ΙΣΤΟΡΙΑ
ΜΙΑ ΑΜΗΧΑΝΗ ΓΙΟΡΤΗ
Η επέτειος του Όχι: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Ίσως είμαστε ο μοναδικός λαός που γιορτάζουμε την Επέτειο του Όχι κάθε χρονιά την 28η Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα θέλουμε να θυμηθούμε την κήρυξη ενός πολέμου. Αν το σκεφτούμε καλύτερα, από το εορτολόγιό μας απουσιάζει η επέτειος της απελευθέρωσης. Γιατί όμως; Αυτή η απουσία γιορτής που να θυμίζει την απελευθέρωση της Ελλάδας από του Γερμανούς κάνει την εορτή της 28ης Οκτωβρίου να φαίνεται αμήχανη. Θα δούμε γιατί.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΧΙ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Είναι γνωστό ότι ο ελληνικός στρατός ήταν στην Αίγυπτο, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ο γερμανικός στρατός έχασε τη μάχη στην Αγία Πετρούπολη και το μέτωπό του άρχισε να καταρρέει. Προκειμένου να κρατήσουν άμυνα για την πατρίδα τους, οι Γερμανοί άρχισαν να υποχωρούν. Ήταν φυσικό να υποχωρήσουν και από την Ελλάδα. Σταδιακά οι γερμανικές δυνάμεις έφευγαν από τις ελληνικές πόλεις. Μέσω Γιουγκοσλαβίας έφτασαν στα μέρη που θα έκαναν το μέτωπο αντίστασής τους.
Πριν να αποχωρήσουν οι Γερμανοί προσπάθησαν να προστατέψουν τους Έλληνες συνεργάτες τους. Άλλους τους φυγάδευσαν με ένα πλοίο το οποίο όμως βυθίστηκε και αυτοί πνίγηκαν. Άλλοι έφτασαν στη Βόρειο Ελλάδα. Εκεί πίστευαν ότι θα βρουν καταφύγιο. Υπάρχει μια ιστορική «παρεξήγηση»: Ο γερμανικός στρατός πιστεύεται ότι έφυγε ανενόχλητος. Δεν υπήρχε κάποιος να δώσει μάχες κατά τη διάρκεια της υποχώρησής του. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική.
Κάποιος που έχει διαβάσει καλά την ιστορία ξέρει ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το «διαβάζω καλά την ιστορία» σημαίνει ότι μελετώ συγγράμματα που εκφράζουν τη μια και την άλλη πλευρά. Έτσι αποκρυσταλλώνω τη σκέψη μου, σχηματίζω την άποψή μου. Η ανάγνωση απλά και μόνο ενός συγγράμματος, σχολικού ή μη δεν αρκεί. Στην προκειμένη περίπτωση η αλήθεια επιμελώς κρύβεται. Θα δούμε γιατί.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΧΙ: Η ΑΝΤΑΡΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής αναπτύχθηκε δυνατό αντάρτικο κίνημα στην Ελλάδα. Ίσως το πιο ισχυρό στην Ευρώπη. Στην αρχή με πρωτοβουλίες κάποιων πατριωτών, στη συνέχεια με τη βοήθεια ξένων δυνάμεων. Είναι φυσικό αυτό το αντάρτικο κίνημα να είχε δυναμώσει όσο η γερμανική ισχύ είχε μειωθεί. Η Επέτειος του Όχι δεν αναφέρεται, ως αφήγηση, σε αυτή τη μεγαλειώδη και σημαντική πτυχή της ευρωπαϊκής και ελληνικής ιστορίας. Περιορίζεται στο «Όχι» που υποτίθεται ότι είπε ο Ιωάννης Μεταξάς στο Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα.
Είναι γνωστό ότι ο Μεταξάς ήταν φιλογερμανός. Η οικογένειά του είχε καταβολές από την Κεφαλονιά. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 είχε συνεργαστεί με τους Τούρκους, μαχόμενη δίπλα τους. Ο Μεταξάς ως στρατιωτικός καριέρας ήξερε τι έπρεπε να πει. Το μεταξικό καθεστώς δεν ήταν δικτατορία αλλά φασιστική διακυβέρνηση, με την έννοια ότι η δημοκρατία καταλύθηκε με βουλευτικό τρόπο και όχι με την επέμβαση των ένοπλων δυνάμεων.
Ήταν φυσικό, λοιπόν, να ταχθεί στο πλευρό των Γερμανών. Τα δύο κόμματα είχαν συγγενείς απόψεις. Γιατί να μην επιστρέψει την ελεύθερη διέλευση των Γερμανών στην Ελλάδα; Εξάλλου δεν είπε «Όχι», αλλά «Έχουμε λοιπόν πόλεμο» («Alors c’est la guerre»), μία φράση που ανήκε στην στρατιωτική ορολογία. Το «Όχι» υπονοείτο.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΧΙ: Ο ΛΑΟΣ
Ουσιαστικά το «Όχι» το είπε ο ελληνικός λαός. Αυτό εκφράζεται με όμορφο και σαφή τρόπο στο ποίημα του Κώστα Βάρναλη:
«Ποιος είναι κείνος ο λαός, που λέει στους ξένους «όχι»
και που κρατάει κατάκορφα της λεφτεριάς τη λόχη
κι όντας οι λίγοι αφέντες του, που τον διαφεντεύγουν
τον παρατάν μεσοστρατίς και ασκώνονται και φεύγουν;
Ποιος είναι κείνος ο λαός, που στάθηκε λιοντάρι,
όντας του πέσανε μαζί δυο κολοσσοί κουρσάροι
κι από τα ξένα οι αφέντες του, αντί να τον βοηθήσουν,
τα φκιάνανε με τον Οχτρό για να ξαναγυρίσουν.
Ποιος είναι κείνος ο λαός, που πάντα προδομένος
πολέμαγεν αβόηθητος, ξυπόλυτος, δεμένος
και θάμπωνε τον ουρανό, τη γη και τα πελάη
κι ο πιο μεγάλος φάνταζε μικρός σ’ αφτόνε πλάι;
Ποιος είναι κείνος ο λαός, που με καρδιά τσελίκι
πολέμαγε για λεφτεριά και πέθαινε για νίκη
μα τούχωναν μπαμπέσικα, τη μαχαιριά στην πλάτη
του ξένου η αρπάχτρα κάκητα, του ντόπιου η δόλια απάτη;
Όλ’ οι λαοί κι όλοι μικροί μεγάλοι κάθε τόπου
που αγωνιστήκανε να σώσουν την τιμή τ’ ανθρώπου
μα πιότερο ο ελληνικός, ο πρώτος μες τους πρώτους
πρώτος μέσα στους νικητές και μες τους αλυτρώτους»
Έχοντας ξεκαθαρίσει αυτή την ιστορική πτυχή μπορούμε να δούμε με διαφορετική ματιά τη στιγμή της απελευθέρωσης. Να καταλάβουμε η Επέτειος του Όχι είναι μονόπλευρη γιορτή.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΧΙ: Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Η ελληνική αντίσταση ήταν άμεση συνέχεια της άμυνας του ελληνικού στρατού στις γερμανικές δυνάμεις. Άρχισε σχεδόν με την είσοδο των Γερμανών στον ελληνικό χώρο. Υπήρχαν οι αντάρτικες δυνάμεις που σχηματίστηκαν αυθόρμητα. Οι πιο δυνατές ήταν αυτές που πρόσκειντο στην αριστερή και στη δεξιά ιδεολογία. Μιλάμε για τον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ, αντίστοιχα. Πολεμούσαν τους κατακτητές και τους Έλληνες συνεργάτες τους.
Οι συνεργάτες των Γερμανών, οι Χίτες και οι Ταγματασφαλίτες ήταν στο στόχαστρό τους. Οι απόγονοι τους δεν μπορούν να γιορτάζουν την Επέτειο του Όχι μαζί με όλο τον ελληνικό λαό. Εκτός και αν έχουν αποποιηθεί το οικογενειακό τους παρελθόν. Η πρόσφατη ελληνική ιστορία όμως έχει αποδείξει το αντίθετο.
Οι Γερμανοί έφευγαν και οι Έλληνες αντάρτες τους πολεμούσαν. Ο λόγος ήταν ότι ήθελαν να μη γίνουν τα σαμποτάζ που είχε προγραμματίσει ο γερμανικός στρατός. Είναι πολλά τα παραδείγματα: Η δηλητηρίαση του υδραγωγείου και η ανατίναξη του εργοστασίου του ηλεκτρικού στη Θεσσαλονίκη είναι κάποια από αυτά. Οι αντάρτικες ένοπλες δυνάμεις έμπαιναν στις πόλεις και πάλευαν να σώσουν ότι μπορούσε να σωθεί. Αυτές οι δυνάμεις όμως ήταν όσες ανήκαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ. Χαρακτηριστική είναι η παρέλαση των Εαμιτών στη Θεσσαλονίκη την ημέρα που αυτή η πόλη απελευθερώθηκε. Η διοίκησή της παραδόθηκε στον ΕΛΑΣ. Αργότερα ζητήθηκε και δόθηκε στις συμμαχικές δυνάμεις των Άγγλων.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΧΙ: ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΩΝ ΕΛΗΝΩΝ
Είναι επίσης γνωστές οι μάχες που έδωσαν οι μαχητές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον των Ταγματασφαλιτών. Χαρακτηριστική περίπτωση η μάχη του Κιλκίς. Είναι επίσης γνωστή η ιστορική συνέχεια: η εθνική αντίσταση, ο διχασμός των Ελλήνων, οι διώξεις των αριστερών. Ποιος, λοιπόν, ιστορικός που πρόσκειται στη δεξιά ιδεολογία θα δεχτεί το γεγονός ότι οι αριστερές δυνάμεις απελευθέρωσαν την Ελλάδα; Ποιος από αυτούς θα δεχτεί το γεγονός ότι ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν η μόνη στρατιωτική ελληνική δύναμη εκείνη τη στιγμή, αφού ο ελληνικός στρατός δεν είχε έρθει ακόμα στην Ελλάδα;
Κατ’επέκταση: Ποια δεξιά κυβέρνηση θα δεχτεί να γιορτάσει την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους ιδεολογικούς της αντιπάλους; Ή, για να το πούμε διαφορετικά, ποια δεξιά κυβέρνηση θα αποδώσει τιμή και δόξα σε αυτούς που πολεμούσε όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι το 1981; Είναι λοιπόν εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί γιορτάζουμε μόνο την Επέτειο του Όχι. Γιατί δεν τιμούμε την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, με την ίδια λαμπρότητα.
Νομίζω ότι έχει φτάσει ο καιρός να τιμηθεί η απελευθέρωση της Ελλάδας με την ίδια λαμπρότητα όσο και η Επέτειος του Όχι. Είναι άξιο απορίας γιατί οι κυβερνήσεις που θέλουν να λέγονται αριστερές, του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ, δεν το έχουν δρομολογήσει. Ακόμα, γιατί αυτό δεν είναι αίτημα της αριστεράς από τη μεταπολίτευση και μετά. Άρα, ο μονόπλευρος εορτασμός δεν είναι μια δεξιά επιβολή μόνο. Είναι, επίσης, και ένα σοβαρό έλλειμμα του αριστερού κινήματος.
