ΜΟΥΣΙΚΗ
ΜΟΥΣΙΚΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Αφιέρωμα στον Καβάφη: γράφει ο Κώστας Πετρόπουλος
Ο Αλέξανδρος Τριανταφύλλου διοργανώνει μουσικοποιητική παράσταση εστιασμένη στον Κ. Π. Καβάφη, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης. Στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΜ-Θ, στρατηγού Καλλάρη 5, την Παρασκευή 21 Μαρτίου 2025, στις 8.30 μμ θα αναπτυχθεί ο ποιητικός λόγος του Κ. Π. Καβάφη, πλεγμένος αρμονικά με την μουσική σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Η ζωή του
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε το 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, γιος του μεγαλεμπόρου και σημαντικού παράγοντα της ελληνικής παροικίας στην Αλεξάνδρεια Πέτρου Καβάφη και της συζύγου του Χαρίκλειας. Και οι δύο κατάγονταν από παλιές οικογένειες Φαναριωτών. Ο Κωνσταντίνος είχε οχτώ μεγαλύτερα αδέρφια όλα αγόρια και έχασε τον πατέρα του όταν ήταν εφτά χρόνων. Το 1872 μετακόμισε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στη Λίβερπουλ της Αγγλίας. Τέσσερα χρόνια αργότερα η επιχείρηση του πατέρα του καταστράφηκε κατά τη διάρκεια οικονομικού κραχ στην Αίγυπτο. Το 1877 η οικογένεια Καβάφη έμεινε στο Λονδίνο και στο τέλος του χρόνου επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια.
Κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού έτους 1881-1882 ο Κωνσταντίνος φοίτησε στην εμπορική σχολή Λύκειο Ερμής και ξεκίνησε τη συγγραφή ενός ιστορικού λεξικού το οποίο διέκοψε στο λήμμα Αλέξανδρος. Το καλοκαίρι του 1882 η οικογένεια εγκατέλειψε ξανά την Αλεξάνδρεια, αυτή τη φορά εξαιτίας της εξέγερσης στην πόλη που οδήγησε στην καταστροφή της από τους Άγγλους. Κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, στο πατρικό σπίτι της Χαρίκλειας, όπου φιλοξενήθηκαν από τον πατέρα της Γεωργάκη Φωτιάδη.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Το έργο του
Στην Κωνσταντινούπολη εκδηλώθηκε για πρώτη φορά σύμφωνα με μαρτυρίες η ομοφυλοφιλική τάση του Καβάφη. Τότε φαίνεται επίσης πως ολοκλήρωσε τις σπουδές του και εξέφρασε την επιθυμία να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και την πολιτική. Το 1884 ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την ποίηση ενώ ενημερωνόταν για τις εξελίξεις στην Αλεξάνδρεια μέσω των εκεί φίλων του Μικέ Ράλλη και Στέφανου Σκυλίτση. Στη γενέτειρά του επέστρεψε ένα χρόνο αργότερα μαζί με τη μητέρα του και τα αδέλφια του Παύλο και Αλέξανδρο.
Το 1886 κατείχε δημοσιογραφική ταυτότητα από το περιοδικό «Τηλέγραφος» και ξεκίνησε τη συνεργασία του με το λογοτεχνικό περιοδικό «Έσπερος» και την εφημερίδα «Ομόνοια», όπου δημοσίευσε ποιήματα και πεζά. Πέντε χρόνια αργότερα πέθανε ο αδερφός του Πέτρος-Ιωάννης και ο θείος του Γεώργιος Καβάφης. Συνέχισε να δημοσιεύει κείμενά του σε εφημερίδες και περιοδικά της Αλεξάνδρειας και της Λειψίας. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου έστειλε το ποίημα «Κτίσται» στο «Αττικόν Ημερολόγιον».
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Τα ποιήματα
Το 1892 προσλήφθηκε στην Υπηρεσία Αρδεύσεων. Το 1893 ταξίδεψε στο Κάιρο. Το 1896 πέθανε ο παππούς του Γεωργάκης Φωτιάδης. Την ίδια χρονιά ο Γεώργιος Τσοκόπουλος επισήμανε την αξία του ποιητικού του έργου. Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε τα «Τείχη» με παράλληλη μετάφραση στα αγγλικά από τον αδερφό του Τζων, με τον οποίο ταξίδεψε στο Παρίσι και το Λονδίνο. Τον επόμενο χρόνο δημοσίευσε και εξέδωσε ποιήματα στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα.
Το 1899 πέθανε η μητέρα του. Το 1901 επισκέφτηκε την Αθήνα για πρώτη φορά, όπου γνωρίστηκε με τους Κίμωνα Μιχαηλίδη, Ιωάννη Πολέμη και Γρηγόριο Ξενόπουλο. Δημοσίευσε έργα σε διάφορα περιοδικά, ανάμεσα σ’ άλλα και στα «Παναθήναια». Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και το 1902 πέθανε ο αδερφός του Αριστείδης. Ένα χρόνο αργότερα ταξίδεψε ξανά στην Αθήνα. Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου δημοσιεύτηκε από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο η πρώτη εκτενής κριτική παρουσίαση της ποίησής του, στα «Παναθήναια». Το 1904 έκδωσε στην Αλεξάνδρεια την πρώτη συλλογή ποιημάτων του.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Η κριτική
Το 1907 μετακόμισε στην οδό Λέψιους 10, ξεκίνησε να ζει ως μποέμ και μπήκε στο λογοτεχνικό κύκλο της Νέας Ζωής μετά από γνωριμία του με τον ποιητή Παύλο Πετρίδη. Το 1910 χρονολογείται η έκδοση του δεύτερου τεύχους συλλογής ποιημάτων του. Το 1912 ξεκίνησαν τα επικριτικά σχόλια για την ποίησή του από αθηναϊκούς και αλεξανδρινούς κύκλους. Το 1914 γνωρίστηκε με τον άγγλο μυθιστοριογράφο Έντουαρντ Μόργκαν Φόστερ, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του τελευταίου στην Ελλάδα.
Η κριτική διαμάχη γύρω από την ποίησή του κράτησε ως το τέλος της ζωής του με αμείωτη ένταση και συνεχίστηκε για πολλά χρόνια. Το 1917 πραγματοποιήθηκε έκδοση επιλογής εικοσιενός ποιημάτων του Καβάφη μαζί με μια μελέτη του Γ. Βρισιμιτζάκη για το έργο του με έγκριση του ποιητή στη σειρά των Γραμμάτων Βιβλία της Ζωής. Το βιβλίο γνώρισε δυο εκδόσεις που εξαντλήθηκαν. Το 1918 πέθανε ο ξάδερφός του Γ. Ψύλλιαρης, με τον οποίο σύμφωνα με πληροφορίες ο ποιητής είχε τον πρώτο του ερωτικό δεσμό σε εφηβική ηλικία.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Οι διαλέξεις
Τότε πραγματοποιήθηκε και η διάλεξη του Αλέκου Σεγκόπουλου για την καβαφική ποίηση στην αίθουσα του επιστημονικού συλλόγου Πτολεμαίος Α΄. Το κείμενο της διάλεξης, γραμμένο όπως αποδείχτηκε από τον ίδιο τον Καβάφη, προκάλεσε αντιδράσεις. Την ίδια χρονιά ο ποιητής κυκλοφόρησε την τρίτη συλλογή μονοφύλλων του. Ένα χρόνο αργότερα ο Φόστερ δημοσίευσε το ιστορικής αξίας δοκίμιο για τον Καβάφη στο περιοδικό «Atheneum» του Λονδίνου. Το 1920 πέθανε στη Γαλλία σε ηλικία εξήντα χρόνων ο αδερφός του Παύλος. Το 1921 σημειώθηκαν η διάλεξη του Τέλλου Άγρα και το άρθρο του Παλαμά στο «Εμπρός» για τον Καβάφη. Το 1922 ο Καβάφης παραιτήθηκε από την Εταιρεία Αρδεύσεων και ένα χρόνο αργότερα πέθανε ο αδερφός του Τζων.
Το 1924 κυκλοφόρησε το αφιερωμένο στον Καβάφη τεύχος της «Νέας Τέχνης» και δημοσιεύτηκε η «Ιθάκη» στο περιοδικό «Criterion», από τον Thomas Eliot. Το 1926 τιμήθηκε από τη δικτατορία του Παγκάλου με το παράσημο του Φοίνικος και εξέδωσε το περιοδικό «Αλεξανδρινή Τέχνη». Το 1927 συνδέθηκε φιλικά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη που είχε τότε επισκεφτεί την Αλεξάνδρεια και γνωρίστηκε με το Νίκο Καζαντζάκη. Το 1932 μετά από ιατρική διάγνωση για καρκίνο του λάρυγγα ο Καβάφης μετακόμισε στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Το τέλος
Την ίδια χρονιά υποβλήθηκε σε τραχειοτομή και έχασε τη φωνή του, μεταφέρθηκε για ανάρρωση στην κλινική Καψαλά στην Κηφισιά και τύπωσε το ποίημα «Μέρες του 1908». Το 1933 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και στις αρχές Απριλίου αναγκάστηκε να μπει στο νοσοκομείο. Στις 28 του ίδιου μήνα έπαθε εγκεφαλική συμφόρηση και πέθανε τα ξημερώματα της επομένης, τη μέρα των γενεθλίων του.
Ο Καβάφης, ενώ γνώριζε πολύ καλά τα σύγχρονα λογοτεχνικά ρεύματα, όπως ήταν ο παρνασσισμός και ο συμβολισμός, δεν φαίνεται να ακολούθησε συστηματικά κάποιο από αυτά. Βαθμιαία απομακρύνθηκε εντελώς και κινήθηκε στο πλαίσιο του ρεαλισμού. Γύρω στα 1900 περίπου είχε ήδη διαμορφώσει το δικό του ύφος. Η αφήγησή του έχει το χαρακτήρα ντοκουμέντου, ενώ τα αισθήματα της απομόνωσης, της φθοράς και της παρακμής κυριαρχούν στα ποιήματά του. Στο αδιέξοδο που κυριαρχεί στον εξωτερικό κοσμο το μόνο που απομένει είναι η αξιοπρέπεια του ατόμου. Αυτή είναι η απάντηση που δίνουν τα περισσότερα από τα ποιήματά του.
Αφιέρωμα στον Καβάφη: Το ύφος
Τα ποιητικά κείμενα του Καβάφη πλησιάζουν τον πεζό λόγο. Αυτό το πετυχαίνει με την λιτότητα στην έκφραση, τα λιγοστά επίθετα, τον ελεύθερο στίχο με τον άνισο αριθμό συλλαβών. Η γλώσσα είναι ιδιότυπη και περιέχει πολλά στοιχεία από την καθαρεύουσα αλλά και από τη δημοτική, ενώ είναι διανθισμένη με πολλούς ιδιωματισμούς από την Αλεξάνδρεια και την Πόλη. Ο Καβάφης είναι γνωστός επίσης για την ειρωνεία του, ένα μοναδικό συνδυασμό λεκτικής και δραματικής ειρωνείας.
Την διοργάνωση της εκδήλωσης έχει αναλάβει ο Αλέξανδρος Τριανταφύλλου. Αφηγούνται η Μαριάννα Καλαϊτζή, ο Δημήτρης Μακρής, η Κλαίρη Μπαρμπουνάκη, η Ζωή Πετερέσκου και ο Γιάννης Τσιτσίμης. Προλογίζει ο Γιάννης Φραγκούλης. Παίζουν οι μουσικοί Γιάννης Κολοβός (κοντραμπάσο), Γιώργος Λιάκης (κιθάρα, τραγούδι), Αλέξανδρος Τριανταφύλλου (φυσαρμόνικες).
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης
Χώρος: Αίθουσα Εκδηλώσεων ΕΣΗΕΜ-Θ
Ημέρα: Παρασκευή 21 Μαρτίου 2025, 8.30 μμ
Διεύθυνση: στρατηγού Καλλάρη 5, Θεσσαλονίκη.
