ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΚΤΟΡΑ ΤΣΙΡΟΝΙΚΟΥ
Οι δοσίλογοι: γράφει η Αγγελική Κόλιου
Ο δοσίλογος κατοχικός υπουργός σχημάτισε εξόριστη κυβέρνηση γερμανόφιλων στην Αυστρία! Ο Έκτωρ Τσιρονίκος, που καταδικάστηκε σε θάνατο, έμεινε μόλις έξι χρόνια στη φυλακή… Οι Έλληνες συνεργάτες των Ναζί στην κατοχή διέφυγαν στην Αυστρία και έκαναν κυβέρνηση για να σωθούν. Τι απέγινε ο «πρωθυπουργός» τους Έκτωρ Τσιρονίκος;
Οι δοσίλογοι: Το δικαστήριο
Στο Ειδικό Δικαστήριο των Δοσίλογων, υπουργοί των κατοχικών κυβερνήσεων κατηγορούσαν άλλους υπουργούς των κατοχικών κυβερνήσεων, για τη συνεργασία με τους κατακτητές. Κυρίως εκείνους που είχαν προλάβει να διαφύγουν στο εξωτερικό και δεν κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Στο στόχαστρο βρέθηκαν πολλάκις ο Έκτορας Τσιρονίκος και ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης, οι οποίοι το 1945 καταδικάσθηκαν ερήμην στην εσχάτη των ποινών για τη διευκόλυνση του έργου της Κατοχής, αλλά οι ποινές τους δεν εκτελέστηκαν ποτέ. Ο Γκοτζαμάνης μάλιστα πολιτεύτηκε το 1954 διεκδικώντας τη δημαρχία Θεσσαλονίκης.
Ο Τσιρονίκος υπήρξε αντιπρόεδρος στη γερμανοδιορισμένη κατοχική «κυβέρνηση» του Ιωάννη Ράλλη και λίγο πριν την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα έφυγε για την Αυστρία. Στη Βιέννη τον Νοέμβριο του 1944 έκανε την πρώτη άτυπη συγκέντρωση των γερμανόφιλων Ελλήνων. Μαζί του ήταν οι δοσίλογοι Γεώργιος Πούλος (απότακτος συνταγματάρχης) και ο συνεργάτης του Ξενοφών Γιοσμάς, ο Αριστείδης Ανδρόνικος (γιατρός και φανατικός αντισημίτης), ο Κωνσταντίνος Γούλας (δικηγόρος της Θεσσαλονίκης, αρχηγός της ΕΕΕ) και οι κατοχικοί υπουργοί Ταβουλάρης και Ιωάννης Πασσαδάκης (δικηγόρος, πρώην υπουργός, γενικός διοικητής Κρήτης επί Κατοχής).
Οι δοσίλογοι: Η επιστροφή
Η σύλληψη και η μεταφορά στην Αθήνα… Ένα δημοσίευμα της εποχής απαθανάτισε τη στιγμή της επιστροφής του Έκτορα Τσιρονίκου ο οποίος δικαιολόγησε τη συμμετοχή του στις κατοχικές κυβερνήσεις και την επιλογή να διαφύγει στο εξωτερικό μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Η επιχειρηματολογία που χρησιμοποίησε είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατούσε εκείνη τη ζοφερή περίοδο.
Το καλοκαίρι του 1946 ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Εμπρός» περιγράφει την επιστροφή του «οικονομικού δικτάτορα» Έκτορα Τσιρονίκου στο αεροδρόμιο Χασανίου, μετέπειτα Ελληνικού. Ο δημοσιογράφος αναφέρει: «Είναι αδύνατος και πολύ γερασμένος. Φοράει καπαρντίνα χρώματος μολυβί και άρβυλα του αμερικανικού στρατού. Καπέλο «πομπέ», υποκάμισον λερωμένο και σχισμένο και γραβάτα μαύρη». Ο Τσιρονίκος συνοδευόταν από Αμερικανό αξιωματικό και έναν Αρμένιο ονόματι Μπατεβιάν, ο οποίος στη λεζάντα έχει την ιδιότητα του καταδότη Ελλήνων. Οι αμερικανικές αρχές τον παρέδωσαν στη Γενική Ασφάλεια και, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, οι δημοσιογράφοι πρόλαβαν να του θέσουν κάποια ερωτήματα….
Οι δοσίλογοι: Οι δηλώσεις
Ο Τσιρονίκος δηλώνει ότι έπραξε το καθήκον του απέναντι των Ελλήνων και ότι επανειλημμένως ζήτησε να έλθει δια να δώσει λόγο των πράξεών του. Ισχυρίζεται ότι αγνοεί τον νόμο περί δοσιλόγων και ρωτά τους δημοσιογράφους αν πρέπει να ετοιμάζεται για το απόσπασμα. Ο πρώην υπερυπουργός ισχυρίστηκε πως μπήκε στην κυβέρνηση Ράλλη, γνωρίζοντας ότι η Γερμανία είχε χάσει τον πόλεμο, αφού τον παρότρυναν πρόσωπα υψηλής κοινωνικής θέσης, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν πως θα πατούσαν επί πτωμάτων για να τον υποστηρίξουν σε περίπτωση που κάποιοι τον αποκαλούσαν προδότη.
Αποδίδει τη φυγή του σε εθνική αποστολή με τη συνεργασία των Άγγλων, αφού όπως λέει: «Όταν επρόκειτο να αποχωρήσουν τα γερμανικά στρατεύματα, ήρθε και με είδε ένα πρόσωπο της Ιντέλιτζεντ Σέρβις στις 28 Αυγούστου 1944 το οποίο μου είπε ότι πρέπει να φύγω για το Βελιγράδι για να συναντήσω τον Νοϊμπάχερ και τους άλλους Γερμανούς ηγήτορες για να σώσω την Αθήνα που απειλείτο με καταστροφή.» Προσέθετε πως είχε υπονομευθεί το φράγμα του Μαραθώνα και πολλά άλλα σημαντικά έργα υποδομής, καθώς και το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής. Ο Τσιρονίκος υποστήριξε ότι συνάντησε τον Νοϊμπάχερ στο Γερμανικό Στρατηγείο στο Βελιγράδι και ο Γερμανός αξιωματούχος τον βοήθησε να εκδοθεί διαταγή που θα προέβλεπε την τμηματική εκκένωση της Αθήνας.
Οι δοσίλογοι: Αντιπρόεδρος
Τόνισε ότι είχε συμφωνήσει και με τον άνθρωπο της Ιντέλιτζεντ Σέρβις να μη γίνει καμιά αεροπορική επιδρομή κατά των Αθηνών και να δημιουργηθεί μια ουδέτερη ζώνη μεταξύ Γερμανών και Άγγλων οι οποίοι εισήλθαν στην Αθήνα 24 ώρες μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο Τσιρονίκος είναι πως «αυτά που ελέχθησαν ότι το ΕΑΜ έσωσε τας Αθήνας είναι παραμύθια»….
Ο Έκτωρ Τσιρονίκος ήταν υπουργός Οικονομικών και Οικονομίας στην κατοχική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη και ανέλαβε στη συνέχεια τα υπουργεία Γεωργίας και Πρόνοιας, ενώ έγινε και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Είχε σπουδαίο βιογραφικό σημείωμα ως οικονομολόγος και προτού ξεσπάσει ο πόλεμος ήταν σημαίνων στέλεχος της ελληνικής ομογένειας στην Ευρώπη. Αυτό που τον χαρακτήριζε όμως ήταν το άσβεστο αντικομμουνιστικό του μένος γιατί θεωρούσε υπεύθυνη την Οκτωβριανή επανάσταση για την προσωπική οικονομική του θύελλα.
Γεννήθηκε στην Αράχοβα Αρκαδίας, το 1882, και αποφοίτησε από την Ανωτάτη Εμπορική Σχολή, στη Γαλλία, όπου ξεκίνησε να δουλεύει σε τράπεζα. Το 1903 πήγε στο Ροστόβ της Ρωσίας, όπου σταδιακά ίδρυσε μια τράπεζα και άλλες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, δημιούργησε δεσμούς με τους Έλληνες του εξωτερικού και έγινε πρόεδρος της τοπικής κοινότητας, αλλά και πρόξενος της Αγγλίας!
Οι δοσίλογοι: Η οικονομική δραστηριότητα
Όμως, το 1917 ξέσπασε η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο Τσιρονίκος σταμάτησε τη δραστηριότητά του στη Ρωσία και πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασχολήθηκε με εφοπλιστικές επιχειρήσεις. Το 1928 πήγε στις Βρυξέλλες όπου ίδρυσε επενδυτική και κατασκευαστική εταιρία. Το 1934 διορίσθηκε εμπορικός σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας των Βρυξελλών και το 1940, όταν το Βέλγιο κατελήφθη, απελάθηκε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα
Υπάρχει μια φημολογία ότι το κατά το συγκεκριμένο διάστημα ο Τσιρονίκος συμμετείχε σε χρηματιστηριακά παιχνίδια με οικονομικό αντίκρισμα. Πάντως, είναι δεδομένο ότι πέθανε φτωχός και έχοντας χάσει όλη την περιουσία που είχε πριν από τον πόλεμο. Δεν είναι ωστόσο σαφές πότε χάθηκαν αυτά τα χρήματα, αν δηλαδή εξανεμίστηκε η περιουσία του μετά τον πόλεμο. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Μακεδονία» (4/6/1964) οι οικείοι του μετά το θάνατό του εκποίησαν αμέσως τα προσωπικά του αντικείμενα και τα βιβλία του.
Οι δοσίλογοι: Η δικαιολογία
Ο Έκτωρ Τσιρονίκος υποστήριξε μεταπολεμικά ότι δεν είχε την πρόθεση να διαφύγει από την Ελλάδα. Είναι δεδομένο ότι εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, ενδεχομένως από έννοια να αποφύγει τυχόν επικράτηση των κομμουνιστών στην Ελλάδα ή και πίστη για την τελική νίκη των Γερμανών. Άλλωστε, στις 20 Νοεμβρίου 1944 μίλησε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Βερολίνου υπέρ της Γερμανίας φυσικά και μεταξύ άλλων καταγγέλλοντας τον βασιλιά Γεώργιο Β΄ ότι φεύγοντας από την Αθήνα πήρε τον χρυσό και το προϊόν του εράνου κοινωνικής πρόνοιας.
Στην Αυστρία, τον Ιανουάριο 1945 σχημάτισε με τους Ιωάννη Πασσαδάκη (πρώην υπουργό, γενικό διοικητή Κρήτης επί Κατοχής και προπολεμικά βουλευτή) και Κωνσταντίνο Γούλα (δικηγόρο της Θεσσαλονίκης, αρχηγό της κατοχικής οργάνωσης ΕΕΕ) εξόριστη κυβέρνηση γερμανόφιλων, η έδρα της οποίας μεταφέρθηκε στο Κίτσιμπουελ όταν πλησίαζαν συμμαχικά στρατεύματα. Μετά την απελευθέρωση καταδικάσθηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων τον Μάιο 1945. Παραδόθηκε στους Αμερικανούς και τελικά τον Αύγουστο 1946 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, όπου και φυλακίσθηκε μέχρι το 1952. Του δόθηκε χάρη και πέθανε στο Γηροκομείο Αθηνών το 1964.
