μαθαίνει συμπεριφορές από κάποιο μέλος της. Συνήθως από τον γονέα του αντίθετου φύλου. Εκεί θα πρέπει να κάνουμε ανάλυση, με το ίδιο το παιδί για να δούμε τι ακριβώς ισχύει.
Τι συμβαίνει όμως όταν η βία εκδηλώνεται στο σχολείο; Εδώ θα πρέπει να δούμε κατ’αρχήν αν το παιδί φέρνει μέρος της βίας από το σπίτι του. Ίσως κάποιος από τους γονείς είναι βίαιος. Θα πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι το παιδί θέλει να μοιάσει με τον γονέα του αντίθετου φύλου. Αυτό αλλάζει μόνο όταν αυτός είναι απόμακρος, οπότε το παιδί θέλει να πάρει στοιχεία από τον γονέα του ίδιου φύλου. Βλέπει αυτόν του αντίθετου φύλου στην αντανάκλαση του καθρέπτη. Αν συμβαίνει αυτό τότε θα πρέπει αυτό να το δούμε με κάποιον ειδικό αν το φορτίο της βίας είναι πολύ σημαντικό. Αν αποκλείσουμε όλους τους πιο πάνω παράγοντες τότε θα πρέπει να εστιάσουμε στη βία που το ίδιο το σχολείο του μαθαίνει.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗ ΒΙΑ: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
Ξεφεύγοντας από την ψυχαναλυτική θεώρηση θα πάμε στο πολιτικό πεδίο. Στο σχολείο ο άνθρωπος μαθαίνει πως θα συμπεριφέρεται στην ζωή του. Αυτό σημαίνει τα εξής πράγματα: Το σχολείο είναι η καινούργια οικογένειά του. Ειδικά από το δημοτικό σχολείο και μετά. Απορρίπτει στην αρχή τα οικογενειακά πρότυπα. Στο σχολείο θα μάθει τους νόμους, την υποταγή σε αυτούς, την συμπεριφορά που έχει η κοινωνία συνολικά, διαμέσου των αιώνων. Αυτό το μαθαίνει με την ιστορία.
Το τι θα μάθει το παιδί στο σχολείο καθορίζεται με μεγάλη ακρίβεια από το υπουργείο. Μόνο ο τίτλος του υπουργείου, «Παιδείας και Θρησκευμάτων», καταλαβαίνουμε αρκετά πράγματα. Η παιδεία έχει άμεση σχέση με τη θρησκεία. Στο παιδί διδάσκεται, από την πιο μικρή ηλικία, η συσχέτιση της ελληνικής ιστορίας και εθνικής συνείδησης με τη θρησκεία. Έχουμε δει πως οι μονοθεϊστικές θρησκείες μαθαίνουν στον άνθρωπο τη βία. Εδώ έχουμε ένα παρόμοιο μάθημα σε έναν άνθρωπο που ουσιαστικά δεν ξέρει σχεδόν τίποτε. Το να του μαθαίνεις κάτι τόσο δυσνόητο και περίπλοκο, όσο τα θεολογικά αξιώματα και αυτά των συμπεριφορών, είναι σαν να χαράζεις ανάγλυφα στην πλάκα που είναι η συνείδηση του παιδιού.
Αυτές οι αξίες δύσκολα θα φύγουν. Το παιδί όταν μεγαλώσει και διαβάσει διάφορα βιβλία θα διαμορφώσει τη δική του συνείδηση. Όμως για να γίνει αυτό θα πρέπει να μην υπάρχει κάτι που το εμποδίζει να δομήσει τη δική του ταυτότητα. Το εμπόδιο είναι κάποιο πρότυπο που υπήρχε στην μικρή παιδική του ηλικία και δεν τον αφήνει να φύγει από τις νευρώσεις που του έχουν δημιουργηθεί. Πολύ περισσότερο όταν αυτές οι νευρώσεις έχουν γίνει υστερίες ή ψυχώσεις. Ο άνθρωπος θα είναι για μια ζωή υποταγμένος σε αυτό που του έχει μάθει το σχολείο. Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει 12 χρόνια για να το διδάξει σε συμπεριφορές που κρύβουν μέσα τη βία. Υπάρχει όμως ένα αντίδοτο.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗ ΒΙΑ: Ο ΛΟΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΟΣ
Αυτό που μπορεί να ισορροπήσει την κατάσταση είναι οι γονείς που θέλουν να δημιουργήσουν στο παιδί ένα παράθυρο κρίσης. Με τον όρο «κρίση» εννοούμε να μπορεί να κρίνει τις καταστάσεις και να βγάζει το δικό του συμπέρασμα. Το παιδί μέσα από τα λάθη του θα μάθει. Ο γονέας αν δεν τον πιέσει να ακολουθήσει το δρόμο που αυτός έχει σκεφτεί, θα είναι αυτός που θα τον αφήσει να δημιουργήσει το πεδίο που λέγεται χαρακτήρας του. Ένας τέτοιος γονέας όμως είναι η συντριπτική μειοψηφία. Ξεχωρίζει στην ελληνική κοινωνία σαν τη μύγα μέσα στο γάλα.
«Το σχολείο μαθαίνει στη βία: ο λόγος του
είναι νόμος και δε δέχεται αμφισβήτηση.»
Ο κανόνας είναι είτε η αδιαφορία είτε η επιβολή των δικών του προτύπων. Έτσι όμως το παιδί όσο μεγαλώνει αναπτύσσει έναν προδιαγεγραμμένο χαρακτήρα: αυτόν που ο γονιός του και το σύστημα εκπαίδευσης-θρησκείας του έχει επιβάλλει. Ο Πατέρας, ως αρχέτυπο, κυριαρχεί. Ο λόγος του είναι νόμος και δε δέχεται αμφισβήτηση. Ο νεαρός άντρας μαθαίνει να υποτάσσει. Η νεαρή κοπέλα εθίζεται στο να υποτάσσεται. Αυτό θα το δούμε στη συνέχεια σε όλο το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας: στην οικογένεια που θα κάνει, στη δουλειά του, στις πολιτικές του διεκδικήσεις, στις παρέες του.
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δούμε πως η βία παράγεται και αναπαράγεται. Περνάει από τη μια γενιά στην άλλη. Γίνεται εθισμός και νόμος. Είναι κάτι το αυτονόητο, κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ο λόγος του Πατέρα-Πατριάρχη είναι θέσφατο. Η άρνησή του είναι μια τολμηρή επανάσταση που δεν είναι εύκολο κάποιος να κάνει. Αν το καταφέρει έχει ανοίξει ο δρόμος για την αμφισβήτηση ενός καταπιεστικού και απάνθρωπου πολιτικού συστήματος. Ίσως η άρνηση της εξουσίας. Θα δούμε στη συνέχεια πως αυτό το μάθημα υπενθυμίζεται σε όλη τη ζωή του ανθρώπου, σε καθημερινή βάση. Μιλάμε φυσικά για τα Σώματα Ασφάλειας και τον στρατό.
Διαβάστε τα άρθρα πολιτικής ανάλυσης
