ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΟΜΩΣ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΥΤΟ;
Είχαμε αυτή την κουβέντα με κάποιους φίλους. Οφείλω να ομολογήσω ότι, κατά σύμπτωση, μάλλον, αυτό το θέμα με είχε απασχολήσει και εμένα τις τελευταίες ημέρες και ήθελα κάτι να γράψω γι’αυτό. Τι σημαίνει, άραγε, να ανεβάζω μικρά κειμενάκια (ποστ) στο facebook για την παραμικρότερη λεπτομέρεια της ζωής μου; Και αυτό να γίνεται συνέχεια; Σε ποιον μιλάω; Πως θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε αυτό το κοινωνικό πλέον φαινόμενο;
Τα ερωτήματα πολλά και οι απαντήσεις δύσκολες. Ας πάμε λίγο πίσω. Πριν να «σκάσει μύτη» το facebook τι κάναμε για να εξωτερικεύσουμε τις ανησυχίες και τις νευρωσικές καταστάσεις του ψυχικού μας κόσμου; Θα θυμηθούμε τα πολύ αγαπητά ημερολόγια. Εκεί αγόρια και κορίτσια έγραφαν τις μύχιες σκέψεις τους και το φύλαγαν καλά-καλά κρυμμένο. Σπάνια αυτά τα ημερολόγια τα έβλεπε κάποιος άλλος και ακόμα πιο σπάνια τα έβλεπε το φως της δημοσιότητας. Σχεδόν ποτέ ο συγγραφέας αυτών των ημερολογίων δε ζούσε όταν αυτά εκδίδονταν.
Γιατί, όμως, οι συγγραφείς τους δε δημοσιοποιούσαν αυτές τις σκέψεις τους; Όπως είπαμε και προηγουμένως, αυτές οι γραπτές καταθέσεις ήταν τα χνάρια του ψυχικού τους κόσμου που αισθάνονταν την ανάγκη να τα εξωτερικεύσουν, όχι όμως να τα δημοσιοποιήσουν, όχι μόνο επειδή ντρέπονταν να τις εκφράσουν ανοιχτά, αλλά, κυρίως, επειδή ήταν μία «κατάθεση ψυχής», κάτι σαν ψυχοθεραπεία που έκανε ο ίδιος ο «ασθενής» στον ίδιο τον εαυτό του. Ως γνωστό η ψυχανάλυση γίνεται ανάμεσα σε δύο άτομα και όχι μαζικά, σε αντίθετη περίπτωση είναι ωρολογιακή βόμβα που δεν ξέρεις πότε θα σκάσει. Τι συνέβαινε λοιπόν;
Αυτός ή αυτή που έγραφε το ημερολόγιο ήθελε να πει στον εαυτό του κάτι. Ήταν, με άλλα λόγια, μία συνδιαλλαγή του Εγώ με την Ταυτότητά του, περνώντας απ’τον Άλλο. Άρα είχαμε μία παραληρηματική συνομιλία η οποία έμενε και σταμάταγε εκεί, γινόταν κατάθεση και με τις επόμενες αναγνώσεις της γινόταν η ανάλυση. Αν αυτό ήταν δυνατό ή όχι ήταν άλλο θέμα, το γεγονός όμως είναι ότι υπήρχε μία προσπάθεια αυτοΐασης, άρα ο «ασθενής» ήξερε από τι «έπασχε».
Ας έρθουμε στην παρούσα κατάσταση. Το ημερολόγιο έχει αντικατασταθεί με τις αναρτήσεις σε αυτό που λέμε κοινωνική δικτύωση (socialmedia). Αναφέρουμε τι κάνουμε, πως αισθανόμαστε, που είμαστε, γιατί είμαστε εκεί, αν έχουμε σχέση, τι σχέση είναι αυτή, νιώθουμε καλά και γιατί… Είμαστε καλά ή να φωνάξουμε το γιατρό; Να τον φωνάξουμε!
Είμαστε μάρτυρες μίας κανονικής συνδιαλλαγής του Εγώ με το Άλλο, σύμφωνα με τη λακανική θεώρηση, που ξεπερνά το παραλήρημα, και βρίσκεται ανάμεσα στη ναρκισσιστική και υστερική νεύρωση, όπως την ανέπτυξε ο Ράιχ. Εδώ ο «ασθενής» αισθάνεται ηδονή με αυτά που γράφει, αναζητά και επιδιώκει την επιβεβαίωση, απ’τους φεϊσμπουκικούς φίλους του, δεν του αρκεί η απλή αυτοεπιβεβαίωση.
Το θέμα είναι, λοιπόν, αρκετά σοβαρό. Ελάχιστα απέχει απ’τις αρχές της παράνοιας. Όσο οι αναρτήσεις γίνονται περισσότερες, τόσο διακρίνουμε μία μανία, την υστερία, τα θραύσματα της ταυτότητάς του που αναζητούν αυτές τις συνδέσεις για να ολοκληρωθεί ο χαρακτήρας του. Μέσα απ’την απουσία της ουσιαστικής επικοινωνίας με τους φίλους (όχι τους διαδικτυακούς) και με την οικογένειά του, ο άνθρωπος αισθάνεται μόνος. Αναζητεί αυτό που θα τον ολοκληρώσει, σα χαρακτήρα, και αυτόν ή αυτούς που θα το βοηθήσουν. Αυτή η έκκληση είναι αγχώδης και έχει μέσα της την απελπισία.
Ας τους ακούσουμε και, σε όσους έχουμε κάποια οικειότητα, θα ήταν καλό να τους συμβουλεύσουμε να συμβουλευτούν κάποιο ειδικά για να τους βοηθήσει ουσιαστικά γιατί αυτή η αγχώδης και παραληρηματική συνδιαλλαγή μπορεί εύκολα να καταλήξει σε μία υστερική έκρηξη η οποία μπορεί να βρει διέξοδο σε ένα μόνιμο ψυχολογικό τραύμα, στη σχιζοφρένεια, σε διπολικές καταστάσεις, τελικά στην αδυναμία αντίληψης της πραγματικότητας έτσι όπως περίπου είναι, ουσιαστικά στην πλήρη αδυναμία εκφοράς του λόγου με κάποια λογική συνοχή.
Γιάννης Φραγκούλης
(ερευνητής-ψυχαναλυτής)
