ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Ο ΝΑΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Εκκλησία του Αγίου Ιακώβου: γράφει ο Δημήτρης Βασιλείου
Η οδός είναι ταπεινή, με αρχαιοελληνικό όνομα, αλλά με ένα Ναό περικαλλή και κυρίως… ψηλό. Εκκλησία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Αλλά ας μην μιλάμε με γρίφους. Ανηφορίζουμε τον Περιφερειακό του Δημοτικού Κήπου για να φτάσουμε στον Ιερό Ναό του Αγίου Ιακώβου του Αδελφόθεου, παίρνοντας υπ’ όψιν μερικές λεπτομέρειες.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ: ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΈΡΕΙΕΣ
Πρώτη, ότι δεν υπήρχε τότε κήπος, συνεπώς τα σπίτια της Ερμοφάντους, που σαφώς δεν λέγονταν τότε έτσι, έβλεπαν την… θάλασσα.
Δεύτερον, εδώ υπήρχε ένα Μοναστήρι γυναικείο και ιδιόρρυθμο, μέχρι που η Χίος πωλείται από τους Βυζαντινούς στη Μαόνα. Οι Βενετοί-Φράγκοι εγκαθίστανται, που αλλού στον… μαχαλά τους, το Φραγκομαχαλά. Το Μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου, Κτητορικός ναός της οικογένειας των Αμοίρων, ονομάζεται από τους νεόφερτους κατακτητές «Σαν γιάκομο» από το Ιταλικό «Σαν Τζιάκομο».
«Εκκλησία του Αγίου Ιακώβου: το Πατριαρχείο
ορίζει Μητροπολίτη Χίου τον Δανιήλ Κοντούδη.»
Ε ναι μάλλον αργά άρχισα στο κοντινό παρελθόν να ψάχνω την καταγωγή των προγόνων στο νησί. Εκείνων που πάνε δύο δύο ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει τους Χιώτες. Αυτό που τους βοήθησε να αναπτυχθούν σε όλους τους θαλάσσιους δρόμους! Μέσα από αυτές τις περιηγήσεις η γνωριμία με την πόλη και τα περίχωρά της ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες αναμνήσεις.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ: Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Το 1566 όμως η Χίος απελευθερώνεται αλλά από τους… Οθωμανούς Τούρκους. Η Μονή αρχίζει να φθίνει μέχρι που το 1822 έχει την… μοίρα του νησιού.
Το 1826 το Πατριαρχείο ορίζει Μητροπολίτη Χίου τον Δανιήλ Κοντούδη. Μαζεύει τα αποκαΐδια, όσων συμπατριωτών του, γλύτωσαν από το μαχαίρι. Κάνει τον υπάρχοντα ναό προσωρινά Μητροπολιτικό. Μέχρι που έρχεται ο Χαλασμός, ο σεισμός του 1881 και δεν αφήνει λίθου επί λίθον.
Οι κάτοικοι της περιοχής στήνουν έναν πρόχειρο ξύλινο ναό και το 1907 υποβάλλουν αίτημα στον Τούρκο Διοικητή Αρίφ Πασά για ανέγερση λίθινου Ναού και την παίρνουν. Αρχίζει η συγκέντρωση χρημάτων και τότε το μυαλό του Ρωμιού μπαίνει σε δράση.
Όπως μας λένε οι σημερινοί Επίτροποι Δημοσθένης Μουταφόγλου, που συνέγραψε και την ιστορία του Ναού, Ευαγγελία Βουρνού και Μαρία Κοσμά, ο Ναός γίνεται μπροστά στην οικία του Βρονταδούση καραβοκύρη Δημ. Κωνσταντίνου Κουφοπαντελή. Κτίστηκε στην οδό Ερμοφάντους το 1893. Μέγας ανταγωνιστής του συμπατριώτη του Χατζή Φραγκούλη Ανδρεάδη. Κάποιος ρίχνει την ιδέα να γίνει μέγας δωρητής του Ναού. Ο Χατζή Φραγκούλης και η σύζυγος του Πολυτίμη δέχονται με έναν όρο. Ο Ναός να πάρει το… μεγαλύτερο επιτρεπόμενο ύψος!
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ: Ο ΝΑΟΣ
Έτσι ο Άγιος Ιάκωβος κτίζεται το 1917 σε μήκος 21 μέτρα, πλάτος 8 και ύψος πάλι 21 μέτρα. Περίεργο έτσι; Το ύψος του είναι όσο και το μήκος του! Έτσι όμως φράζει το σπίτι του… Κουφοπαντελή, που εκεί που έβλεπε τη… θάλασσα, τώρα ο Χατζηφραγκούλης τον κάνει να βλέπει έναν… ναό.
«Εκκλησία του Αγίου Ιακώβου: στο Δεσποτικό χειροτονήθηκε, αρχιμανδρίτης
ο Νεκτάριος Κεφαλάς, ο μετέπειτα
Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης.»
Ολίγον πονηρό βεβαίως, αλλά αυτά πάντα υπήρχαν μαζί με τη ζωή, την ευσέβεια και τη συνέχεια, αφού Επίτροποι στον Ναό ήταν τόσο ο πατέρας του Δημοσθένη Γεώργιος Μουταφόγλου, όσο και εκείνος της Ευαγγελίας Βουρνού Εμμανουήλ Σμυρνιούδης.
Ο Ναός είναι τρίκλιτος Βασιλικός μετά τρούλου. Η ιδιορρυθμία του είναι ότι η… επίπλωση του, το εσωτερικό του δηλαδή, είναι αυτό του σημερινού Μητροπολιτικού Ναού Χίου των Αγίων Βικτώρων. Από εκεί μεταφέρθηκαν το περίφημο καρυδένιο τέμπλο, το Δεσποτικό και ο Άμβωνας και προσαρμόστηκαν στο μέγεθος του Ναού του Αγίου Ιακώβου, αφού στον Μητροπολιτικό τη θέση του ξύλου πήρε το μάρμαρο.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Δεσποτικό χειροτονήθηκε, από τον τότε Μητροπολίτη Χίου, Αρχιμανδρίτης ο Νεκτάριος Κεφαλάς, ο μετέπειτα Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ: Η ΝΑΟΔΟΜΗ
Λόγω ύψους ο ναός, που σοβαντίστηκε μετά το 1960, επιτρέπει έναν άνετο γυναικωνίτη. Οι αγιογραφίες του γίνονται σε δύο φάσεις από τον Γεώργιο Παναγιωτάκη, το 1948 και το 1952 που δίνει τις δικές του ιδιαίτερες φυσιογνωμίες στους αγίους.
Χαρακτηριστική είναι η Αγία Αργυρή και ο Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, όπως και Εσταυρωμένος Ιησούς επίσης του Παναγιωτάκη. Οι υπόλοιπες γίνονται το 1990 από τον Αγιογράφο Μιχ. Δουνετζάκη.
Εμβληματική μορφή είναι ο επί μισό αιώνα, από το 1952 Ιερέας του Ναού Εμμανουήλ Τζιώτης, ενώ Ιερέας ήταν ο αείμνηστος επίσης γιός του Γεώργιος.
Σήμερα εφημέριος είναι ο εγγονός του Εμμανουήλ Τζιώτης του Γεωργίου, ενώ γίνεται προσπάθεια για γενναία επισκευή και συντήρηση του Ναού.
Διότι η ταπεινή, όπως προ είπαμε, οδός Ερμοφάντους, δεν θα είχε καμιά αίγλη χωρίς τον εμβληματικό Άγιο Ιάκωβο, που ο ίδιος είναι ίδιον λατρείας και σεβασμού, αλλά τουλάχιστον το ύψος του, προϊόν εφοπλιστικής «κόντρας» της εποχής.
