ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: γράφει ο Γιάννης Ιωαννίδης
«Σε όλους τους τοίχους ήταν ζωγραφισμένη μια μορφή ενός αγριανθρώπου γενειοφόρου με μια χατζάρα στο στόμα. Έσταζε αίμα. Άρπαζε απ’ την αγκαλιά της μάνας το παιδί της. Επίσης, στους τοίχους υπήρχαν συνθήματα για το έθνος και τη βασίλισσα Φρειδερίκη. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα γίνονταν η διαπαιδαγώγηση και η νουθέτηση για τη «μάνα μας» τη Βασίλισσα. Νύχτα-μέρα αυτά διαρκώς μας έλεγαν.»*
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Η μνήμη
Η βασίλισσα Φρειδερίκη έγινε γνωστή «χαϊδευτικά» ως Φρίκη στη συλλογική μνήμη του λαού μας. Θυμόμαστε ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της προσωπικότητάς της, το παιδομάζωμα χιλιάδων παιδιών που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους και ο εγκλεισμός τους στις διαβόητες παιδουπόλεις της Φρειδερίκης. Αναδημοσιεύουμε από το ανεξάντλητο αρχείο του Ριζοσπάστη ένα παλιότερο άρθρο που δίνει χρήσιμα στοιχεία και ένα γενικό περίγραμμα για αυτήν την υπόθεση.
Μία απ’ τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου είναι η δημιουργία των «αναμορφωτηρίων» από την Φρειδερίκη. Ο εγκλεισμός εκεί χιλιάδων παιδιών, που τα ξερίζωσαν απ’ τον τόπο τους, για να τα κλείσουν στις περιβόητες «παιδουπόλεις», στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης. Πρόκειται για ένα εγκληματικό σχέδιο αρπαγής παιδιών, στην πιο τρυφερή τους ηλικία (από 5-6 μέχρι 16-17 χρονών).
Καταστρώθηκε και οργανώθηκε υπό την προσωπική εποπτεία της βασίλισσας Φρειδερίκης και είχε την πλήρη στήριξη των τότε κυβερνήσεων και φυσικά των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ε, αυτό ακριβώς το παιδομάζωμα η αστική τάξη έχει επιχειρήσει ξανά και ξανά να το καθαγιάσει και αντίστροφα επιχειρεί να καταγγείλει το ΚΚΕ παρουσιάζοντας την επιχείρηση σωτηρίας των παιδιών που οργάνωσε η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, το 1948, ως παιδομάζωμα.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Η διαστρέβλωση
Μια τέτοια ωμή διαστρέβλωση της Ιστορίας επιχείρησε ξανά η «Καθημερινή» στο πλαίσιο μιας συνολικότερης προσπάθειας που κάνει εδώ και μήνες να ενισχύσει το ξαναγράψιμο της ιστορίας του εμφυλίου στα μέτρα της αστικής τάξης.
Τι ακριβώς, όμως, είχε συμβεί;
Στα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου, με την καθοδήγηση των Αμερικανών και με βάση τη στρατηγική της κυβέρνησης της Αθήνας για την εκκένωση της υπαίθρου ώστε να χάσει ο Δημοκρατικός Στρατός κάθε δυνατότητα στήριξης στο ντόπιο πληθυσμό, οργανώθηκε παράλληλα η μαζική συγκέντρωση και μεταφορά στα μεγάλα αστικά κέντρα των παιδιών απ’ τα χωριά της Ηπείρου, της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας και της Θράκης.
Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση υπολόγισε σε 150.000 τα παιδιά που εκτοπίστηκαν από τις περιοχές τους και από τα οποία ένα μέρος ακολούθησε τους γονείς στις πόλεις ενώ τα υπόλοιπα κλείστηκαν στα «ιδρύματα» της Φρειδερίκης.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Τα στοιχεία
Σύμφωνα με στοιχεία που περιέχονται στους φακέλους του Ιδρύματος της Βασιλικής Πρόνοιας και βρίσκονται στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, τον Ιούλη του 1947 εγκαινιάστηκε στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης η πρώτη «παιδούπολη», στην οποία κλείστηκαν 500 παιδιά.
Στις αρχές του Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου εγκαινιάζονται τέσσερις νέες παιδουπόλεις σε Ιωάννινα, Λάρισα, Βόλο και Καβάλα. Το Γενάρη του 1948 σε ολόκληρη την Ελλάδα λειτουργούν 52 «παιδουπόλεις», στις οποίες έχουν «μαντρώσει» 18.000 παιδιά. Εκεί εφαρμόζεται το σύστημα της «πειθαρχημένης διαβίωσης». Ο αριθμός αυτός αυξάνεται για να φτάσει αργότερα τις 28.000 παιδιά. Ο αριθμός των παιδιών των παιδουπόλεων μέχρι το 1968 έφτασε τα 36.562!
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Η αρπαγή
Ο τίτλος του σχεδίου ήταν κομψός και αθώος: «Ειδικό Πρόγραμμα Απομάκρυνσης Παιδιών». Το εγκληματικό σχέδιο της αρπαγής των παιδιών από τις αγκαλιές των μανάδων τους εφαρμόστηκε ένα μήνα πριν την ίδρυση του Οργανισμού με την επωνυμία «Βασιλική Πρόνοια Επαρχιών Βορείου Ελλάδος» (ιδρύθηκε στις 10 του Ιούλη 1947). Είχε τη μορφή Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου. Συμπληρώθηκε, δε, με τη σύσταση Ερανικής Επιτροπής με την επωνυμία «Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Εράνων». Αργότερα, μετονομάστηκε «Βασιλική Πρόνοια». Αυτοί οι οργανισμοί λειτουργούσαν στο πλαίσιο του «Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος», που ξεκίνησε τη «δράση» του στις 25 του Μάη 1947.
Το 1950 και μετά τη στρατιωτική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, το Βασιλικό Ίδρυμα επιτρέπει την επιστροφή στα χωριά τους «15.000 τροφίμων παιδουπόλεων, για να αποτελέσουν τους πυρήνας του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού». Το ερώτημα όμως είναι τι απέγιναν τα υπόλοιπα -αφού τότε υπολογίζονταν σε 28.000.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Το πολιτικό σχέδιο
Το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης αποτελεί μέρος του γενικότερου σχεδίου, που είχαν καταστρώσει στην Αθήνα οι Αμερικανοί με εκτελεστές το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Αυτό μαζί με τη «μετακίνηση» του πληθυσμού των χωριών, αποσκοπούσε στην αποκοπή του ΔΣΕ από τους κατοίκους, οι οποίοι βοηθούσαν τα τμήματα των ανταρτών με τρόφιμα.
Πρωταρχικός όμως στόχος του βασιλικού και κυβερνητικού μηχανισμού ήταν ο εγκλεισμός των παιδιών σε στρατόπεδα για να τα μετατρέψουν σε γενίτσαρους και να τα στρέψουν ενάντια στους γονείς τους, που είχαν ενταχθεί στο ΔΣΕ, που ανήκαν στο ΚΚΕ και γενικά στους αριστερούς, προοδευτικούς ανθρώπους.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Η απάντηση
Απέναντι σε αυτή τη διαμορφωμένη κατάσταση ήρθαν να απαντήσουν ο Δημοκρατικός Στρατός, το ΚΚΕ και η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, οργανώνοντας τη μεταφορά των παιδιών που κινδύνευαν από τον πόλεμο, το ανελέητο κυνηγητό των «μπουραντάδων», τα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης. Με τη συγκατάθεση των γονιών τους -κι όπου δεν υπήρχαν, των στενότερων συγγενών- μεταφέρονταν τα παιδιά στις σοσιαλιστικές, λαϊκές δημοκρατίες.
Ήταν μια οργανωμένη προσπάθεια, που είχε την εποπτεία οργανώσεων των λαϊκών δημοκρατιών και είχε στόχο να σωθούν τα παιδιά. Επρόκειτο για ένα παιδοσώσιμο, την ώρα που η μοναρχοφασιστική κυβέρνηση οργάνωνε παιδομάζωμα…
Η κατάσταση που επικρατούσε στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης ήταν απαράδεκτη. Δεν είναι τυχαίο ότι κανένα απ’ τα έγκλειστα παιδιά, όχι μόνο δεν πήγε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά δεν τέλειωσε καν τη δευτεροβάθμια. Ένας πολύ μικρός αριθμός κοριτσιών πήγε μέχρι 2η ή 3η τάξη του Γυμνασίου. Μόνο ελάχιστες εξαιρέσεις υπήρχαν και αυτές κάτω από την προσωπική προσπάθεια και κόπο των ίδιων των παιδιών.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Ο απώτερος σκοπός
Τα ήθελαν αμόρφωτα και ανίκανα να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους. Όσα κορίτσια δεν επέστρεψαν στα χωριά τους αργότερα εγκαταστάθηκαν στις μεγαλουπόλεις. Μετατράπηκαν σε φτηνή εργατική δύναμη στα μεγάλα υφαντουργεία και καπνεργοστάσια (Ρετσίνα, Καρέλα, Σφαέλου, Λαναρά, Παπαστράτου, Κεράνη, κ.λπ.).
Την ίδια στιγμή, αυτά τα «ιδρύματα» αποτελούσαν μια άκρως κερδοφόρα επιχείρηση, όπου τα παιδιά χρησίμευαν ως τζάμπα εργάτες. Σύμφωνα με τον απολογισμό δράσης για τη δεκαετία 1947-1957, τα κέρδη του ιδρύματος «Βασιλική Πρόνοια Βορείου Ελλάδος», από την εκμετάλλευση της υποχρεωτικής εργασίας των κοριτσιών των παιδουπόλεων, ανέρχονταν σε πολλά εκατομμύρια δραχμές.
Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι μόνο σε ένα χρόνο το Βασιλικό Ίδρυμα της Φλώρινας -με τιμές 1949- είχε κέρδη 1.005.000 δραχμές! Τα κέρδη αυτά προέρχονταν από την πώληση 170.608 φορεμάτων, 90.936 πήχεων υφάσματος. Στα 22 ταπητουργεία-κιλιμοποιεία, όπου πάλι κορίτσια από το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης εργάζονταν χωρίς αμοιβή, κατασκευάστηκαν χιλιάδες χαλιά, που πουλήθηκαν στην εσωτερική αγορά και στο εξωτερικό. Το 1968 (!), τα ταπητουργεία της Φρειδερίκης έφθαναν τα… 65.
Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης: Η περιγραφή
Την κατάσταση, όμως, που επικρατούσε στα «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης δεν μπορεί να την περιγράψει καλύτερα παρά ένα από τα παιδιά. Να πώς την περιγράφει ο Γιώργος Χατζάτογλου, ο οποίος ήταν ένα από τα παιδιά του παιδομαζώματος της Φρειδερίκης:
«(…) Το στρατόπεδο είχε φρουρά και ήταν περιφραγμένο με συρματόπλεγμα 4 μέτρα ύψος. Υπήρχαν παιδιά ηλικίας από 2 μέχρι 16 και 17 χρόνων, που έκλαιγαν γιατί είχαν με τη βία αποχωριστεί απ’ τους γονείς τους. Μέναμε σε τολ, που το καλοκαίρι οι λαμαρίνες τους καίγανε και το χειμώνα πάγωναν. Κοιμόμασταν σε σιδερένια κρεβάτια, σε τρεις σειρές και χωρισμένα κατά 25άδες. Με την άφιξή μας στο Καστρί, μας μοίρασαν στρατιωτικές φόρμες. Πρώτο μέλημά τους ήταν να μας στείλουν ιεροκήρυκα, να δημιουργήσουν κατηχητικά και στελέχη προσκόπων.
Θυμάμαι ότι σε όλους τους τοίχους ήταν ζωγραφισμένη μια μορφή ενός αγριανθρώπου γενειοφόρου με μια χατζάρα στο στόμα, που έσταζε αίμα, να αρπάζει απ’ την αγκαλιά της μάνας το παιδί της. Επίσης, στους τοίχους υπήρχαν συνθήματα για το έθνος και τη βασίλισσα Φρειδερίκη. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα γίνονταν η διαπαιδαγώγηση και η νουθέτηση για τη «μάνα μας» τη Βασίλισσα. Νύχτα-μέρα αυτά διαρκώς μας έλεγαν (…)».
*Δημήτρης Σέρβος, «Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2001, και https://www.rizospastis.gr/story.do?id=4969094.
Διαβάστε τα άρθρα που αναφέρονται στην ιστορία
Διαβάστε την κριτική της ταινία «Θολός βυθός» που αναφέρεται σε αυτό το θέμα
Διαβάστε την συνέντευξη της σκηνοθέτιδας της ταινίας «Θολός βυθός»
