Το φιλμ νουάρ είναι πολύτιμο καταφύγιο της κριτικής σκέψης και έκφρασης
Από τον Δημοσθένη Ξιφιλίνο
Είναι διακεκριμένος κριτικός κινηματογράφου, πρώην Διευθυντής και (κυρίως) αναμορφωτής του Μουσείου Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ζητήσαμε την άποψή του για τον κριτικό λόγο, τον πολιτισμό, τη Θεσσαλονίκη και… το έντυπό μας!
Τι μπορεί να σημαίνουν 100 κεράκια;
Με κάθε «κατοστάρα» στήνει μια μικρή γιορτή ο ανθρώπινος χρόνος. Ολοκληρώνεται ένας μικρός αιώνας. Το φιλμ νουάρ, με το καταγωγικό του έντυπο, τον εξώστη, μετράει πολλά τέτοια κεράκια πίσω του… Κυριολεκτικά, όταν πρόκειται για τον πρόωρα χαμένο ιδρυτή του Τάσο Μιχαηλίδη, αλλά και μεταφορικά, όταν αριθμεί γενέθλια. Σ´ αυτόν το γιορτασμό καθρεφτίζεται μια επιμονή, πάνω στην οποία συνεορτάζει ο κινηματογράφος, κύριο μέλημα και μεγάλη αγάπη των παιδιών που τρέχουν το έντυπο. Γυλοκοπάει μαζί του και ο πολιτισμός, η τέχνη της συμβίωσης. Κάθε εκδήλωση, η οποία προβάλλεται πάνω στις σελίδες του, γεννάει θεατές, ετοιμομύητους σ´ αυτήν την αγωγή συνύπαρξης. Αυτό το ραντεβού της Πέμπτης, που μας περιμένει στις εισόδους των κινηματογράφων, στα μπαράκια της ομοιότητάς μας και στα σημεία του πολιτισμού είναι μία συνάντηση θαλπωρής. Μιας βεβαιότητας ότι ο κόσμος είναι εκεί που τον αφήσαμε, θερμαίνεται και μας θερμαίνει με τα ίδια υλικά, αυτά τα οποία μας μεγάλωσαν. Δεν είναι συντήρηση, καθήλωση σε παρελθοντικούς χρόνους. Απεναντίας πρόκειται για τη βεβαιότητα ότι οι Θερμοπύλες φυλάσσονται ακόμη. Θα νικήσουμε…
Το φιλμ νουάρ αγαπά τον κινηματογράφο και η μισή ύλη του είναι αφιερωμένη σ’ αυτόν. Με το χέρι στην καρδιά, πόσο θεωρείς ότι τον υπηρετούμε τελικά;
Εννοείται πως δεν συμφωνώ πάντα με ότι διαβάζω στο φιλμ νουάρ. Όχι μόνον στο απλοϊκό ζύγι του «καλό-κακό», ούτε στη βάρβαρα συνοψιστική αστροθεσία των ταινιών. Αυτά τα δύο ούτως ή άλλως υπήρξαν πάντοτε αντίπαλοι αυτού που υπηρέτησα προσωπικά, της κινηματογραφικής κριτικής. Εκεί, όμως, κάτω από αυτό το δέντρο, βρίσκεται το πολυτιμότερο δώρο του φιλμ νουάρ: η κριτική ως κείμενα ανάπτυξης ιδεών, ένα κείμενο το οποίο ζητάει κι αυτό να κριθεί για τις λέξεις του και τις ιδέες του. Άλλοι από τους συντάκτες αναμετρώνται και νικούν, κάποιοι μπουρδουκλώνονται και πέφτουν. Λίγη σημασία έχει… Ο κριτικός λόγος βρίσκει ένα ποτήρι νερό να δροσίσει το στεγνωμένο του λαρύγγι κι αυτό λίγο δεν είναι, κατά τον ποιητή. Χρόνια ξεπέτας, για την κριτική σκέψη και την έκφρασή της, ολόψυχη ευχή για Χρόνια Πολλά σε ένα πολύτιμο καταφύγιό της.
Αν διάλεγες κάποιες στιγμές από τη διαδρομή του εντύπου μας, τι θα επέλεγες;
Το πιο πολύτιμο από όλα τα υλικά των εκατό τευχών του φιλμ νουάρ και των άλλων πόσων -δεν θυμάμαι- του προγονικού εξώστη είναι η σάρκα και τα οστά των ανθρώπων που διανύουν και διήνυσαν το χρόνο της ζωής των δύο εντύπων. Για την ακρίβεια, κάτι λίγο πιο άυλο: η εξαίσια ηθική τους συγκρότηση, η τόσο απαραίτητη για την οικοδόμηση και την αντοχή τέτοιων κτηρίων προστασίας και περίθαλψης πολιτισμού. Προσωπικά, και ίσως λίγους να αφορά αυτό, ευχαριστώ αυτήν τη μικρή γιορτή του αιώνα για την ευκαιρία που μου έδωσε να γνωρίσω σπάνιες ανθρώπινες αντοχές, σπάνιες ανθρώπινες αρετές.
