ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ
Η προλακτίνη, η οποία ονομάζεται και «μητρική ορμόνη», εκκρίνεται απ’τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η προλακτίνη είναι υπεύθυνη για το λοβοειδές σχήμα του μαστού. Το επίπεδό της αναπτύσσεται από μία αρχική τιμή, στην κατάσταση πριν απ’την εγκυμοσύνη, 10-25 ngr/mL σε 200-400 ngr/mL. Η έκκριση της προγεστερόνης για τη διαμόρφωση του πλακούντα βοηθά την προλακτίνη να αυξηθεί χωρίς να υπάρχει παραγωγή γάλακτος.
Η προγεστερόνη παρεμβαίνει στη δραστηριότητα της προλακτίνης στα κύτταρα του υποδοχέα χώρου, στις κυψελίδες του στήθους. Με τη γένεση του πλακούντα και την ξαφνική άνοδο των ορμονών της εγκυμοσύνης, την προγεστερόνη και τα οιστρογόνα, η αύξηση της προλακτίνης φέρνει το απόθεμα γάλακτος. Η προλακτίνη ρέει σε κύματα πηγαίνοντας κατ’ευθείαν στις κυψελίδες του μαστού. Η έκκριση των ορμονών είναι ένα βιολογικό φαινόμενο, οι ειδικοί δέκτες των ορμονών θα πρέπει να βρίσκονται στο συγκεκριμένο μέρος του κυτταρικού ιστού.
Συχνά, στο πρώιμο χρονικό διάστημα, ο ιστός που έχει στοχευθεί, αυξάνει τον αριθμό των δεκτών της προλακτίνης μέσα στο στήθος. Αυτό που προκύπτει απ’τις έρευνες είναι ότι ο παράγοντας που ελέγχει το γάλα στο στήθος είναι ο αριθμός των δεκτών προλακτίνης στο μαστό παρά η ποσότητα της προλακτίνης. Αυτοί οι δέκτες προλακτίνης έχουν δημιουργηθεί στους τρεις πρώτους μήνες μετά τον τοκετό. Αυτοί οι δέκτες στο στήθος επιτρέπουν την άφθονη ποσότητα γάλακτος να συνεχίσει να παράγεται όταν η συνολική ποσότητα προλακτίνης αυξάνεται μέσα στους πρώτους τρεις ή τέσσερις μήνες.
Ακόμη με πιο «κανονικές» αρχικές τιμές, η διέγερση του στήθους συνεχίζει τη φθίνουσα πορεία της προλακτίνης, στο δεύτερο χρόνο. Σύμφωνα με τη θεωρία, οι δέκτες της προλακτίνης δέχονται λιγότερη προγεστερόνη, σύμφωνα με τις μετρήσεις που έγιναν απ’τις πρώτες ημέρες της γέννησης. Η Depo-Provera (medroxyprogesteroneacetate) αρχίζει να εκκρίνεται συχνά άμεσα μετά τον τοκετό, ενώ η μητέρα παραμένει στο νοσοκομείο. Εάν η προγεστερόνη είναι ανταγωνίστρια με την προλακτίνη λογικά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι ποσότητες της προγεστερόνης αναστέλλουν από νωρίς τη διαδικασία της παραγωγής του γάλακτος.
Υψηλά επίπεδα της προλακτίνης, στις πρώτες ημέρες της γαλακτοποίησης, βοηθούν στην παραγωγή του γάλακτος και τους χώρους παραγωγής του. Φυσιολογικά, οι ποσότητες της προλακτίνης αυξάνονται σε καταστάσεις ηρεμίας και ύπνου. Η βραδινή νοσοκομειακή βοήθεια μπορεί να μας δώσει πιο υψηλή αρχική ποσότητα προλακτίνης. Κατά συνέπεια, δεν είναι καλό για μία μητέρα να παραλείψει τις τροφές που βοηθούν το στήθος, κατά τη διάρκεια της νύχτας αν θέλει να έχει καλή ποσότητα γάλακτος.
Συχνά η προλακτίνη ελευθερώνει τους αδένες που εκκρίνουν ορμόνες (FSH) και ωχρινοποιητικές ορμόνες (LH) εξαιτίας της γαλακτοποιητικής αμηνόρροιας που προετοιμάζει την επιστροφή στη γονιμότητα. Βιολογικά η προλακτίνη είναι ισχυρή για το νεογνό. Το γάλα που παράγεται απ’αυτήν έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτόγαλα (colostrums) και σε μεταβατικό (transitional) γάλα. Σε μία ώριμη κατάσταση, η υψηλότερη περιεκτικότητα προλακτίνης είναι στο υστερόγαλα (foremilk). Στο έντερο του νεογνού η προλακτίνη δίνει υγρά και ηλεκτρολύτες, ειδικά νάτριο, κάλιο και ασβέστιο.
Ο μηχανισμός της δραστηριοποίησης της προλακτίνης μπορεί να σχηματοποιηθεί όπως παραπάνω. Η ενεργοποίηση της prolactin-R περιλαμβάνει το διμερισμό των χώρων που θα τη δεχτούν, η οποία γίνεται απ’τα μόρια που περιέχουν δύο συνδεδεμένα μέρη. Κατ’αρχήν, το μέρος που πρόκειται να συνδεθεί με την προλακτίνη έρχεται σε επαφή με το μόριο της prolactin-R (βήμα 1).
Ο εξωτερικός κυτταρικός χώρος, όπου υπάρχουν όλες οι ισομορφικές prolactin-R, αποτελείται από τις απολήξεις ΝΗ2 του D1 και μεμβράνες D2, ενώ και τα δύο έχουν αναλογικές μορφές με τα μόρια του τύπου fibronectinIII, οδηγώντας τις αντιδράσεις του δέκτη στους δέκτες της ωκυτοκίνης. Η μορφοποίηση του περίπλοκου εσωτερικού χώρου του δέκτη των ορμονών επάγει τη διάδραση του δεύτερου συνδεδεμένου χώρου στο ίδιο μόριο της προλακτίνης με ένα δεύτερο μόριο prolactin-R (βήμα 2).
Πάντως, ο εσωτερικός κυτταρικός χώρος των ισομόρφων της prolactin-R διαφέρει σε μήκος και σε σύνθεση. Υπάρχουν δύο διαθέσιμες περιοχές, η περιοχή 1 και η περιοχή 2. Τόσο ο πλούσιος σε περιεκτικότητα prolactin-R χώρος 1 όσο και η ομοδιμερική στοιχειομετρία της διμερούς prolactin-R είναι αναγκαίοι για την ενεργοποίηση της τυροσίνης κινάσης που λέγεται Januskinase2 (Jak2), σταθερά συνδεδεμένες με τον εσωτερικό κυτταρικό χώρο της prolactin-R. Η Jak2 κινάση τρανσφωσφοριλάτη (βήμα 2) και η φωσφοριλάτη (P), η Tyr, υπάρχουν (Y) στην prolactin-R (βήμα 3). Πάντως, φωσφοροποίηση του Jak2 είναι το κλειδί για την ενεργοποίηση κάθε ίσομορφης prolactin-R, η Tyr φωσφορποίηση του δέκτη, από μόνη της, δεν αρκεί για να ενεργοποιήσει μικρές μορφές της prolactin-R, παρά την παρουσία τεσσάρων Tyr στον εσωτερικό κυτταρικό χώρο.
ΩΚΥΤΟΚΙΝΗ
Αν και η προλακτίνη είναι το ουσιαστικό στοιχείο για την έναρξη και τη διατήρηση της γαλακτοποίησης, η ωκυτοκίνη είναι υπεύθυνη περισσότερο για την εκροή του γάλακτος. Οι δέκτες της ωκυτοκίνης στο στήθος αναπτύσσονται σε δέκα πτυχές στην εγκυμοσύνη. Ακριβώς πριν την παραλαβή ο αριθμός των δεκτών της ωκυτοκίνης στη μήτρα αναπτύσσονται σε πολύ μεγάλο βαθμό και μετά εξαφανίζονται με τη γέννα.
Η ωκυτοκίνη λαμβάνεται απ’τη μήτρα κατ’αρχήν για να διευκολυνθεί η παραλαβή, ως πρόληψη της αιμορραγίας μετά τον τοκετό απ’την αντίδραση της μήτρας και, μετά, για να αρχίσει η εκροή του γάλακτος. Οι θηλές γίνονται πιο ευαίσθητες στην επαφή λόγω της διέγερσης μέσα σε 24ώρες απ’τη γέννα. Το τέντωμα των δεκτών στις θηλές ενεργοποιεί περισσότερο την εκροή της ωκυτοκίνης απ’τον οπίσθιο βλεννογόνο. Η ωκυτοκίνη, λόγω του αντανακλαστικού της απαίτησης του γάλακτος ή της εκροής του, ανταποκρίνεται.
