γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
(ψυχαναλυτής-ψυχοθεραπευτής)
Πολλά μπορεί κάποιος να πει για την καραντίνα που εφάρμοσε η ελληνική κυβέρνηση περίπου τρεις μήνες στην Ελλάδα. Ένα βασικό θέμα που θα μπορούσαμε να βγάλουμε ως δεδομένο είναι το σύμπτωμα της ελληνικής κοινωνίας, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Κάποια σημεία θα θίξουμε σε αυτό το σημείωμά μας.
Το πρώτο δεδομένο είναι ότι αυτά τα περιοριστικά μέτρα έγιναν κοινή συναινέσει από όλα τα κόμματα. Σα να υπήρχε μία οικουμενική κυβέρνηση ή σα να είχαν όλοι συμφωνήσει για την εφαρμογή τους. Είχαν όμως συμφωνήσει; Θεωρούσαν όλοι οι πολιτικοί φορείς ότι τα μέτρα ήταν αναγκαία σε αυτό το βαθμό; Που «πατούσε» η εξαγγελία και η εφαρμογή τους; Ο πολίτης αυτής της χώρας πόσο ήταν με την πλάτη στον τοίχο; Ας τα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους.
Το πρώτο σοβαρό θέμα ήταν ο φόβος. Μπορούμε να πούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού φοβόταν. Ο φόβος μη πεθάνουμε, μην υποφέρουμε, τόσο φρικτά όσο οι διάφορες αφηγήσεις μας έλεγαν. Ο φόβος για αυτόν τον άγνωστο ιό. Ο φόβος, τελικά του ευνουχισμού, όπως τον αναφέρει ο Φρόιντ, ως ένα από τα βασικά ένστικτα του ανθρώπου, κάτι που ισοδυναμεί με το θάνατο. Και ποιος, άραγε, θέλει να πεθάνει, τουλάχιστον έτσι; Αυτός ο φόβος μας οδήγησε στην παραδοχή και κάποιων παράλογων μέτρων. Η πηγή όμως αυτού του φόβου ήταν η άγνοια του κορωναϊού. Ελάχιστοι ήξεραν περί τίνος πρόκειται και όσοι ήξεραν δεν τολμούσαν να μιλήσουν από το φόβο της κατακραυγής από τη μάζα. Αυτός ό άλλογος φόβος είναι προφανές ότι οδηγούσε στην υστερία. Εδώ διακρίνουμε μία μαζική υστερία που, πολλές φορές, έφτανε στην ψύχωση.
Ο άνθρωπος ήταν παγωμένος όπως ένα θήραμα που βλέπει τον εχθρό του έτοιμο να τον κατασπαράξει. Ο εχθρός μας ήταν αυτός ο άγνωστος ιός. Αυτό το άγνωστο δημιουργούσε μία παράλογη υστερία, η οποία δυνάμωνε από την άρνηση και την απροθυμία του ανθρώπου να ενημερωθεί για αυτό τον ιό, κυρίως από ξένους, πανεπιστημιακούς ιστοτόπους που είχαν δημοσιεύσει σειρά άρθρων, εδώ και κάποιες δεκαετίες.
Ξαφνικά μοιραστήκαμε σε δύο στρατόπεδα: Σε αυτούς που ανησυχούσαν για τον κίνδυνο της ίωσης και σε αυτούς που πίστευαν ότι είναι μία συνωμοσία. Οι εριστικοί λόγοι δεν έλειπαν, οι παρεξηγήσεις ήταν συχνές, οι νηφάλιες φωνές, όσες υπήρχαν, πνίγονταν στην καταιγίδα της απελπισίας που ο καθένας εξέφραζε από όσους ανησυχούσαν. Ο γράφων αυτό το άρθρο ανησύχησε, από την πρώτη στιγμή, φρόντισε ότι ήταν καλό όμως να ενημερωθεί, βοηθούμενος από τις σπουδές του στη χημεία, βιολογία και βιοχημεία, μπορεί πλέον να εξηγήσει κάποια πράγματα, με όσο πιο νηφάλιο τρόπο γίνεται. Αυτό θα το προσπαθήσουμε στη σειρά των άρθρων που θα ακολουθήσουν, με παραπομπές σε ιστοτόπους που ασχολήθηκαν σοβαρά με αυτό το θέμα.
Για αρχή ας αναφέρουμε τις τρεις ομάδες του κοινού που δημιουργήθηκαν και αυτούς που έκαναν τα πάντα για να φτάσουμε σε αυτή την μαζική υστερία και στην αδυναμία του λόγου, από τους περισσότερους ανθρώπους.
Θα αναφερθούμε στον πατρικό λόγο που, από την πρώτη στιγμή, εξασκήθηκε από την κυβέρνηση της ΝΔ. Από την πρώτη εξαγγελία του Πρωθυπουργού -το «αγαπητοί συμπολίτες μου» έγινε σλόγκαν και από τον υπουργοποιημένο Χαρδαλιά- είχαμε μία εικόνα ενός στοργικού πατέρα που ήθελε να μας προφυλάξει από το κακό. Αν ο ιός ήρθε κάπως παράξενα ή περίεργα, ο Πατέρας, σα μία θεϊκή φιγούρα, θα μας προστάτευε. Και αποφάσισε να μας κλείσει μέσα. Όσο οδυνηρό και να ήταν αυτό, θα δούμε ότι είχε κάποιο δίκιο, κάποιο δυνατό σκεπτικό για να γίνει, στη συνέχεια των άρθρων μας. Η ίδια πατρική φιγούρα ερχόταν κάθε απόγευμα στο σπίτι μας, είτε με τον Χαρδαλιά, που μας κανόνιζε τη ζωή μας, έβαζε τους κανόνες, είτε με τον Τσιόδρα, που προσπαθούσε να μας εξηγήσει τι γίνεται. Προσπαθούσε όμως; Και που ήταν η αλήθεια; Πόσο καλά κρυμμένη ήταν;
Δημιουργήθηκαν λοιπόν τρεις ομάδες. Ας πάρουμε την πρώτη. Αυτή που φοβόταν οτιδήποτε. Έβλεπε παντού τον κίνδυνο του θανάτου, κανόνιζε τη ζωή της με αυτή τη φοβία. Πίστευε οτιδήποτε τις έλεγε το ιερατείο της πληροφόρησης, χωρίς να θέλει και να μπορεί να κρίνει. Μετά επιτίθονταν σε όποιον εξέφραζε έναν άλλο λόγο. Κοσμητικά επίθετα που δημιουργούσαν πόλωση. Ο λόγος ενός υστερικού, στα όρια της ψύχωσης ήταν μπροστά μας. Η επικοινωνία ήταν αδύνατη.
Η δεύτερη ομάδα ήταν αυτή που θεωρούσε ότι όλα την μία συνομωσία από ένα αόρατο κέντρο, από «Αυτούς». Εδώ ο άγνωστος εχθρός δεν ήταν ο ιός αλλά αυτός ο αόρατος άλλος. Η απαξίωση στην πρώτη ομάδα ήταν προφανής, η πόλωση ήταν στην πρώτη διάταξη, ο καβγάς και τα ανάλογα κοσμητικά επίθετα έδιναν και έπαιρναν. Ένα βαθύ χάσμα χώριζε αυτές τις δύο ομάδες, αυτό που κανένας δεν ήθελε να γεφυρώσει, αφού και οι δύο είχαν χτίσει έναν τοίχο του «Ξέρουμε εμείς» που αντέκρουε όποιο επιχείρημα, λογικό ή μη, νηφάλιο ή όχι, ενημερωτική συζήτηση ή όχι.
Η τρίτη ομάδα ήταν αυτή των ανθρώπων που προσπαθούσαν να πουν τη γνώμη τους με νηφάλιο τρόπο. Ήταν στα διασταυρούμενα πυρά των δύο πρώτων ομάδων. Αυτοί δέχονταν τα περισσότερα «κοσμητικά» επίθετα και την απαξίωση. Ήξερα όμως ότι ο ιός υπήρχε, ήταν στην κοινωνία και προσπαθούσαν να εκφράσουν την άποψή τους, όχι για να την επιβάλλουν, όπως οι συμμετέχοντες στις άλλες ομάδες, αλλά για να θέσουν ζητήματα για μία συζήτηση, προβληματισμό και ίσως λήψη αποφάσεων, μέσα στο πεδίο της κοινωνίας. Όμως με έναν υστερικό αν προσπαθήσεις να μιλήσεις, έστω με επιχειρήματα, και «τολμήσεις» να τον αμφισβητήσεις, τότε είσαι εχθρός του, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Επειδή πιστεύουμε ότι ο ιός υπάρχει και είναι στο κοινωνικό πεδίο, είναι ακόμα δυνατός και οι άμυνές μας λίγες, θα προσπαθήσουμε με όσο πιο νηφάλιο τρόπο γίνεται να μιλήσουμε για όλο το θέμα, με πολιτικό και επιστημονικό τρόπο, στα άρθρα που θα ακολουθήσουν. Σας ευχαριστούμε για την ανάγνωσή τους.
