ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ

ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Οι Μεγάλοι Κομνηνοί: γράφει ο Κώστας Πετρόπουλος

Το 1185 ο Ισαάκιος Άγγελος εκθρονίζει το βυζαντινό βασιλιά Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό (1182-1185) και καταλαμβάνει το θρόνο. Στα επαναστατικά αυτά χρόνια, ο Ανδρόνικος συλλαμβάνεται, κακοποιείται και, βασανιζόμενος ακόμα και από το πλήθος, πεθαίνει. Ο γιος του, Μανουήλ, τυφλώνεται και, γενικά, η οικογένεια των Κομνηνών διώκεται.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ: ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ

Το 1203-1204 οι Φράγκοι της 4^ης σταυροφορίας εμφανίζονται μπροστά στην Κωνσταντινούπολη και την πολιορκούν. Οι δύο γιοι του Μανουήλ, ο Αλέξιος, 21/22 ετών, και ο Δαβίδ, 20 ετών, φεύγουν. Κατ’εκτίμηση αναχωρούν από την Κωνσταντινούπολη είτε το 1203 είτε δύο ή τρεις μήνες πριν από την οριστική άλωση της Πόλης. Φτάνουν με πλοίο στη Γεωργία, στην τότε βασίλισσα Θάμαρ, θεία από τον πατέρα τους. Από εκεί, με γεωργιανό στρατό και με την οικονομική βοήθεια της Θάμαρ, πορεύονται προς την Τραπεζούντα. Την καταλαμβάνουν και την ανακηρύσσουν ανεξάρτητο κράτος. Πρώτος βασιλιάς είναι ο Αλέξιος.

Ποια είναι η επιλογή του χώρου: Ο ποντιακός χώρος ήταν απομονωμένος και γεωγραφικά σχεδόν κλειστός. Συνιστούσε το πρωταρχικό και κυρίαρχο επιχείρημα για την άμυνα από εξωτερικούς εχθρούς και εισβολείς. Ο δρόμος από την Τραπεζούντα μέσω Θεοδοσιουπόλεως προς της Ταυρίδα και το εσωτερικό Ασίας είχε μεγάλη εμπορική και οικονομική σημασία. Εξασφάλιζε έσοδα για όποιον τον εξουσίαζε.

Στον ποντιακό χώρο, μετά τον 9^ο αιώνα, κατοικούσε σχεδόν εξολοκλήρου ελληνικός ή εξελληνισμένος πληθυσμός. Εκτός από την πολιτιστική είχε και θρησκευτική ενότητα. Σχεδόν όλοι ήσαν ορθόδοξοι και υπάγονταν στα πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Αντιοχείας, σε μικρό ποσοστό. Η εκλογή υπήρξε επιτυχής. Το κράτος διατηρήθηκε περισσότερο από 250 χρόνια στη ζωή και σε σχετική ακμή.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ: ΟΙ ΒΑΣΙΛΕΙΣ

Οι βασιλείς που εξουσίαζαν στην Τραπεζούντα και στον Πόντο (1204-1461) ανήκαν όλοι στην ίδια οικογένεια. Αυτή προήλθε άμεσα από το βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό. Από την αρχή πήραν την ονομασία Μεγάλοι Κομνηνοί. Αυτό σήμαινε ότι αυτοί και μόνον αυτοί ήσαν άμεσα απόγονοι του βασιλικού κλάδου των Κομνηνών. Αυτός ήταν γνωστός σε όλους επειδή κατείχε το βυζαντινό θρόνο 100 χρόνια (1081-1185). Έτσι ξεχώριζαν από τους βασιλείς των δύο άλλων ελληνικών κρατών, της Νίκαιας και της Ηπείρου. Και αυτοί, σχεδόν όλοι, προσέγραφαν δίπλα στο όνομά τους το οικογενειακό «Κομνηνός».

Ας αναφέρουμε μερικά βασικά γεγονότα της ιστορίας των Μεγάλων Κομνηνών. Η ίδρυση του κράτους, 1204. Η κατάληψη της Σινώπης από τους Σελτζούκους, 1214. Το κράτος των Μεγάλων Κομνηνών περιορίζεται στο χώρο ανατολικά της Σινώπης και δυτικά της παλαιάς αποικίας Αθήναι. Προσωρινή ανακατάληψη της Σινώπης από το Μανουήλ Α΄ Μεγάλο Κομνηνό (1254-1265). Γάμος Ιωάννη Β΄ Μεγάλο Κομνηνό, με την Ευδοκία, κόρη του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου. Οι Μεγάλοι Κομνηνοί παραιτούνται από τον τίτλο «βασιλεύς και αυτοκράτωρ των Ρωμαίων». Αρκούνται να τιτλοφορούνται «βασιλεύς πάσης Ανατολής, Ιβηρίας και Περατείας». Επίσης φέρουν διακριτικά σύμβολα μονοκέφαλους αετούς και όχι τους δικέφαλους των βυζαντινών βασιλέων, 1281-1282.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ: ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Ο Αλέξιος Β΄ Μεγάλος Κομνηνός παντρεύεται την κόρη του ηγεμόνα της Ιβηρίας. Τηρεί πολιτική ανεξάρτητη από το βυζαντινό κράτος, 1297. Ο Αλέξιος Γ΄ Μεγάλος Κομνηνός, προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη, αναλαμβάνει την εξουσία, 1349. Αντιμετωπίζει με επιτυχία και τις στάσεις των διαφόρων μεγάλων οικογενειών της περιοχής, ακόμα τις επιθέσεις και τις επιδρομές των Τουρκομάνων. Για το σκοπό αυτό παντρεύει δύο κόρες του με Τουρκομάνους αρχηγούς.

Ανεπιτυχής εκστρατεία του Μιχαήλ Παλαιολόγου, γιου του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλιολόγου, κατά της Τραπεζούντας για την εκθρόνιση του Αλεξίου Γ΄, 1373. Ο Μανουήλ Γ΄ Μεγάλος Κομνηνός γίνεται φόρου υποτελής στο Μογγόλο ηγεμόνα Ταμερλάνο, 1390. Πολιορκία Τραπεζούντας από τον οθωμανικό στόλο. Αποτυχία λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής, 1442. Ο Δαβίδ Α΄ Μεγάλος Κομνηνός αναλαμβάνει το θρόνο αντί του ανήλικου ανιψιού του Αλεξίου Ε΄, 1458. Ανεπιτυχής πολιορκία της Τραπεζούντας από τον οθωμανικό στόλο επί 40 ημέρες. Απροσδόκητη εμφάνιση οθωμανικού στρατού, με επικεφαλής τον Μεχμέτ Β΄.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ: Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η απομόνωση των Μεγάλων Κομνηνών από το σύμμαχο και γαμπρό του Δαβίδ Α΄ Ουζούν Χασάν, αρχηγό των Ασπροπροβατάδων  και αντίπαλο του Μεχμέτ. Υποχρεώνεται ο Δαβίδ να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με σκοπό την παράδοση της Τραπεζούντας. Τις διαπραγματεύσεις ανέλαβε και έφερε εις πέρας ο πρωτοβεστιάριος Γεώργιος Αμιρούτζης. Οι όροι της παράδοσης προέβλεπαν, ανάμεσα σε άλλα, τη μετοικεσία της βασιλικής οικογένειας, στην περιοχή της Αδριανουπόλεως . Θα τις εξασφάλιζαν γη και έσοδα.

Η παράδοση έγινε 15 Αυγούστου 1461. Ο Δαβίδ και η οικογένειά του, στις 26 Μαρτίου 1463, κατηγορήθηκαν για συνομωσία. Φυλακίστηκαν στην Αδριανούπολη. Ο Δαβίδ, τα τρία του παιδιά και ανιψιός του Αλέξιος Ε΄, την 1^η Νοεμβρίου, το ίδιο έτος, καρατομήθηκαν. Έτσι τέλειωσε το κράτος των Μεγάλων Κομνηνών.

Διαβάστε τα άρθρα ιστορίας

Δείτε τα βίντεο που έχουμε ετοιμάσει